Pobierz Barok notatki do matury i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity! str. 1 BAROK Czas trwania: XVII wiek Nazwa: od portugalskiego barocco - nieregularna perła Sytuacja polityczna: wiek ustawicznych i długotrwałych wojen. Zmiana sił w Europie po wojnie trzydziestoletniej (słabość Niemiec, Szwecja najsilniejszym państwem nad Bałtykiem, wzmocnienie pozycji Francji). Kontrreformacja. Kościół stanowi liczącą się w Europie siłę. Europa jest jednak rozdarta ideologicznie (po- dział na kraje katolickie i protestanckie) Światopogląd – epoka pełna wojen, kryzysów i napięć ciągłe zagrożenie śmiercią, poczucie niepewności ludzkiego losu. Rzeczywistość zaprzecza renesansowemu przeko- naniu o harmonii świata – hasło epoki: marność nad marnościami i wszystko marność – różnorodność postaw a) zwrot ku Bogu, poszukiwanie w nim trwałych wartości, wzrost żarliwości religijnej b) ucieczka od dręczącego pytania o sens życia w sferę uciech i rozkoszy ziemskich ESTETYKA BAROKU w baroku inaczej niż w renesansie rozumie się pojęcie piękna. Epoka ta wiąże patos z humorem, realizm z naturalizmem oraz fantastyką, tradycje europejskie z orientalnymi, język wyszukany z mową potoczną, opisy piękna z opisami brzy- doty. Owocowało to dysonansem i kontrastami barok zerwał z właściwą renesansowi funkcjonalnością i przejrzystością form Najczęściej stosowane środki artystyczne oksymoron - zestawianie pojęć sprzecznych (np. gorący lód) peryfraza (omówienie) - nazwa zastąpiona efektownym opisem cech anafora - powtarzanie tego samego wyrazu na początku kilku następujących po sobie członów składniowych hiperbola - wyolbrzymienie koncept - wyszukany pomysł literacki. Jemu podporządkowane są inne środki artystyczne Wybrane terminy związane z epoką marinizm – bliski konceptyzmowi - kierunek w poezji barokowej, zapoczątkowany przez włoskiego poetę Giambatistę Marina. W literaturze polskiej realizował go Jan Andrzej Morsztyn Główne założenie marinizmu - zaskoczyć odbiorcę niezwykłym pomysłem w dziedzinie tematu lub formy konceptyzm- kierunek w poezji baroku opierający się na koncepcie, w przeciwieństwie do marinizmu nie ograniczał się do liryki świeckiej, wpłynął także na język poezji religijnej str. 2 sarmatyzm - nazwa formacji kulturowej, która wykształciła się w polskim ba- roku i oddziaływała na świadomość narodową późniejszych epok. Sarmatyzm opierał się na przeświadczeniu szlachty polskiej, iż pochodzi ona od starożytnych Sarmatów - dzielnych jeźdźców spokrewnionych ze Scytami. Tak zaszczytne pochodzenie dawało szlachcie polskiej poczucie narodowej potęgi, świetności polskiego ustroju oraz wyższości stanu szlacheckiego nad innymi. Skutkiem wiary w tę teorię był konserwatyzm szlachty Najważniejsze nurty w literaturze barokowej nurt rozkoszy ziemskich nurt rozważań filozoficznych nurt realistyczny Polska nurt dworski nurt ziemiański nurt literatury plebejskiej Jan Andrzej Morsztyn reprezentant marinizmu (konceptyzmu) w literaturze polskiej przedstawiciel poezji dworskiej w swej twórczości poszukiwał nowych, zaskakujących odbiorcę form „Do trupa” – sonet – wiersz miłosny – podstawą konstrukcji wiersza jest wyszukany pomysł literacki: zestawienie trupa z zakochanym, wskazanie podobieństw i różnic. (podobieństwo w niepodobieństwie - często stosowany w baroku chwyt literacki). Podobna jest np. bladość obu, a różni ich m.in. fakt, że jeden przeżywa udręki, a drugi jest spo- kojny na wieki – występuje zaskakująca pointa: trup jest w lepszej sytuacji od zakochanego, bo uwolnił się od cierpień – hiperboliczne ujęcie tematu – wiele różnorodnych środków artystycznych: metafory (np. zakochany zabity strzałą miłości), apostrofa (do trupa), anafory Uwaga: Zjawiska takie, jak śmierć, przemijanie w poezji barokowej są nie tylko problemami przeżywanymi głęboko, obsesyjnie. Bywają także wykorzystywane jako składniki wyszukanego pomysłu literackiego, służącego do hiperbolizacji uczuć i przeżyć „Niestatek” – wiersz konstruuje wyliczenie paradoksalnych sytuacji (np. zamknięcie wiatru w wór) – występuje anafora: słowo „prędzej” rozpoczyna kolejne wersy – zaskakująca pointa „Prędzej nam zginie rozum i ustaną słowa Niźli będzie stateczna która białogłowa” – odejście od petrarkizmu w sposobie pokazywania kobiety – utwór żartobliwy