Edukacja zdrowotna - Notatki - Edukacja zdrowotna - Część 2, Notatki z Socjologia zdrowia i choroby

Pobierz Edukacja zdrowotna - Notatki - Edukacja zdrowotna - Część 2 i więcej Notatki w PDF z Socjologia zdrowia i choroby tylko na Docsity! styl życia, sieci wsparcia społecznego, oraz szeroko pojęte czynniki społeczno- ekonomiczne (kulturowe, środowiskowe). Ważnym celem edukacji zdrowotnej powinno być umożliwienie ludziom dokonania identyfikacji czynników wpływających na ich zdrowie, pozytywnych jak i negatywnych, narysowania koła zdrowia lub tęczy czynników lub innego własnego modelu tych czynników. Wyjaśnić pojęcia: styl życia, prozdrowotne style życia, zachowania zdrowotne Styl życia: Jest wytworem kultury i ma wyraźny komponent społeczny. Nie ma natomiast zgodności co do definicji i koncepcji tego pojęcia. Styl życia to: 1. Zespół codziennych zachowań, swoistych dla danej zbiorowości lub jednostki, charakterystyczny ,,sposób bycia’’ odróżniający daną zbiorowość lub jednostkę od innych, lub inaczej, bardziej lub mniej świadomie przyjmowana strategia życiowa (Siciński, 1988) 2. Wzór zachowań, który jest trwały i jest ukształtowany przez dziedzictwo kulturowe, relacje społeczne, czynniki geograficzne i społeczno- ekonomiczne oraz cechy osobowościowe człowieka (Green, 1991) 3. Zespół jawnych, manifestowanych zachowań, typowych reakcji i pewnych elementów osobowości (Wrześniewski, 1993) Styl życia jest złożonym konstruktem, który odnosi się do grupy społecznej i jednostki. Styl życia grupy społecznej obejmuje wiele zdeterminowanych społecznie wzorów zachowań i interpretacji sytuacji społecznych, jakie dana grupa wspólnie wypracowała i wykorzystuje by radzić sobie w życiu. Może ulegać on zmianom pod wpływem różnych czynników i zmian społecznych w rozmaitych punktach czasu i przestrzeni. Na styl życia jednostki składają się standardowe reakcje i wzory zachowań ukształtowane w procesie socjalizacji. Wzory te są stale interpretowane i testowane w sytuacjach społecznych i mogą podlegać zmianom w wyniku doświadczeń i ponownych interpretacji. Odrębnym pojęciem jest tryb życia (lub reżim życia). Odnosi się ono do organizacji codziennego życia np. rytm pracy i odpoczynku. Tryb życia jest związany w znacznym stopniu z czynnościami fizjologicznymi organizmu. Tryb życia zmienia się z wiekiem oraz podlega wpływom różnych czynników zewnętrznych i jest także zależny od stylu życia. Prozdrowotny styl życia: Zdefiniowanie ,,prozdrowotnego stylu życia’’ oraz określenie, jakie komponenty składają się na to pojęcie, jest trudne. Ostrowska przytacza jego dwie definicje. Prozdrowotny styl życia to: 1. Wzory świadomych zachowań związanych ze zdrowiem, będących efektem wyborów dokonywanych przez ludzi na podstawie dostępnych, determinowanych ich sytuacją życiową alternatyw 2. Nie tylko wzory zachowań związanych ze zdrowiem, ale także wartości i postawy reprezentowane przez ludzi w odpowiedzi na warunki ich społecznego, kulturowego i ekonomicznego środowiska. Prozdrowotny styl życia oznacza zatem, że ludzie podejmują świadomie działania ukierunkowane na zwiększanie potencjału swojego zdrowia oraz eliminują zachowania zagrażające mu. docsity.com Lista tych działań i zachowań jest bardzo zróżnicowana i zależy od tego, czy konstruują ją profesjonaliści, czy zwykli ludzie. Nie ma także jasności, jakie i ile zachowań należy wziąć od uwagę, jaka jest hierarchia ich ważności. Zatem używa się terminu w liczbie mnogiej- prozdrowotne style życia, uwzględniając różne konstelacje działań i zachowań sprzyjających zdrowiu. Wśród tych zachowań można wyróżnić cztery grupy ( choć podział ten jest umowny i nie wyczerpuje wszystkich możliwości): 1. Zachowania związane głównie ze zdrowiem fizycznym: - dbałość o ciało i najbliższe otoczenie - aktywność fizyczna - racjonalne żywienie - hartowanie się - sen- odpowiedni czas jego trwania i jakość 2. Zachowania związane głównie ze zdrowiem psychospołecznym: - korzystanie i dawanie wsparcia społecznego - unikanie nadmiaru stresów i radzenie sobie z problemami i stresem 3. Zachowania prewencyjne: - samokontrola zdrowia i samobadanie - poddawanie się badaniom profilaktycznym - bezpieczne zachowania w życiu codziennym ( zwłaszcza w ruchu drogowym) - bezpieczne zachowania w życiu seksualnym 4. Niepodejmowanie zachowań ryzykownych: - niepalenie tytoniu - ograniczone używanie alkoholu - nienadużywanie leków nie zalecanych przez lekarza - nienadużywanie substancji psychoaktywnych. Zachowania zdrowotne Zachowania zdrowotne dotyczą różnych zachowań związanych ze sferą zdrowia, czyli zachowań, które ,, w świetle współczesnej wiedzy medycznej zwykle wywołują określone ( pozytywne, lub negatywne) skutki zdrowotne’’ Definicje i rodzaje zachowań zdrowotnych Istnieje wiele definicji odnoszących się do wymienianych wcześniej terminów oraz różne podziały zachowań zdrowotnych. Do celów praktycznych najbardziej przydatne wydają się dwa kryteria podziału: 1. stan świadomości jednostki i celowość jej działania- wyróżnia się dwie grupy zachowań: - zachowania zdrowotne, czyli działania świadomie podjęte przez człowieka w celu umocnienia lub zwiększenia potencjału swojego zdrowia, niezależnie od ich skuteczności - zachowania związane ze zdrowiem, którym nie towarzyszy uświadomiony cel, czyli działania, które ludzie podejmują w swoim codziennym życiu, a ich skutki mogą być negatywne lub pozytywne dla zdrowia; tę grupę zachowań określa się też jako nawyki lub reakcje na daną sytuację 2. Skutki zachowań dla zdrowia człowieka- wyróżnia się też dwie grupy zachowań o przeciwnych znakach: - zachowania pozytywne (prozdrowotne)- sprzyjające zdrowiu, zwiększające jego potencjał, chroniące przed zagrożeniami lub służące przywróceniu zdrowia, należą do nich np. racjonalne żywienie, aktywność fizyczna docsity.com c. ograniczenie spożywania tłuszczów zwierzęcych oraz jedzenia typu ,, fast food’’ d. włączenie do swojej diety owoców, warzyw i produktów bogatych w błonnik e. stosowanie zasad piramidy zdrowego żywienia f. zmiany w żywieniu powinny iść w parze ze zmianami w sposobie naszego życia, w szczególności zaleca vsię stosowanie aktywności fizycznej 4. Wykonywanie badań profilaktycznych Poddawanie się badaniom profilaktycznym i korzystanie z oferowanych ich programów jest dowodem troski o własne zdrowie. Oto przykłady niektórych badań profilaktycznych: pomiar ciśnienia tętniczego krwi, pomiar stężenia cholesterolu we krwi, badania w profilaktyce raka sutka ( mammografia), , badania cytologiczne itp. Zachowania ryzykowne dla zdrowia 1. Używanie substancji psychoaktywnych 2. Palenie tytoniu 3. Spożywanie alkoholu 4. Ryzykowne zachowania seksualne – w życiu seksualnym mogą występować zachowania wiążące się z ryzykiem zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową (w tym HIV) i niechcianej ciąży. Na podstawie swoich badań z 2006 prof. Izdebski do ryzykownych zachowań seksualnych zalicza między innymi: a. kontakty oralne (z wtryskiem nasienia do ust) b. nie używanie prezerwatywy c. korzystanie z płatnych usług seksualnych d. nie stosowanie żadnej metody zapobiegania ciąży e. mnogość partnerów seksualnych Wyjaśnić na czym polega dojrzała postawa wobec zdrowia i choroby, odpowiedzialność za zdrowie własne i innych, dokonywanie wyborów dotyczących zdrowia. W ciągu swojego krótkiego życia człowiek przemieszcza się na kontinuum „zdrowie- choroba”. To w jakim kierunku zmierza jednostka zależy m.in. od jego decyzji i wyborów. Promocja zdrowia ma zachęcać do czuwania nad własnym zdrowiem, umacnianiem go przez kształtowanie postawy autokreacyjnej wobec zdrowia.  Każdy człowiek jest odpowiedzialny za swój los, pomyślność i zdrowie  Swoim działaniem może zdrowie kreować „Zdrowie powinno być obiektem troski, by jak najdłużej było w dobrym stanie gwarantującym sprawne społeczne funkcjonowanie i zaspokojenie życiowych aspiracji”(Gniazdowski) Dbanie o zdrowie w Polsce: Zachowania medyczne – korzystanie z usług medycznych z koncentracją na leczeniu; dotyczy starszych osób Zachowania prozdrowotne – profilaktyka popularna najczęściej wśród ludzi młodych i wykształconych (prawidłowe odżywianie; ćwiczenia fizyczne; odpoczynek; radzenie sobie ze stresem) docsity.com Są osoby, które nie podejmują żadnej z tych form. Bierna postawa dorosłych nie sprzyja aktywności prozdrowotnej młodego pokolenia. Przyczyny bierności wobec zdrowia: z jednej strony zdrowie jest wysoko ceniona wartością, ale panuje niski poziom dbania nie. Przyczyniają się do tego: 1. niedostatki wiedzy medycznej 2. gotowość ludzi do poświęcania zdrowia dla innych celów 3. podejmowanie działań na rzecz zdrowia dopiero po jego utracie 4. zewnętrzne umiejscowienie poczucia kontroli – „moje zdrowie nie zależy od tego co sam dla niego zrobię” 5. niskie poczucie własnej skuteczności Istnieją różne typy osób biernych wobec zdrowia: oporne, wycofane (usprawiedliwiające się), zwyczajni ludzie, deklaratywnie prozdrowotni (chcieliby działać na rzecz zdrowia) i praktykujący wycinkowe (bezrefleksyjne korzystanie ze zdrowia). Uwarunkowania dbałości o zdrowie. 1. Poczucie odpowiedzialności za własne zdrowie – warunki społ.-gosp. wpływają na nastawienia behawioralne ludzi czyli na automatyzmy powodujące określone zachowania, wykształcone jako odpowiedź na powtarzające się specyficzne działania. 2. Świadomość zdrowotna a dbałość o zdrowie. Jest to złożona struktura poznawcza, która ukierunkowuje i organizuje zachowania zdrowotne ludzi i zależy od trzech, wzajemnie ze sobą związanych składników: a. - struktur umożliwiających percepcję sygnałów o zagrożeniach dla zdrowia (osoby „czujne” i unikające”) b. - wiedzy o zdrowiu i chorobach czerpana z różnych źródeł c. - miejsca zdrowia w hierarchii wartości człowieka Trzy typy myślenia o własnym zdrowiu. (C. Herzlich) 1. Typ powierzchowny – zdrowie staje się przedmiotem uwagi okazjonalnie, gdy pojawi się choroba lub dyskomfort 2. Traktowanie zdrowia jako rodzaju zasobów – zdrowie jest stałym atrybutem, człowiek dokonuje jego oceny, samoobserwacji i traktuje go jako swoisty, własny kapitał. Troszczy się o zdrowie i podejmuje działania w celu jego ochrony, umacniania. Ten typ sprzyja budowaniu strategii na rzecz zdrowia. 3. Traktowanie zdrowia jako odniesienia do pewnej normy – uznanie, że dowodem zdrowia jest bycie w normie. Człowiek dąży do osiągnięcia tego, co sam uznaje za normę. Wyjaśnij w jaki sposób nauczyciel może wpływać na zdrowie i styl życia swych uczniów. Ważną rolą nauczającego jest modelowanie pożądanych postaw i zachowań zdrowotnych. Wynika to z teorii społecznego uczenia się zgodnie, z którą ludzie uczą się przez obserwowanie zachowań innych, zwłaszcza dla danej jednostki. Nauczyciel może zachęcać uczniów do zachowań prozdrowotnych, umożliwiać ich praktykowanie oraz tworzyć warunki wspierające zdrowie. docsity.com Omówić zasady metod aktywizujących i interaktywnych (podać ich przykłady), korzyści i ograniczenia w ich stosowaniu. 1. Metody aktywizujące. Istotą metod aktywizujących jest: a. Przeniesienie akcentu z procesu nauczania na proces uczenia się b. Uwzględnienie emocjonalnego aspektu tego procesu c. Stwarzanie uczącym się przestrzeni do samodzielnego myślenia i działania Zasady: a. Podmiotowość – uczestnicy są podmiotem w procesie uczenia się, b. indywidualne potrzeby (permanentna diagnoza) – uczestnicy uczą się tego, co służy uzupełnianiu ich indywidualnych deficytów wiedzy umiejętności, odczuwanych jako indywidualne potrzeby rozwojowe, c. kontrakt (negocjacje) – treść i forma uczenia się jest ustalona w formie kontraktu wypracowanego przez nauczyciela i uczących się w trybie negocjacji. Kontrakt może ulegać zmianom uwzględniającym stan aktualnych potrzeb uczestników. d. odpowiedzialność (wpływ) – uczestnicy biorą odpowiedzialność za treść, formę oraz efekty uczenia się, wywierając aktywny wpływ na wszystko, co dzieje się w grupie, przez doraźne wyrażanie potrzeb i modyfikowanie kontraktu, e. komunikacja (informacja zwrotna) – członkowie grupy wywierają wpływ na decyzje ich dotyczące poprzez utrzymanie stałej, wielostronnej komunikacji, odnoszącej się zarówno do własnych potrzeb, jak też treści i formy aktywności grupy oraz rzeczywistych efektów podejmowanych działań i wzajemnych relacji ( informacje zwrotne), f. doświadczenie – uczenie jest efektem doświadczenia zarówno bieżącego, jak też analizy i porządkowania doświadczenia przeszłego oraz integracji i konceptualizacji całości dotychczasowego doświadczenia indywidualnego, g. rola nauczyciela (prowadzącego zajęcia) – organizator procesu doświadczania, planujący wraz z grupą jej aktywność, koordynujący realizację wspólnego planu działania. Przykłady: a. Technika „Narysuj i napisz”: dziecko w swobodnym rysunku, a następnie jego krótkim opisie, wyraża siebie, swoje uczucia, spostrzeżenia i wyobrażenia oraz swój stosunek do otaczającego świata. i. Zalety: łatwość wykonania w każdych warunkach, w tym w czasie zajęć szkolnych; nie ma potrzeby wykorzystywania dodatkowej pomocy; możliwość wykorzystania wyników do: planowania kolejnych zajęć, oceny postępów uczniów oraz ewaluacji działań edukacyjnych. ii. Ograniczenia: nie wiem  b. Metoda projektów: polega na tym, że uczący się (w zespole lub indywidualnie) samodzielnie inicjują, planują, wykonują i oceniają określone zadanie. Zadaniem nauczyciela lub innej osoby prowadzącej zajęcia jest „dyskretna” opieka, tzn. tworzenie warunków do pracy uczących się, motywowanie ich, towarzyszenie im w realizacji zadania. i. Zalety: możliwość aktywnego i twórczego poszukiwania rozwiązań, poczucia sprawstwa; lepszego zrozumienia siebie i otaczającego świata; rozwijanie inicjatywy, zdolności organizacyjnych; zdobycie określonej wiedzy i umiejętności. docsity.com 1. Cele poznawcze – czego uczący się powinni dowiedzieć się, co poznać, zrozumieć 2. Cele afektywne – dotyczą kształtowania lub zmiany postawy, przekonań, wartości lub opinii 3. Cele behawioralne – dotyczą umiejętności, sposób postępowania i zachowań. W wyborze i formułowaniu celów należy przestrzegać następujących zasad: a. zgodność z ustalonymi potrzebami uczących się b. realność – możliwość osiągnięcia celu w ustalonym czasie i/lub w konkretnej sytuacji c. precyzja sformułowania celu d. mierzalność – umożliwia to ewaluację wyników Etap 3. Dobór metod i technik Dokonując ich wyboru należy odp. Na następujące pytania: Jaka metoda jest najwłaściwsza i najbardziej skuteczna dla osiągnięcia określonego celu? Jakie metody można wykorzystać w konkretnych warunkach? (należy wziąć pod uwagę wielkość grupy, wiek uczestników i ich specyficzne cechy, warunki prowadzenia zajęć) Jakie metody zaakceptują uczestnicy? (zależy to od: doświadczenia uczestników, ich przekonań) Jakie doświadczenia i umiejętności w zakresie stosowania metod aktywizujących i interaktywnych ma prowadzący zajęcia? Etap 4. Identyfikacja zasobów Należą do nich: a. zasoby ludzkie – osoba lub osoby prowadzące zajęcia, ich doświadczenie, umiejętności, entuzjazm itp.; inne osoby, które współpracują z nimi np. rodzice, rówieśnicy b. zasoby materialne – środki dydaktyczne, wydawnictwa, warunki prowadzenia do zajęć itp. c. czas przeznaczony na realizację programu Etap 5. Planowanie ewaluacji Niezbędna jest ewaluacja programu, czyli sprawdzanie: jak przebiega realizacja programu (ewaluacja procesu), czy i w jakim stopniu osiągnęliśmy ustalone cele, czy program zakończył się sukcesem (ewaluacja wyników) Ewaluacja to sprawdzanie tego, czy osiągnęliśmy ustalone cele, czy działania nasze zakończyły się sukcesem. Niezbędnym jej elementem jest wartościowanie działań, czyli badanie czy działania i ich wyniki są wartościowe. Ewaluacja ma służyć usprawnieniu, doskonaleniu decyzji Metoda ewaluacji procesu: a. analiza zarejestrowanych danych o liczbie, czasie trwania i organizacji zajęć; b. obserwacja zachowań uczestników w czasie zajęć, uczestnictwo w zajęciach, zainteresowanie, aktywność, ich własne inicjatywy i pomysły; c. samoocena prowadzącego, udzielenie odp. Na pytania” co mi się udało zrobić? Co można zmienić, poprawić w przyszłości? docsity.com d. zebranie informacji zwrotnych od: innych uczestniczących, uczestników zajęć, których można zachęcić do wyrażania swoich opinii np. o zajęciach, ich prowadzeniu itp. Metoda ewaluacji wyników: Trudność w przeprowadzeniu tego zadania jest spowodowane tym, że cele edukacji zdrowotnej są zwykle złożone i do określenia, czy zostały one osiągnięte, na efekty ma wpływ wiele dodatkowych czynników wew. i zew., rzeczywiste efekty można sprawdzić w codziennych sytuacjach życiowych, gdyż o skuteczności edukacji zdrowotnej możemy mówić, gdy dokonuje się transfer tego, czego nauczyli się do codziennego życia, efekty edukacji zdrowotnej są często odległe; uczący może uzyskać nową widzę, ale zmiana postaw i zachowań wymaga dłuższego czasu. Można wykorzystać następujące metody i narzędzia dla ustalenia zmian, jakie dokonały się w związku z realizacją programu: a. testy lub inne formy sprawdzianu przyrostu wiedzy b. kwestionariusz ankiety lub wywiadu; c. obserwacja zmian zachowań poszczególnych osób lub grup d. samoocena uczestników dotycząca zmian jakie wprowadzili w swoim stylu życia, otoczeniu e. informacje innych osób z najbliższego otoczenia np. rodziców. Etap 6. Opracowanie planu realizacji programu Etap 7. Realizacja programu, ewaluacja procesu Zgodnie z planem, dokonujemy oceny przebiegu realizacji i wyników wg założeń opracowanych w etapie 5. docsity.com