Pobierz Prawo handlowe- definicja i więcej Notatki w PDF z Prawo handlowe tylko na Docsity!
o II. TREŚCI PROGRAMOWE
- Treści programowe, które są zarazem zagadnieniami egzaminacyjnymi, to:
- Przedmiot, zakres i źródła prawa handlowego
- Przedsiębiorcy
- 2.1. Pojęcie przedsiębiorcy i jego firma; przedsiębiorca a przedsiębiorstwo
- 2.2. Zasady działalności gospodarczej (zasada wolności gospodarczej i wolnej konkurencji, zasada
- równości, zasada samodzielności, zasada samofinansowania, zasada jawności działalności
- gospodarczej)
- 2.3. Nabycie statusu przedsiębiorcy
- (systemy nabycia statusy przedsiębiorcy, znaczenie wpisów do CEiIoDG i KRS)
- 2.4. Majątek przedsiębiorców (pochodzenie majątku, klasyfikacje składników majątkowych, tytuły
- prawne względem rzeczowych składników majątkowych, własność przemysłowa)
- 2.5. Reprezentacja przedsiębiorców
- (istota prowadzenia spraw i reprezentacji,, kompetencje zakresie prowadzenia spraw i
- reprezentacji, składanie oświadczeń woli w sprawach majątkowych - reprezentacja samoistna
- i łączna, reprezentacja przez prokurentów i innych pełnomocników)
- 2.6. Utrata statusu przedsiębiorcy (likwidacja i postępowanie likwidacyjne, upadłość i postępowanie
- upadłościowe oraz naprawcze)
- Spółki
- 3.1. Pojęcie i klasyfikacje spółek
- 3.2. Spółka cywilne i spółka cicha
- 3.3. Handlowe spółki osobowe (spółka: jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna)
- 3.4. Handlowe spółki kapitałowe (spółka z o.o., spółka akcyjna i prosta spółka akcyjna)
- Spółdzielnie i przedsiębiorstwa państwowe
- System umowny obrotu gospodarczego (czynności handlowe)
- 5.1. Założenia systemu umownego obrotu gospodarczego (istota, funkcje i regulacja prawna umów
- w obrocie gospodarczym, zasada wolności umów, umowy nazwane, nienazwane i mieszane)
- 5.2. Specyfika czynników kształtujących treść stosunku umownego w obrocie gospodarczym (treść umowy,
- wzorce umowne, dyspozytywne przepisy prawa, zwyczaje handlowe)
- 5.3. Specyfika przygotowanie i trybów zawarcia umowy w obrocie gospodarczym i jej formy
- (list intencyjny, porozumienia przedkontraktowe, umowa przedwstępna; ofertowy, przetargowy
- oraz negocjacyjny i aukcyjny tryb zawarcia umowy; forma umowy).
- 5.4. Specyfika zasad wykonywania zobowiązań umownych(zasada realnego wykonania
- zobowiązań, zasada współdziałania stron, zasada zawodowej staranności dłużnika, zasada
- średniej jakości przedmiotu świadczenia, zasada rozliczeń bezgotówkowych i formy tych
- rozliczeń
- 5.5. Specyfika zmiany i rozwiązania stosunku umownego oraz odstąpienia od umowy
- 5.6. Specyfika skutków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań umownych
- (uprawnienia wierzyciela na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań
- umownych, zasady i przesłanki kontraktowej odpowiedzialności odszkodowawczej, i formy
- realizacji obowiązku odszkodowawczego, przedawnienie roszczeń)
• IV. LITERATURA (PODRĘCZNIKI)
- A. Kidyba: Prawo handlowe, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2019
- T. Mróz, M. Stec (red.): Prawo gospodarcze prywatne. Podstawowe instytucje, C.H. Beck,
- Warszawa 2021
- K. Zacharzewski, A. Sikorska-Lewandowska, M. Kłoda: Podstawowe instytucje prawa
- Handlowego, Toruń 2018
- Egzamin będzie miał postać testu, obejmującego dziesięć pytań - 09.02. r. godz 17 Zgodnie z regulaminem studiów brak usprawiedliwienia nieobecności na pierwszym terminie pociąga za sobą utratę jednego podejścia.
- Odpowiedzi na pytania egzaminacyjne będą punktowane, a uzyskane punkty będę decydować o ocenie według następującej skali:
- 18 – 20 pkt. – ocena bardzo dobra
- 17 pkt. – ocena dobra plus
- 16 - 15 pkt. – ocena dobra
- 14 - pkt. - ocena dostateczna plus
- 13 – 11 pkt. ocena dostateczna
- 10 i mniej pkt. – ocena niedostateczna
Temat 1
PRZEDMIOT, ZAKRES I ŹRÓDŁA PRAWA HANDLOWEGO
- Stosunki gospodarcze nie są regulowane jednolicie. Ich regulacja następuje po części metodą administracyjno-prawną i po części metodą cywilistyczną. Regulacja metodą administracyjną tworzy prawo gospodarcze publiczne, natomiast regulacja metodą cywilistyczną tworzy prawo gospodarcze prywatne, tradycyjnie zwane prawem handlowym 2. Prawo handlowe to zespół norm prawnych regulujących status prawny przedsiębiorców i stosunki z ich udziałem związane z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą przy zastosowaniu cywilistycznej metody regulacji.
- Z przedstawionej definicji wynika, że jest prawo handlowe prawem przedsiębiorców, które obejmuje:
- regulację statusu prawnego przedsiębiorców oraz
- regulację stosunków prawnych z udziałem przedsiębiorców związanych z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą w takim zakresie, w jakim ta materia regulowana jest metodą cywilistyczną.
- Prawo handlowe nie wykształciło własnej metody regulacji stosunków prawnych i posiłkuje się metodą cywilistyczną, której istota polega na tym, że strony stosunków regulowanych tą metodą pozostają względem siebie jako równorzędni partnerzy, a zatem żadna ze stron nie ma wobec drugiej uprawnień władczych. W efekcie w obszarze prawa handlowego – przynajmniej co do zasady - stronom przysługuje pełnia autonomii woli, a stosunki kształtowane są na zasadzie konsensu (konsensusu), tj. zgodności oświadczeń woli stron.
- We współczesnych państwach funkcjonują dwie alternatywne koncepcje regulacji stosunków prawno-handlowych. Pierwsza, którą można określić mianem dualistycznej, zakłada wyodrębnienie stosunków gospodarczych regulowanych metodą cywilistyczną w oddzielnych kodeksach handlowych. W efekcie w państwach, w których przyjęto tę koncepcję, funkcjonują obok siebie kodeksy cywilne (dla potrzeb stosunków niegospodarczych) i
- ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (Dz. U., poz. 647). Należy jednak pamiętać, że istnieje szereg innych szczególnych źródeł prawa handlowego. O niektórych z nich będzie mowa w dalszej części wykładu.
Temat 2
PRZEDSIĘBIORCA I JEGO FIRMA. PRZEDSIĘBIORCA A PRZEDSIĘBIORSTWO
- Podmiotami prawa handlowego i stosunków prawno-handlowych są przedsiębiorcy. Podstawę do sformułowani definicji przedsiębiorcy dają przepisy art. 43^1 k.c. oraz art. 4 ust. 1 w zw. z art. 3 p.p. Zgodnie z tymi przepisami przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna albo ułomna osoba prawna, która w imieniu własnym i na własny rachunek, w sposób zorganizowany i ciągły, w celach zarobkowych prowadzi działalność wytwórczą, usługową, handlową lub budowlaną albo polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i eksploatacji zasobów naturalnych.
- W przytoczonej definicji splatają się dwa elementy. Pierwszy z nich, natury podmiotowej, wskazuje na to, kto może być przedsiębiorcą, zaś drugi – natury przedmiotowo-funkcjonalnej - na to, kiedy osoba, która może być przedsiębiorcą w istocie nim będzie.
- Podmiotowość gospodarczą, czyli możność występowania w charakterze przedsiębiorcy posiadają osoby fizyczne, osoby prawne oraz tzw. ułomne osoby prawne. Wspólną cechą tych osób jest ich zdolność prawna, tj. możność bycia podmiotem praw i obowiązków w sferze szeroko rozumianego prawa cywilnego.
- Wprawdzie kwestia nie jest wolna od kontrowersji, to jednak należy przyjąć, że osoby fizyczne mogą być przedsiębiorcami bez względu na zakres ich zdolności do
czynności prawnych, tj. możliwości nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą własnych działań. Jednakże nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej (art. 5 ust. 1 p.p.). Niekiedy mówi się w takich przypadkach o „przedsiębiorcach nieewidencjowanych” lub „przedsiębiorcach nierejestrowych”, chociaż nie są to określenie ścisłe, bo w istocie chodzi o działalność nieewidencjowaną, a nie o przedsiębiorcę. Osoby fizyczne, które odpowiadają wskazanym kryteriom nie są bowiem przedsiębiorcami, chyba że złożyły wniosek o wpis do CEiIoDG i wskutek tego nabyły status przedsiębiorcy.
- Osoby prawne to jednostki organizacyjne, którym ustawa przyznaje przymiot osobowości prawnej (zob. art. 33 k.c.). Z punktu widzenie podmiotowości gospodarczej można je usystematyzować w trzech grupach. Pierwszą stanowią te, które zawsze są przedsiębiorcami, bo bycie przedsiębiorcą należy do ich istoty. Są to np. spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe i banki państwowe. Drugą stanowią te, które mogą, ale nie muszą być przedsiębiorcami, bo prawo im na to zezwala, ale do tego ich nie obliguje. Są to zwłaszcza spółki z o.o., proste spółki akcyjne i spółki akcyjne, ale także np. stowarzyszania zarejestrowane w KRS, fundacje, związki zawodowe, związki wyznaniowe lub ich jednostki organizacyjne. Wreszcie trzecią stanowią te, które nie są i nie mogą być przedsiębiorcami, bo wyklucza to ich natura (co dotyczy Skarbu Państwa) albo że taką możliwość wyłącza szczególny przepis prawa (co dotyczy np. partii politycznych).
- Ułomne osoby prawne to jednostki organizacyjne nie będące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (art. 33^1 k.c.). Ich specyficzną cechą jest to, że za ich zobowiązania odpowiadają nie tylko one same, ale także wszyscy lub przynajmniej niektórzy ich członkowie. Z punktu widzenie podmiotowości gospodarczej można je usystematyzować w dwóch grupach. Pierwszą stanowią te, które zawsze są przedsiębiorcami, bo bycie przedsiębiorcą należy do ich istoty. Są to handlowe spółki osobowe (spółka jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna). Drugą natomiast stanowią te, które nie są i nie mogą być przedsiębiorcami, bo prawo im tego zakazuje. Są to stowarzyszenia zwykłe, tj. nie wpisane do KRS. Do kategorii ułomnych osób prawnych należą także wspólnoty mieszkaniowe, ale problem ich podmiotowości gospodarczej jest sporny.
- Spółki cywilne nie są ani osobami prawnymi ani choćby tylko ułomnymi osobami prawnymi, zatem nie mają podmiotowości gospodarczej. Jednakże – jeśli w ramach spółki cywilnej prowadzona jest zarobkowa działalność gospodarcza – to status przedsiębiorcy mają wszyscy jej wspólnicy (art. 4 ust.2 p.p.).
w formie tzw. przedsiębiorcy jednoosobowego, którym jest osoba fizyczna prowadząca działalność indywidualnie, a także w formie spółki handlowej, spółdzielni i przedsiębiorstwa państwowego.
- Bez względu na formę organizacyjno-prawną – w oparciu o wytyczne przewidziane rozporządzeniach i rekomendacjach Komisji UE – p.p. wyróżnia trzy szczególne kategorie przedsiębiorców: mikroprzedsiębiorców, małych przedsiębiorców oraz średnich przedsiębiorców, biorąc pod uwagę liczbę zatrudnionych średniorocznie pracowników ustaloną w przeliczeniu na pełne etaty oraz roczny obrót netto (bez naliczonego podatku VAT) ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych, ustalony jako równowartość w złotych określonego w euro pułapu kwotowego, przeliczonego według średniego kursu ogłaszanego przez NBP w ostatnim dniu roku obrotowego wybranego dla określenia statusu przedsiębiorcy ( zob. art. 7 p.p.). Odrębna regulacja dotycząca wskazanych kategorii przedsiębiorców ma na celu ich ochronę przed silniejszymi kapitałowo konkurentami. Zarazem jednak przepisy p.p. nie przewidują wprost jakichkolwiek przywilejów dla mikroprzedsiębiorców oraz dla małych i średnich przedsiębiorców. Można co najwyżej mówić o dyrektywie ustawodawcy skierowanej do organów administracji publicznej, aby swoimi działaniami - z poszanowaniem zasad równości i konkurencji - stwarzały korzystne warunki funkcjonowania przedsiębiorcom, o których mowa, zwłaszcza w zakresie pomocy publicznej. Nad wykonaniem tej dyrektywy czuwać ma specjalny organ, którym jest Rzecznik Małych i średnich Przedsiębiorców (zob. ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o Rzeczniku Małych i średnich Przedsiębiorców, Dz. U. poz. 648).
- Zgodnie z art. 43^2 $ 1 k.c. przedsiębiorca działa pod firmą. Firma jest nazwą przedsiębiorcy i służy jego indywidualizacji i identyfikacji. Tak rozumiana firma obejmuje dwa elementy: rdzeń (korpus) oraz oznaczenia dodatkowe (dodatki). Rdzeń firmy osoby fizycznej obejmuje jej imię i nazwisko, natomiast rdzeń firmy osób prawnych i ułomnych osób prawnych może być obrany dowolnie. Określenia dodatkowe także mogą być obierane dowolnie z tym zastrzeżeniem, że firma osoby prawnej albo ułomnej osoby prawnej musi zawierać dodatek wskazujący na formę organizacyjno-prawną takiej osoby (np. spółka z o.o.). Jakkolwiek istnieje niemała swoboda w obieraniu firmy, to jednak nie jest to swoboda absolutna, ponieważ obieranie firmy jest podporządkowane tzw. zasadom prawa firmowego. Pierwszą z nich jest zasada jedności. Zgodnie z jej treścią przedsiębiorca może mieć tylko jedną firmę, co jednak nie wyklucza możliwości posługiwania się skrótem tej firmy. Firma musi też odpowiadać zasadzie prawdziwości (art. 43^3 § 2 k.c.), a zatem nie może być myląca i nie może wprowadzać w błąd w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, a zwłaszcza co do jego formy organizacyjno-prawnej, jak też co do
przedmiotu i miejsca prowadzenia działalności, źródeł zaopatrzenia itp. Nie jest więc dopuszczalne np. posłużenie się w treści firmy terminem „bank” w stosunku do spółki, która nie ma statusu banku w rozumieniu przepisów prawa bankowego. Dobór firmy spółki akcyjnej musi być także podporządkowany zasadzie wyłączności. Pod rządami kodeksu handlowego zasada ta oznaczała, że w tej samej miejscowości określoną firmą mógł posługiwać się tylko jeden podmiot. Obecnie materię reguluje przepis art. 43^3 § 1 k.c., który stanowi, że firma przedsiębiorcy powinna dostatecznie odróżniać się od firm innych przedsiębiorców, prowadzących działalność na tym samym rynku. Formuła cytowanego przepisu nie jest dość jasna. Wprawdzie daje on podstawę do przyjęcia pierwszeństwa prawa do firmy tego przedsiębiorcy, który wcześniej dokonał zgłoszenia rejestrowego, to jednak nie do końca wiadomo, jak należy rozumieć pojęcie „tego samego rynku”. Jak się wydaje trafny jest pogląd, że chodzi tu nie tylko o kryterium terytorialne, ale także o kryterium odnoszące się do rodzaju prowadzonej działalności (tzw. rynek właściwy produktowo według przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów). W kręgu zasad prawa firmowego plasuje się także zasada ciągłości firmy. W odniesieniu do osób prawnych i ułomnych osób prawnych kluczowe znaczenie ma tu przepis art. 43^7 k.c., który stanowi, że w razie przekształcenia takiej osoby można zachować dotychczasową jej firmę z wyjątkiem określenia wskazującego formę organizacyjno-prawną. Tak więc, ze wspomnianym zastrzeżeniem, np. podmiot przekształcony w spółkę akcyjną, jak też podmiot powstały w wyniku przekształcenia spółki akcyjnej może posługiwać się dotychczasową firmą. Firma przedsiębiorcy jako jego nazwa należy do kategorii dóbr osobistych. Wiążą się z tym dwojakiego rodzaju konsekwencje. Przede wszystkim firma ma charakter niezbywalny i nie może być przeniesiona na inną osobę (art. 43^9 § 1 k.c.). Dotyczy to także przypadków, w których następuje zbycie przedsiębiorstwa, bo w obecnym stanie prawnym firma nie jest składnikiem przedsiębiorstwa (por. art. 55^1 k.c. w brzmieniu ustalonym nowelą tego kodeksu z dnia 14 lutego 2003 r. – Dz. U. nr 49, poz. 408)). Niezbywalność firmy nie stoi jednak na przeszkodzie temu, aby przedsiębiorca upoważnił innego przedsiębiorcę do korzystania ze swej firmy, jeżeli nie będzie to wprowadzało w błąd innych uczestników obrotu (art. 43^9 § 2 k.c.). Wypada przy tym zaznaczyć, że osoba będąca przedsiębiorcą może występować zarówno w roli upoważniającego do używania swojej firmy, jak i w roli upoważnionego do używania cudzej firmy. W jednym i w drugim przypadku nie zwalnia to jednak od obowiązku posiadania własnej firmy, a cudzą firmą – w ramach posiadanego upoważnienia – można się posługiwać tylko obok własnej firmy. W praktyce znajdzie to zastosowanie zwłaszcza na gruncie tzw. umów fanschisingowych. Drugą konsekwencją kwalifikacji firmy do kategorii dóbr osobistych jest podporządkowanie jej ochrony zasadom właściwym dla ochrony tego typu dóbr. Przyjmując to założenie ustawodawca ochronę firmy uregulował jednak w sposób autonomiczny. Wobec tego do ochrony firmy nie znajdują zastosowania ogólne przepisy o ochronie dóbr osobistych, zawarte w art. 23 i 24 k.c., lecz przepis
może być przedmiotem obrotu (np. przedmiotem sprzedaży, dziedziczenia, aportu wnoszonego do spółki)
- podmiotowym, w którym oznacza podmiot prawa (np. przedsiębiorstwo państwowe). DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA OSÓB ZAGRANICZNYCH
- Działalność gospodarczą w Polsce mogą prowadzić także osoby zagraniczne , za które uważa się osoby fizyczne nieposiadające obywatelstwa polskiego oraz osoby prawne i ułomne osoby prawne z siedzibą zagranicą. Materia ta jest regulowana przepisami ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 2018, poz. 649).
- Na takich samych zasadach, jak obywatele polscy, działalność gospodarczą mogą prowadzić osoby zagraniczne z państw członkowskich Unii Europejskiej oraz z państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, a także obywatele innych państw, którzy spełniają warunki wskazane w art. 4 ust. 2 wskazanej ustawy. Inne osoby zagraniczne mają prawo do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w Polsce wyłącznie w formie spółki komandytowej, komandytowo- akcyjnej, z o.o. i akcyjnej.
- Od osób zagranicznych ustawa odróżnia przedsiębiorców zagranicznych, którymi są osoby zagraniczne wykonujące działalność gospodarczą za granicą oraz obywatele polscy wykonujący działalność gospodarczą za granicą.
- Dla wykonywania działalności gospodarczej na terytorium Polski – przedsiębiorcy zagraniczni mogą tworzyć na tym terytorium swoje oddziały. Możliwość utworzenia oddziału przez zagranicznego przedsiębiorcę z państw członkowskich Unii Europejskiej oraz z państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym nie podlega ograniczeniom. Co do przedsiębiorców zagranicznych z innych państw – o ile umowy
międzynarodowe ratyfikowane przez Polskę nie stanowią inaczej - możliwość utworzenia oddziału jest uwarunkowana zasadą wzajemności przyjętą w prawie danego innego państwa. Zasada ta oznacza, że terytorium tego państwa polscy przedsiębiorcy też mogą tworzyć swoje oddziały. Oddział zagranicznego przedsiębiorcy może prowadzić w Polsce działalność gospodarczą tylko w takim zakresie, który mieści się w przedmiocie działania tego przedsiębiorcy, a podjęcie działalności przez oddział uwarunkowane jest ustanowieniem osoby umocowanej do reprezentacji oraz wpisem do rejestru przedsiębiorców, prowadzonego w ramach Krajowego Rejestru Sądowego. Oddział przedsiębiorcy zagranicznego zobowiązany jest m.in. do używania oryginalnej firmy i siedziby w języku państwa tej siedziby wraz z przetłumaczoną na język polski nazwą formy prawnej i z dodatkiem w języku polskim „Oddział w Polsce”. Oddział, o którym mowa ma także obowiązek prowadzenia oddzielnej rachunkowości w języku polskim zgodnie z zasadami prawa polskiego (art. 90 pkt 2 ustawy. Wreszcie oddział zobowiązany jest do ujawnienia w korespondencji handlowej swojej firmy, siedziby i adresu wraz z oznaczeniem sądu rejestrowego numeru, pod którym został wpisany do rejestru przedsiębiorców, a w przypadku ujawniania danych o kapitale zakładowym macierzystej spółki – także wzmianki o wysokości wkładów faktycznie wniesionych na poczet tego kapitału (art. 374 § 4 k.s.h.).
- Przedsiębiorcy zagraniczne mogą też tworzyć i prowadzić na terytorium Polski swoje przedstawicielstwa. W odróżnieniu od oddziałów zakres działania przedstawicielstwa może obejmować wyłącznie reklamę i promocję macierzystej spółki lub promocję i reklamę gospodarki macierzystego kraju. Tak wąsko zakreślony przedmiot działania sprawia, że każdy zagraniczny przedsiębiorca może utworzyć w Polsce swoje przedstawicielstwo, nawet bez potrzeby odwoływania się do zasady wzajemności, gdy chodzi o spółki spoza kręgu Unii Europejskiej oraz państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym. Utworzenie przedstawicielstwa wymaga jednak wpisu do rejestru przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych, prowadzonego przez ministra właściwego do spraw gospodarki. Nadto wspomnieć należy, że w zakresie posługiwania się firmą oraz w zakresie rachunkowości przedstawicielstwo ma takie same obowiązki, jak oddział.
Drugą naczelną zasadą odnoszącą się do działalności gospodarczej jest zasada równości przedsiębiorców. W istocie chodzi tu o przeniesienie na grunt stosunków gospodarczych uniwersalnej zasady równości wobec prawa, proklamowanej w art. 32 Konstytucji, do której nawiązuje art. 2 i art. 12 p.p. Zasada ta oznacza dezyderat skierowany przez ustawodawcę do organów stosowania prawa, w tym zwłaszcza do organów administracji publicznej oraz organów wymiaru sprawiedliwości, aby przedsiębiorców znajdujących się w takiej samej sytuacji traktować tak samo. Trzecią naczelną zasadą odnoszącą się do działalności gospodarczej (choć nie tylko) jest zasada legalizmu. Wyraża ją art. 7 Konstytucji RP, zgodnie z którym organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Wszelkie działania władzy publicznej podejmowane wobec przedsiębiorców muszą więc mieć podstawę prawną w przepisie ustawowym lub przepisie wykonawczym wydanym na podstawie przepisu ustawowego i w granicach ustawowej delegacji. Zarazem organy władzy publicznej mogą stosować przedsiębiorców tylko takie środki, jakie zostały przewidziane tymi przepisami. Zasada legalizmu sprawia m.in., że wszelka władcza ingerencja organu administracji publicznej w sferę działania przedsiębiorcy wymaga wyraźnego umocowania ustawowego. Mając na względzie jej normatywne ujęcie nie można zatem przyjąć, aby dostateczną podstawę władczej ingerencji mogła stanowić ogólna norma kompetencyjna, upoważniająca określony organ do sprawowania ogólnego nadzoru nad określoną sferą życia gospodarczego.
- Ustawy zwykłe, w tym zwłaszcza przepisy p.p., dają podstawę do wskazania kilku zasad podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Są to: Po pierwsze - zasada notyfikacji działalności gospodarczej. Zgodnie z jej treścią - wyrażoną w art. 17 p.p. - przedsiębiorca będący osobą prawną lub ułomną osobą prawną może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS), zaś przedsiębiorca będący osobą fizyczną - po uzyskaniu wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEiIoDG). Jedyny wyjątek od tej zasady dotyczy spółek kapitałowych w organizacji, które mogą podjąć działalność gospodarczą jeszcze zanim uzyskają wpis do KRS. Jakkolwiek w literaturze jest to kwestia sporna, to jednak wydaje się, że z punktu widzenia nabycia statusu przedsiębiorcy wpis do rejestru lub ewidencji ma jedynie charakter deklaratoryjny. Za przedsiębiorcę należy zatem uważać także osobę nie wpisaną do rejestru lub ewidencji, jeśli tylko spełnia warunki określone w ustawowej
definicji przedsiębiorcy i odwrotnie: nie jest przedsiębiorcą osoba ujawniona w rejestrze lub ewidencji, jeśli wspomnianych warunków nie spełnia. Niedopełnienie obowiązku wpisu jest natomiast obwarowane sankcją karną, stanowi bowiem wykroczenie spenalizowane w art. 60^1 § 1 kodeksu wykroczeń i jest zagrożone karą ograniczenia wolności albo karą grzywny. Po drugie - zasada jawności działalności gospodarczej. Sens tej zasady należy rozumieć dosłownie: działalność gospodarcza powinna być jawna. Jej urzeczywistnieniem jest przede wszystkim jawność danych rejestrowych i ewidencyjnych. O jawności tych danych można mówić w sensie formalnym i materialnym. Jawność formalna dotyczy dostępności do wspomnianych danych. Z tego punktu widzenia zarówno KRS, jak i CEiIoDG charakteryzuje pełna jawność formalna, co oznacza, że dostęp do danych zawartych w rejestrze lub ewidencji ma każdy podmiot prawa, bez potrzeby spełniania jakichkolwiek szczególnych warunków, w szczególności bez potrzeby wskazywania interesu prawnego. Na tych samych zasadach każdy może żądać odpisów, wyciągów i zaświadczeń z KRS i CEiIoDG (zob. art. 8 i art. 10 ustawy o KRS oraz art. 43 i nast. Ustawy o CEiIoDG). Jawność formalną wzmacnia obowiązek publikowania danych rejestrowych w powszechnie dostępnym Monitorze Sądowym i Gospodarczym (art. 13 ustawy o KRS). Dla danych ewidencyjnych analogiczną funkcję spełnia Centralna Informacja o Działalności Gospodarczej (art. 51 i nast. ustawy o CEiIoDG). Istota jawności materialnej sprowadza się do ochrony osób działających w zaufaniu do danych zawartych w księdze publicznej. Tak rozumiana jawność materialna oznacza, że osoba, która w dobrej wierze polegała na treści wpisu nie może ponieść z tego tytułu ujemnych konsekwencji, jak też to, że dane, których nie ujawniono mimo obowiązku ich ujawnienia, nie wywołują skutku wobec trzecich. Nie ulega wątpliwości, że jawność materialna charakteryzuje zarówno KRS (zob. art. 17 ustawy o KRS), jak i CEiIDG (zob. art. 16 ustawy o CEiIoDG). W związku z zasadą jawności działalności gospodarczej pozostaje także obowiązek posługiwania się w obrocie prawnym i gospodarczym numerem identyfikacji podatkowej - NIP (zob. art. 20 p.p. oraz obowiązek oznaczania wyrobów m.in. poprzez wskazanie firmy i adresu (art. 21 p.p.) i analogiczny obowiązek przy składaniu ofert towarów lub usług (art. 20 p.p.). Po trzecie - zasada samodzielności, która znajduje swój normatywny wyraz w treści art. 8 p.p. i która oznacza, że pełnia kompetencji decyzyjnych w zakresie działalności gospodarczej skupiona jest w gestii przedsiębiorcy, który tę działalność prowadzi. Jej swoistym refleksem jest zakaz władczej ingerencji organów administracji publicznej w sferę działania przedsiębiorcy, chyba że przepis
Po siódme - zasada rozliczeń bezgotówkowych. Jej normatywnym wyrazem jest przepis art. 19 p.p. Zgodnie z jego treścią dokonywanie i przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku bankowego, jeżeli drugą stroną transakcji jest inny przedsiębiorca albo gdy jednorazowa wartość transakcji z jakimkolwiek kontrahentem przekracza równowartość piętnastu tysięcy zł lub równowartości tej kwoty. Tylko na marginesie wypada w tym miejscu dodać, że rozliczenia bezgotówkowe obowiązują przedsiębiorców także w zakresie należności publicznoprawnych (art. 61 § 1 ordynacji podatkowej). Prostą konsekwencją zasady rozliczeń bezgotówkowych jest obowiązek posiadania przez przedsiębiorców co najmniej jednego rachunku bankowego. Wprawdzie ustawodawca nie stanowi o tym wprost, jednak jest to oczywiste, jako że bez posiadania rachunku bankowego nie byłyby możliwe rozliczenia bezgotówkowe.
- W świetle ustawodawstwa zwykłego, a zwłaszcza w świetle przepisów ustawy p.p. można wskazać na cztery zasady wyrażające stosunek państwa do przedsiębiorców i zarazem wyznaczające obowiązki państwa wobec przedsiębiorców. Są to: Po pierwsze - zasada wspierania przedsiębiorczości, którą proklamuje preambuła p.p. i która oznacza nałożenie na organy administracji publicznej obowiązku tworzenia korzystnych warunków do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Szczególnym przejawem wspierania przedsiębiorczości jest pomoc publiczna dla przedsiębiorców, udzielana na zasadach określonych w ustawie z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. 2021, poz. 743). Po drugie - zasada poszanowania interesów przedsiębiorców. Stanowią o niej art. 9 - 12, art. 14 – 15 oraz 27 - 32 p.p. ustawy o s. d. g. Podobnie jak w przypadku niektórych innych zasad, także i tutaj mamy do czynienia z bardzo ogólnie sformułowanym dezyderatem ustawodawcy, skierowanym do organów administracji publicznej, co do sposobu postępowania wobec przedsiębiorców. Niekiedy jednak ustawodawca precyzuje w czym owo poszanowanie interesów przedsiębiorców ma się wyrażać. Tytułem przykładu można tu wskazać na takie unormowania, jak:
- z art. 10 p.p., zgodnie z którym niedające się usunąć wątpliwości co do stanu faktycznego powinny być rozstrzygane korzyść przedsiębiorcy,
- z art. 11 p.p., z godnie z którym wątpliwości interpretacyjne co treści prawa powinny być rozstrzygane korzyść przedsiębiorcy,
- z art. 30 p.p., zgodnie z którym sprawy przedsiębiorców powinny być załatwiane bez zbędnej zwłoki. Dla praktyki istotne znaczenie ma też sprecyzowanie reguł poszanowania interesów przedsiębiorców przy sprawowaniu kontroli ich działalności (zob. art. 45
- 65 p.p.) Po trzecie - zasada udzielania przedsiębiorcom pisemnych interpretacji przepisów prawa, o charakterze ogólnym i generalnym, zwanych objaśnieniami (art. 33 i art. 35 p.p.) oraz o charakterze indywidualnym (art. 34 - 35 p.p.). Co istotne - przedsiębiorca nie może ponieść ujemnych konsekwencji z tego powodu, że zastosował się do objaśnienia albo interpretacji indywidualnej. Szczególne zasady udzielania interpretacji przepisów prawa podatkowego uregulowane są przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60). Należy przy tym podkreślić, że i w tym przypadku przedsiębiorca nie może być obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami finansowymi lub karami w takim zakresie, w jakim zastosował się do uzyskanej interpretacji. Po czwarte - katalog zasad wyrażających stosunek państwa do przedsiębiorców obejmuje także ulegnie tzw. zasadę "jednego okienka", zgodnie z którą wszelkich obowiązków rejestracyjnych przedsiębiorcy mogą dopełnić wobec organu rejestrowego lub ewidencyjnego przy składaniu wniosku o wpis do KRS lub CEiIoDG. W szczególności wraz z wnioskiem o wpis do rejestru przedsiębiorców lub do ewidencji działalności gospodarczej można złożyć w sądzie rejestrowym lub organie ewidencyjnym także wniosek zawierający żądanie wpisu do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON) oraz zgłoszenie identyfikacyjne albo aktualizacyjne w ewidencji podatników i płatników (NIP), a także głoszenie płatnika składek albo zgłoszenie o ubezpieczeń społecznych lub ich zmiany w systemie ewidencji ubezpieczeń społecznych. W takim Przypadku sąd rejestrowy lub organ ewidencyjny będzie obowiązany nadać bieg żądaniu przedsiębiorcy, a tym samym przedsiębiorca zostanie uwolniony od uciążliwej konieczności odrębnego załatwienia każdej ze wskazanych rejestracji we właściwym dla niej organie.
- Dla funkcjonowania przedsiębiorców, w tym także w zakresie ich relacji z organami władzy publicznej, wszystkie wskazane zasady mają istotne znaczenie. Jednakże – jak się wydaje – z punktu widzenia regulacji prawno-handlowych szczególna rola przypada zasadom wolności gospodarczej i równości przedsiębiorców
