Edukacja pacjenta w astmie., Prezentacje z Edukacja

Pobierz Edukacja pacjenta w astmie. i więcej Prezentacje w PDF z Edukacja tylko na Docsity! STRATEGICZN EGO WYSZA SZIDŁA Edukacja pacjenta w WsPSEE: de p Definicja astmy Astma jest chorobą, która dotyczy oskrzeli. Tchawica i oskrzela to rurki doprowadzające powietrze do płuc. Oskrzela są zbudowane z chrząstki, stanowiącej „szkielet” lub „rusztowanie” ich ściany, mięśni i błony śluzowej. Skurcz mięśni zlokalizowanych w ścianie oskrzeli jest przyczyną ich zwężenia podczas napadu astmy. W porównaniu z osobami zdrowymi oskrzela u chorych na astmę kurczą się zbyt łatwo i zbyt mocno. W przebiegu astmy, mięśnie oskrzeli przerastają, stają się grubsze, silniejsze, i zdolne do spowodowania jeszcze większego skurczu oskrzeli. Rodzaje astmy Astma alergiczna Alergie są przyczyną ponad 80% przypadków astmy u dzieci i powyżej 50% przypadków astmy u dorosłych. Astmie alergicznej często towarzyszą inne choroby alergiczne tj.: •atopowe zapalenie skóry, •alergiczny nieżyt błony śluzowej nosa, •zapalenie spojówek oczu. Wyniki alergicznych testów skórnych są dodatnie, a w surowicy krwi można oznaczyć alergenowo swoiste przeciwciała IgE. Przeciwciała IgE – przeciwciała (cząsteczki białkowe) produkowane przez układ odpornościowe w odpowiedzi na pierwszy kontakt z alergenem, wiążąc alergen inicjują kaskadę chorób alergicznych. Astma alergiczna Testy skórne – to podstawowe badanie wykonywane w gabinecie lekarza alergologa. Ma ono na celu wykrycie potencjalnych alergenów uczulających pacjenta. Badanie polega na nałożeniu na przedramionach (w wyjątkowych przypadkach na plecach) kropli alergenów oraz dodatkowo dwóch substancji sprawdzających czy skóra pacjenta prawidłowo reaguje (kontrola ujemna i kontrola dodatnia) a następnie nakłuciu ich niewielkim nożykiem. Kontrola ujemna (rozpuszczalnik dla alergenów) w warunkach prawidłowych nie daje odczynu. Kontrola dodatnia (najczęściej roztwór histaminy) w warunkach prawidłowych zawsze daje pozytywną reakcję w postaci bąbla. Wynik badania jest odczytywany po kilkunastu minutach. Należy pamiętać, że dodatni wynik testu nie oznacza uczulenia. Astma ciężka Astma ciężka trudna do leczenia jest postacią najrzadziej występującą, lecz obarczoną najpoważniejszymi powikłaniami i najgorszym rokowaniem. Pacjenci, którzy cierpią z powodu trudnej/opornej na leczenie astmy:  mają niską jakość życia z powodu częstych objawów i nieprzewidywalnych zaostrzeń astmy,  mają ograniczoną aktywność życiową, często są niezdolni do wykonywania swojego zawodu,  są szczególnie narażeni na poważne objawy niepożądane leków, zwłaszcza glikokortykosteroidów,  bardzo często występują u tych pacjentów choroby współistniejące, takie jak refluks żołądkowo-przełykowy i zapalenie zatok przynosowych. Astma ciężka Na powstanie i rozwój astmy ciężkiej ma wpływ kilka czynników. Można tu wymienić przede wszystkim czynniki genetyczne, źle leczone lub w ogóle nieleczone infekcje lub ciężkie przeziębienie. Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi astmy jest również tytoń – przy czym nie ma tu znaczenia czy jest to palenie czy bierne. Astma ciężka może także pojawić się u osób nadwrażliwych na aspirynę czy roztocza. Astma ciężka według relacji pacjentów nie pozwala na przejście 200 metrów bez odpoczynku czy też codzienną aktywność w kuchni polegającą na gotowaniu czy też smażeniu. Roczny koszt leczenia chorego z ciężką astmą jest wielokrotnie wyższy niż pacjenta z astmą łagodną. Dlatego pacjenci ci wymagają specjalistycznej opieki i dostępu do nowych możliwości terapeutycznych i powinni mieć zapewnioną kompleksową opieką medyczną w wyspecjalizowanych do tego jednostkach. Podstawą opieki nad pacjentami chorującymi na astmę ciężką jest kompleksowa nad nimi opieka, gdyż u chorych tych często współistnieją inne choroby, których skuteczne leczenie warunkuje poprawę sytuacji zdrowotnej chorych. Chorzy ci poddawani są zabiegom operacyjnym z różnych wskazań, do których powinni być właściwie zabezpieczeni, a leki stosowane u nich z innych niż astma wskazań mogą wpływać na przebieg astmy. Dlatego tak ważna jest współpraca pomiędzy lekarzami różnych dziedzin w prowadzeniu takich chorych przy nadzorze całości leczenia przez alergologa bądź pulmonologa. Astma aspirynowa U ok. 5-10% chorych na astmę (w przypadku astmy ciężkiej nawet 20%) po zażyciu leków z grupy  niesterydowych leków przeciwzapalnych (pochodne salicylanów) pojawiają się objawy niepożądane pod postacią napadu astmy, nieżytu nosa, pokrzywek i obrzęków naczynioruchowych a nawet wstrząsu anafilaktycznego. Objawy pojawiają się zwykle po 30-120 min od zażycia leków, ale mogą wystąpić nawet do 24 godzi od przyjęcia leku. Zwykle są bardzo nasilone i wymagają leczenia. Nadwrażliwość na niesteroidowe leki przeciwzapalne często występuje u chorych na astmę z towarzyszącymi objawami przewlekłego zapalenia zatok i błony śluzowej nosa, często z polipami nosa i zatok przynosowych. Zespół tych chorób, ponieważ zwykle występują razem nazywany jest triadą aspirynowa (nadwrażliwość na aspirynę i jej pochodne, astma, przewlekłe zapalenie zatok obocznych nosa i błony śluzowej nosa). Przyczyna astmy Przyczyną astmy jest proces zapalny toczący się w oskrzelach. Zwiększa się wówczas liczba komórek układu odpornościowego, a wydzielane przez niektóre z nich substancje powodują skurcz oskrzeli. W procesie zapalnym uczestniczą również komórki budujące ścianę oskrzeli (komórki nabłonka i mięśni), które wydzielają różne substancje (tzw. mediatory zapalenia) powodujące utrzymywanie się procesu zapalnego. Zapalenie to często powoduje napadowy skurcz oskrzeli, które stają się nadwrażliwe na różne bodźce, oraz stopniową przebudowę ich ściany. Oprócz przerostu mięśni ścian oskrzeli dochodzi do ich pogrubienia, które jest spowodowane przerostem gruczołów i zwiększeniem się liczby naczyń krwionośnych. Ponieważ w czasie wdechu oskrzela są „rozciągane” przez rozszerzające się płuca, zwężenie oskrzeli w mniejszym stopniu utrudnia wdech niż wydech. Dlatego w czasie napadu astmy duszność ma typowo charakter wydechowy, co oznacza, że choremu trudno jest wykonać wydech (wypuścić powietrze z płuc). Objawy astmy Typowe dla astmy jest występowanie napadów duszności i kaszlu, często w nocy i nad ranem. Pomiędzy napadami większość chorych nie odczuwa żadnych objawów. Typowe objawy astmy: • duszność • kaszel • ściskanie w klatce piersiowej • świszczący oddech. Objawy astmy mają najczęściej charakter napadowy. Pomiędzy napadami większość chorych nie odczuwa żadnych dolegliwości. Duszność i kaszel ustępują samoistnie albo po leczeniu (zwykle wystarcza przyjęcie szybko działającego leku rozkurczającego oskrzela). U niektórych chorych jedynym objawem astmy jest uporczywy kaszel (mówimy wtedy o tzw. wariancie kaszlowym astmy). Czynniki wywołujące napady astmy Dłużej trwające zaostrzenia astmy często są spowodowane przez zakażenia wirusowe górnych dróg oddechowych. U około połowy chorych astma ma tło atopowe, czyli wiąże się z uczuleniem na pospolicie występujące w środowisku alergeny, na przykład pyłki roślin. W takich sytuacjach objawy astmy mogą się nasilać w okresie pylenia (np. wiosną lub wczesnym latem). U niektórych z tych chorych poza okresem pylenia objawy astmy zupełnie nie występują. Chorzy na astmę atopową często mają objawy innych chorób alergicznych, np. nieżytu nosa i zapalenia spojówek. W celu zdiagnozowania uczulenia wykonuje się testy skórne albo oznacza we krwi stężenie przeciwciał IgE swoistych dla poszczególnych alergenów. Chorzy uczuleni na pyłki roślin powinni zapoznać się z kalendarzem pylenia. Dzięki niemu można sprawdzać, kiedy stężenie pyłków roślin w powietrzu jest największe. Czynniki wywołujące napady astmy Inne alergeny, które często powodują objawy u chorych na astmę, to alergeny roztoczy kurzu domowego, pleśni, karaluchów oraz kota. Jeżeli przeprowadzone badania wykazały uczulenie na konkretne alergeny, warto pamiętać o  metodach unikania narażenia. Są one różne w zależności od alergenu powodującego uczulenie. Zakażenia wirusowe dróg oddechowych („przeziębienia”) mogą powodować zaostrzenia albo pogorszenie kontroli astmy. Jeżeli przeziębienia trwają dłużej niż 10 dni albo powodują objawy astmy, należy powiedzieć o tym lekarzowi podczas następnej wizyty. Wspólnie możecie ustalić modyfikację leczenia astmy na czas przeziębień, która zapobiegnie niekorzystnym objawom ze strony oskrzeli. Czynniki wywołujące napady astmy Wysiłek jest jednym w częstszych bodźców powodujących wystąpienie objawów astmy, które zwykle pojawiają się tuż po jego zakończeniu. Objawy występują częściej, gdy powietrze jest zimne i suche (dlatego częściej występują, np. podczas uprawiania narciarstwa biegowego, niż podczas pływania na basenie). U niektórych chorych powoduje to niechęć do czynnego trybu życia i uprawiania sportu. To błąd! Wysiłek, czynne, aktywne życie i uprawianie sportu są jak najbardziej wskazane. Właściwe leczenie pozwala zapobiec występowaniu duszności i kaszlu powodowanych przez wysiłek. Często konieczne jest profilaktyczne (przed wysiłkiem) przyjmowanie leku. Jakie czynniki mogą być przyczyną zaostrzeń? Poza czynnikami infekcyjnymi i alergicznymi, najczęstsze przyczyny zaostrzeń to m.in.: niewystarczająca kontrola choroby, nadużywanie leków doraźnych, niestosowanie się do zaleceń lekarskich w kwestii stosowania wziewnych kortykosteroidów, problemy psychologiczne i socjoekonomiczne, choroby współistniejące: otyłość, przewlekłe zapalenie zatok przynosowych, alergie pokarmowe, ciąża. Co robić w przypadku zaostrzenia? Każdy pacjent, między innymi właśnie na wypadek zaostrzenia, powinien mieć opracowany przez lekarza indywidualny plan leczenia astmy. Pomaga on rozpoznać rozpoczynające się zaostrzenie i wdrożyć samodzielnie właściwe postępowanie. Plan powinien zawierać szczegółowe informacje o tym jak zmodyfikować dawki przyjmowanych leków lub jakie dodatkowe leki zastosować. Na przykład, u pacjentów przyjmujących wGKS (wziewne glikokortykosteroidy) i leki rozszerzające oskrzela najczęściej konieczne jest zwiększenie dawek obu preparatów. Palenie papierosów a astma Jedną z przyczyn powodujących chorobę jest palenie papierosów. Obecnie trwają badania nad potwierdzeniem tezy, że palące kobiety częściej niż palący mężczyźni chorują na astmę oskrzelową. Ponadto ta dolegliwość naraża także na bierne palenie, osoby chore na astmę powinny unikać przebywania w zadymionym środowisku. Co robić w przypadku zaostrzenia? Jeżeli zaostrzenie jest poważne i objawy znacznie się nasilają, konieczna jest konsultacja lekarska, a czasem nawet hospitalizacja. Na ciężkie, zagrażające życiu zaostrzenia bardziej narażeni są chorzy, którzy:  mieli już w przeszłości ciężkie zaostrzenia wymagające intubacji,  wymagali hospitalizacji lub pomocy pogotowia ratunkowego z powodu astmy w ciągu ostatniego roku,  zaprzestali stosowania kortykosteroidów,  nadużywają leków doraźnych,  pomimo zakazu palą tytoń,  nie przestrzegający zaleceń lekarskich dotyczących leczenia. Zalecenia dietetyczne w astmie Astmatyk w swojej diecie powinien przede wszystkim uwzględnić owoce i warzywa, głównie te bogate w witaminę C. Tak więc porzeczki, pomarańcze, jagody, pomidory czy papryka, powinny na stałe zagościć w jadłospisie osoby chorej na astmę. Witamina C zawarta w tych produktach neutralizuje wolne rodniki w organizmie, które mogą pobudzać stany zapalne, a co za tym idzie, prowadzić do nasilenia objawów choroby. Warzywem szczególnie zalecanym dla astmatyków jest cebula. Ma ona działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, dzięki związkom siarkowym, które posiada. W walce z astmą pomoże również tran, mający działanie przeciwzapalne. Tran wspomaga także regenerację błony śluzowej, co znacznie ułatwia oddychanie. Zalecenia dietetyczne w astmie Dieta przy astmie powinna także obfitować w ryby, szczególnie te bogate w kwasy tłuszczowe omega-3, takie jak łosoś, makrela, sardynki, tuńczyk. Zmniejszają one stan zapalny o organizmie, oskrzelach i błonach śluzowych. Przyprawy, takie jak chili, musztarda i czosnek rozszerzają oskrzela, ułatwiając oddychanie – wystarczy już ich zapach, dlatego też warto wprowadzić je do codziennego menu. Kofeina ma podobne właściwości – oczywiście nie można przesadzić z jej ilością – 2 filiżanki kawy dziennie w zupełności wystarczą. Zapobiegać astmie pomogą niskotłuszczowe, niskocukrowe produkty bogate w błonnik, witaminy i składniki mineralne. Zdrowa dieta powinna zawierać, oprócz sporej ilości owoców i warzyw, także produkty z mąki pełnoziarnistej, odtłuszczone mleko, chude mięso, drób i ryby. Ważne jest również picie dużej ilości wody. Utrzymuje ona w czystości drogi oddechowe i odpowiednio je nawilża. Obsługa inhalatora Zaletami leczenia wziewnego jest szybki początek działania leku oraz wysokie stężenie substancji leczniczej w miejscu docelowym – oskrzelach. Możliwe jest również zastosowanie mniejszych dawek leku (w porównaniu do dawek doustnych) oraz zminimalizowanie tym samym działań niepożądanych. Jednak rzeczą na którą należy zwrócić uwagę jest sposób w jaki lek jest przyjmowany a więc cały zestaw czynności, które mają na celu właściwą aplikację dawki oraz zmniejszenie ryzyka wystąpienia ewentualnych działań niepożądanych. Oto kilka ważnych punktów, których należy przestrzegać przyjmując leki w postaci wziewnej. Obsługa inhalatora • Lek przyjmujemy w postaci siedzącej będąc wyprostowanym lub w postaci stojącej. Głowa może być odchylona lekko do tyłu. • Przed aplikacją należy wykonać głęboki wydech a następnie zażyć dawkę leku wykonując równie głęboki wdech. • Po przyjęciu leku należy wstrzymać oddech na około 5-10 sekund, aby osiadł on  całkowicie na komórkach płuc. • W przypadku potrzeby przyjęcia dodatkowej dawki, należy odczekać 30 sekund i ponownie wykonać wdech. • Po skończonej inhalacji należy wypłukać usta wodą. Ma to na celu usunięcie ewentualnych resztek substancji leczniczej, które mogą być przyczyną grzybicy jamy ustnej, gardła i krtani. Stosowanie leków wziewnych Proszę pamiętać, aby przed każdą inhalacją energicznie wstrząsnąć inhalator ciśnieniowy (MDI)! Substancja lecznicza znajdująca się w urządzeniu pod wpływem grawitacji może opadać na dno pojemnika, a my zamiast lekiem będziemy się inhalować gazem nośnym. Podczas wykonywania wydechu przed inhalacją należy odwrócić głowę w innym kierunku. W instrukcji obsługi każdego możliwego inhalatora można znaleźć to samo zdanie: „Wykonać wydech (nie na inhalator!)”. Niby drobiazg, ale ma znaczenie, bowiem nasz oddech zawiera w sobie cząsteczki wody, która osadza się na ustniku inhalatora. I to właśnie do takiego lekko zawilgoconego ustnika mogą przyczepiać się cząsteczki naszego leku, a te zamiast trafić do naszych ust pozostaną na urządzeniu. Dostarczenie odpowiedniej ilości substancji leczniczej do płuc i tak jest wystarczająco kłopotliwe – dodatkowa bariera w postaci zawilgoconego ustnika nikomu nie pomoże, a już na pewno nie naszym płucom. Z tego też względu należy pamiętać – podczas wykonywania wydechu przed inhalacją należy odwrócić głowę w innym kierunku, a już na pewno nie wykonywać wydechu trzymając ustnik bezpośrednio w ustach. Wasz układ oddechowy będzie Wam za to wdzięczny! Ćwiczenia oddechowe Chociaż astma oskrzelowa nie jest bezpośrednio związana z nadmierną produkcją wydzieliny, niektórzy pacjenci doświadczają jej zalegania, co niejednokrotnie pogarsza objawy. Niestety, zwykły kaszel nie pomaga w jej odkrztuszeniu, szczególnie jeśli mówimy o głębokich częściach dróg oddechowych. Ulgę przynoszą natomiast ćwiczenia oddechowe wykonywane seriami pod okiem specjalisty. Jedną z technik jest odkrztuszanie głębokie polegające na wykonywaniu głębokich wdechów, by następnie gwałtownie „wypchnąć” powietrze z płuc. Podczas tak nagłego wydechu przez usta pacjent stara się wytworzyć siłę, która pomoże w odkrztuszaniu zalegającej wydzieliny. Każdy krok należy powtórzyć kilkukrotnie w przedstawionej kolejności, aż do czasu, gdy poczujemy ulgę. Ćwiczenia oddechow e Jednym z najważniejszych elementów realizowanych w programach rehabilitacyjnych jest demonstracja pozycji w sytuacji wystąpienia napadu duszności (np. pozycja woźnicy), poza tym obejmują one: • nauka efektywnego kaszlu • ćwiczenia związane w fazą wydechową (np. dmuchanie przez rurkę do naczynia z wodą) • oklepywanie klatki piersiowej • ćwiczenia ogólnousprawniające Podstawowym zadaniem programów rehabilitacyjnych jest edukacja chorych z uwzględnieniem zasad samokontroli (ocena szczytowego przepływu wydechowego PEF, poznanie tak zwanego “systemu stref” ) omówienie metod unikania kontaktu z alergenem, postępowania przewlekłego i w zaostrzeniach. Ćwiczenia grup mięśniowych Ćwiczenia przepony przeprowadza się najczęściej w pozycji leżącej na plecach z zastosowaniem niewielkiego ciężaru umieszczonego na nadbrzuszu np. woreczek z piaskiem. Pacjent ma za zadanie unoszenie ku górze woreczka podczas głębokiego wdechu. Wydech wykonuje przez usta. Zalecany czas takich ćwiczeń to około 20 minut rano i wieczorem. Początkowo powinien być krótszy, potem stopniowo wydłuża się czas ćwiczeń. Ćwiczenia przepony są istotnym elementem programów rehabilitacyjnych, zwłaszcza w przypadku przewlekłej obturacyjnej choroby płuc i rozedmy płuc. Istnieje możliwość wykonywania ćwiczeń jednej połowy przepony. Wymaga to ułożenia pacjenta na boku. Unieruchomienie w ten sposób połowy klatki piersiowej pozwala na wykonywanie ćwiczeń tylko częścią mięśni. Ćwiczenia te mogą być zalecane w przypadku wysiękowego zapalenia opłucnej jako metoda zapobiegania tworzenia się zrostów. Ćwiczenia mięśni brzucha stanowią uzupełnienie programu ćwiczeń. U chorych z przewlekłymi chorobami układu oddechowego, a zwłaszcza u osób otyłych lub z zespołem bezdechu we śnie, stanowią one ważny element procesu rehabilitacji. Najczęściej są to ćwiczenia w ułożeniu na wznak. Podczas ich wykonywania niezmiernie ważne jest odpowiednie korelowanie fazy wdechu i wydechu z ćwiczeniem. Ćwiczenia mięśni międzyżebrowych zaleca się w przypadku chorób opłucnej, dla zapobiegania tworzenia się zrostów. Polega na zastosowaniu opaski nieelastycznej po stronie chorej podczas ćwiczeń w celu zwiększenia oporu dla pracy mięśni międzyżebrowych. Przykłady ćwiczeń Ćwiczenie 1 Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach, nogi wyprostowane, kończyny górne zgięte w stawach barkowym, łokciowym - dłońmi oparte na bokach klatki piersiowej Ruch: wdech z odchyleniem głowy do tyłu i uwypukleniem klatki piersiowej, a następnie wydech ze skłonem głowy w przód, wciągnięciem brzucha, jednocześnie uciskaniem dłońmi na boki klatki piersiowej Przykłady ćwiczeń Ćwiczenie 2 Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach , nogi wyprostowane, dłonie położone na nadbrzuszu Ruch: wdech z uwypukleniem brzucha, a następnie wydech z uciskaniem dłońmi na nadbrzusze