starożytna grecja, Egzaminy z Filozofia

Pobierz starożytna grecja i więcej Egzaminy w PDF z Filozofia tylko na Docsity! Opracowanie: Joanna Wieczorek 1 STAROŻYTNA GRECJA Uwaga! Plik jest tylko to użytku wewnętrznego. Proszę nie rozprowadzać go do sieci!!! Jeśli znajdę ślady jego użytkowania inaczej niż proszę, nie będę zamieszczać pomocy. Zadanie Na mapie konturowej wpisz: a. Nazwę kontynentu, na którym położona jest Grecja b. Nazwę półwyspu, na którym położona jest Grecja c. Nazwy mórz oblewających Grecję d. Wyjaśnij, dlaczego mieszkańcy polis opuszczali swe miejsce zamieszkania i zakładali kolonie? Źródło mapy: www.wayland.k12.ma.us Opracowanie: Joanna Wieczorek 2 Atlantyda – legendarna wielka wyspa na Atlantyku, której potężni władcy w IX tysiącleciu p.n.e. mieli panować nad całą Libią i Europą Zachodnią. Wskutek trzęsienia ziemi pogrążyła się w oceanie. Mit opisał Platon w dialogu „Timajos”. Attyka – kraina w środkowej Grecji nad Morzem Egejskim. Główne miasto – Ateny. Cheronea – miasto w Beocji. Tutaj Filip macedoński pokonał Greków w 338 roku p.n.e., kładąc kres niepodległości Grecji. Delfy – miejscowość, siedziba słynnej wyroczni Apollina. Eurotas – główna rzeka Lakonii, przepływająca przez Spartę. Gaugamela – miejscowość w Asyrii, gdzie w 331 roku p.n.e. Aleksander Wielki pokonał Dariusza I. Gordion – miasto w Azji Mniejszej ze znaną świątynią Zeusa w której Gordios umieścił wóz i jarzmo przywiązane do dyszla za pomocą niezmiernie splątanego węzła. Wyrocznia orzekła, że kto rozwiąże ten węzeł, zdobędzie władzę nad Azją. Aleksander Wielki przeciął węzeł mieczem. Granik – rzeka w Azji Mniejszej, sławna z odniesionego nad nią zwycięstwa Aleksandra Wielkiego nad Persami w 334 roku p.n.e. Halikarnas – miasto gdzie znajdowało się sławne Mauzoleum. Miasto zniszczone w 334 roku p.n.e. przez Aleksandra Wielkiego, nigdy już się nie podniosło z upadku. Helikon – góry w Beocji, ze świątynią Apollina i gajem poświęconym Muzom. Wierzono że bijące tam źródła: Aganippe i Hippokrene dają natchnienie poetom. Hellada – nazwa starożytnej Grecji. Hellespont – cieśnina, dziś Dardanele. Ikaria – wyspa w pobliżu Azji Mniejszej, na którą miał spaść Ikar. Ilion – Troja. Itaka – wyspa na Morzu Jońskim, gdzie swoje królestwo miał Odyseusz. Knossos – starożytne miasto na Krecie, stolica mitycznego państwa króla Minosa, który mieszkał w pałacu zwanym labiryntem. Lacedemon – w starożytności nazwa Sparty (miasta i państwa). Lacedemończycy – Spartanie. Lakonia – kraina w Grecji na Peloponezie. Główne miasto – Sparta. Laurion – lesiste góry w Attyce, znane z kopalni ołowiu i srebra. Maraton – równina na wybrzeżu Attyki, słynna ze zwycięstwa Greków nad Persami w 490 roku p.n.e. Mykeńczycy – pierwsi Grecy, wojowniczy lud, którego nazwa wywodzi się od ich głównego miasta – Myken. Olimp – najwyższa góra, leżąca w północnej Grecji, według wierzeń siedziba bogów. Olimpia – miejscowość w Elidzie u podnóża Olimpu. Dzieliła się na dwie części: gaj Altis poświęcony Zeusowi – były tam świątynie, w tym główna Zeusa olimpijskiego, ze słynnym posągiem Zeusa dłuta Fidiasza, zaliczanym do 7 cudów świata, teatr, skarbce, posągi. W drugiej części był stadion, hipodrom, gimnazjon, palestra i ratusz. W IV wieku n.e. cesarz Teodozjusz zabronił odbywania igrzysk, a w VI wieku Olimpię zniszczyło trzęsienie ziemi. Parnas – góra koło Delf, siedziba Apollina i Muz. Pireus – najważniejszy port Aten, jego znaczenie wzrosło po wojnach perskich za radą Temistoklesa (w miejsce Faleronu), a Perykles połączył port z Atenami Długimi Murami. Plateje – miasto w Beocji, znane ze zwycięstwa Greków nad Persami w 479 roku p.n.e. Opracowanie: Joanna Wieczorek 5 Zadanie Rozwiąż krzyżówkę. A O L L M P B P O L I T E I Z M C P Y T I A D H O M E R E H E L L A D A F T E O G O N I A G G A J A H O R F I C Y I H E S T I A A. Góra na północy Grecji, siedziba bogów. B. Wiara w wielu bogów. C. Natchniona dziewica, która przepowiadała przyszłość w wyroczni delfickiej. D. Twórca Iliady i Odysei. E. Tak Grecy starożytni nazywali swój kraj. F. Tytuł poematu z VII wieku p.n.e., którego autorem jest Hezjod. G. Imię bogini, która stała na czele bóstw chtonicznych – ziemskich. H. Sekta religijna, która podawała za swojego założyciela legendarnego Orfeusza. I. Imię greckiej bogini domowego ogniska. Zadanie Tekst do zadania: W starożytnych Atenach Tu widzisz stary teatr Dionizosa – podjął mężczyzna w berecie. – To prawdopodobnie najstarszy teatr w Europie. Za życia Sokratesa wystawiano tu sztuki wielkich tragików. Wspomniałem już tragedię o nieszczęsnym królu Edypie. Po raz pierwszy sztukę tę wystawiono właśnie tutaj. Ale grano także komedie. Najbardziej znanym twórcą tego gatunku był Arystofanes , który między innymi napisał złośliwą komedię o Sokratesie. Na samym końcu widzisz ścianę z kamienia, na której tle występowali aktorzy. Nazywano ją skene, stąd nasze słowo scena. Na postawie: J. Gaarder, Świat Zofii, Agencja Wydawnicza, Warszawa 1995 1. Uzupełnij lukę w tekście, wpisując w wykropkowane miejsce odpowiednie imię. 2. Podaj imiona trzech najsławniejszych greckich autorów tragedii. Ajschylos, Sofokles, Eurypides, (uznajemy też Tespisa) Opracowanie: Joanna Wieczorek 6 Zadanie Do ilustracji dopasuj osobę. AJSCHYLOS, SOFOKLES, HERODOT, TUKIDYDES Źródło ilustracji: www.hellenica.de A.…………………B . …………...............C. ……………………. D. ………………… Zadanie Wskaż ciąg chronologicznie uporządkowanych filozofów starożytnej Grecji. Sokrates, Platon, Arystoteles Zadanie Sokrates jest autorem sentencji: Wiem, że nic nie wiem. Akademia Platońska – szkoła filozoficzna założona w gaju platanowym około 387 r. p.n.e. w Atenach przez Platona. Rozwijała filozofię, matematykę, astronomię i przyrodoznawstwo. Na czele Akademii stał scholarcha. Istniała ponad 900 lat (w 529 r. n.e. zamknął ją cesarz Justynian). cynicy – szkoła filozoficzna, której twórca Antystenes głosił że prawdziwą niezależność od losu może dać jedynie cnota, polegająca na życiu zgodnym z naturą. Jedynym dobrem jest cnota, więc nieistotne było bogactwo i bieda, wolność i niewola, wiedza i niewiedza. filozofia – (dosł. umiłowanie mądrości) nauka badająca prawa rządzące przyrodą, relacje między człowiekiem a przyrodą, określająca sens życia ludzkiego. Rozważa początki świata, możliwość poznania go przez człowieka, a także normy ludzkiego postępowania. Likejon (Liceum) – szkoła filozoficzna założona w Atenach w ogrodach Lykejonu przez Pizystrata lub Peryklesa w V wieku p.n.e. Tam wygłaszał publiczne wykłady Arystoteles w IV wieku p.n.e. Musejon – (muzeum, świątynia Muz) instytut naukowy w Aleksandrii, założony przez Ptolemeusza I, zawierał bogatą bibliotekę, ogród botaniczny i zoologiczny, pracownie chirurgiczne i obserwatoria astronomiczne; stał się głównym ośrodkiem nauki greckiej. Uległo zniszczeniu w III wieku n.e. Opracowanie: Joanna Wieczorek 7 stoicyzm – system filozoficzny założony około 300 roku p.n.e. przez Zenona z Kition. Stoicy zalecali pełne uniezależnienie się od wszelkich niepomyślnych okoliczności i zachowanie wobec nich postawy wewnętrznego opanowania, cierpliwe znoszenie przeciwności. Zadanie Uzupełnij zdanie: Na poniższym schemacie skene zaznaczono cyfrą 4………. . Źródło; Wikipedia agon – zawody sportowe lub teatralne. Choefory – dziewczęta niosące ofiary na groby (tytuł tragedii Ajschylosa). chór – grupa aktorów komentująca wydarzenia na scenie lub opowiadająca przebieg akcji. didaskalia – wyposażenie i przygotowanie chóru oraz dialogów w dramacie attyckim. komedia – wesoły utwór przedstawiający i ośmieszający wady ludzkie. koryfeusz – przodownik chóru w teatrze greckim i na agonach muzycznych; podawał innym chórzystom rytm i melodię. Dziś w przenośni ktoś wybitny. koturn – but na grubej, wysokiej podeszwie, używany przez aktorów greckich w czasie przedstawień tragedii. orchestra – w starożytnym teatrze kolista lub półkolista przestrzeń między sceną, a widownią, otoczona amfiteatrem, przeznaczona na występy chóru. parodos – w tragedii greckiej pierwsza pieśń śpiewana przez chór wchodzący na orchestrę po skończeniu prologu. proskenion – scena w teatrze. tragedia – sztuka teatralna, która ukazuje dramatyczny konflikt, sytuację bez wyjścia, utwór o nieszczęśliwym zakończeniu, dramacie bohatera. Opracowanie: Joanna Wieczorek 10 Porządki greckie a. dorycki b. joński c. koryncki Opracowanie: Joanna Wieczorek m ŻYCIE SPARTANINA 11 i Sparty, którzy ukończyli 60 lat, Nadal jednak odgrywali ważną rolę w życiu byli wybierani do rady starszych — geruzji. « Opracowanie: Joanna Wieczorek 12 Spartanin Zadanie Wybrane bitwy starożytne. Bitwa pod Issos 333r. p.n.e. Bitwa p od Beneventem 275r.p.n.e. Bitwa pod Salaminą 480r. p.n.e. Bitwa nad Granikiem 334r.p.n.e. Bitwa pod Platejami 479r. p.n.e. Bitwa pod Gaugamelą 331r.p.n.e. Bitwa pod Cheroneją 338r.p.n.e. Bitwa pod Termopilami 480r.p.n.e. Bitwa pod Maratonem 490r. p.n.e. Bitwa pod Herakleją 280r.p.n.e. Zadanie Przeanalizuj treść mapy i wykonaj polecenia. Opracowanie: Joanna Wieczorek Imię |Pokrewieństwo Zakres władzy, Atrybuty Ośrodku | Odpowiednik | greckie działań, opieka kultu Rzymu Zeus mąż Hery | Władza,porządek prawny, | piorun Olimpia Jupiter zjawiska meteorologiczne Dedona (Jowisz) Hera Córka Kronosai | Małżeństwo położnice, | paw,bocian, | Argos. Samos, Junona Rei, żona Zeusa niemowlęta owoc granatu Sparta Posejdon Sym Kronosai | Wody, żagluga, trzęsienia trójząb Peloponez, Neptun Rei, mąż ziemi, konie Sycylia Amlitryty Hades Sym Kronosai | Światzmarłych bogactwo | kluczei hrak Fluton Rei, mąż herin róg Persefony obfitości Apollo s. Zeusa i Latony Słońce, medycyna, Wieniec Delos, Delfy Apolla sztukafprzewodnik 9 | laurowy, lira, muz), nauka, gwałiowna łuk Artemida | ©. Zewai Latony Myślistwo, dzikie łuk i strzały Hiez Diana zwierzęta, blask księżyca, młodież Atena c.Zeusa — |Mądrość,wojnaw słusznej | hełmi Aieny Minerwa sprawie, rękodzieło włócznia, oliwka, sowa Hefajstos | 5. ZeusaiHery, | Ogień, kowalstwoiinne | młotiobcęgi Lemnos, Wulkan maż Afrodyty rzemiosła Ateny Afrodyta C, Zeusa i Dione, | Miłość, płodność ipiękno | delfin łabędź | Cypr, Korynt Wenus Zana Hefajstosa Hermes | s:ZeusaiMai | Droga,podróżni,kupcy, | kapelusz, Arkadia Merkury posłańcy, wynalazcy, skrzydlate złodzieje sandały Ares s.ZeusaiHery | Wojna krwawa i okrutna miecz hrak Mars Dionizos | 5. Zeusa i Śemele Wino, teatr skóra pantery | Delfy, Ateny Bachus na ramionach Kronos | 5. Uranosai Gai Kojarzony ze złotym sierp Saturn wiekiem ludzkości i dobrymi rządami Opracowanie: Joanna Wieczorek 16 NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA Z DZIEJÓW GRECJI - KALENDARIUM Data Wydarzenie 776 p.n.e. Pierwsze– igrzyska olimpijskie. VIII w.p.n.e. Homer napisał „Iliadę” i „Odyseję”. Kolonizacja grecka. 594 p.n.e. Reformy Solona w Atenach. 509 – 507 p.n.e. Reformy Klejstenesa w Atenach. 490 p.n.e. Wojna grecko – perska – bitwa pod Maratonem i zwycięstwo Ateńczyków pod wodzą Militiadesa. 480 p.n.e. Wojna grecko – perska – bitwy w wąwozie Termopile, zdobycie Aten, bitwy morskie koło przylądka Artemision i pod Salaminą. 479 p.n.e. Bitwa pod Platejami i zwycięstwo armii greckiej dowodzonej przez króla Sparty Pauzaniasza. V w.p.n.e. „Złoty wiek” Aten – rządy Peryklesa. 338 p.n.e. Bitwa pod Cheroneą – król Macedonii Filip II pokonał koalicję miast greckich i podporządkował sobie Grecję. 323 p.n.e. Śmierć Aleksandra Macedońskiego. Opracowanie: Joanna Wieczorek 17 Falanga grecka Bitwa pod Granikiem Opracowanie: Joanna Wieczorek 20 Zadanie W oparciu o mapę zredaguj kalendarium podbojów Aleksandra Wielkiego. Źródło mapy: Foliogramy, Wydawnictwo PWN. Kalendarium podbojów Aleksandra Wielkiego: 334 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………… 333 r. p.n.e. - ………………………………………………………………………………....... 332 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………… 331 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………… 330 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………… 329 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………… 328 r. p.n.e. - ………………………………………………………………………………….. Opracowanie: Joanna Wieczorek 21 327 r. p.n.e. - ………………………………………………………………………………….. 326 r. p.n.e. - ………………………………………………………………………………….. 325 r. p.n.e. - ………………………………………………………………………………….. 324 r. p.n.e. - ………………………………………………………………………………….. 323 r. p.n.e. - ………………………………………………………………………………….. Opracowanie: Joanna Wieczorek 22 Klepsydra – zegar wodny, w kształcie naczynia z podwójnym dnem: górne posiadało otwór, przez który woda przeciekała powoli kroplami na dno (ok. 20 minut). Używano jej do mierzenia czasu wyznaczonego na przemówienia na procesie. Mówca mógł przemawiać przez dwie klepsydry. Zegar wodny Opracowanie: Joanna Wieczorek 25 gerontowie – w starożytnej Sparcie członkowie geruzji, wybierani spośród obywateli którzy ukończyli 60 lat. hetera – przyjaciółka, kobieta trudniąca się prostytucją. W czasach hellenistycznych hetery odznaczały się dużą kulturą i wykształceniem. kaduceusz – laska która otrzymał Hermes od Apollina w zamian za ofiarowaną mu lirę. Godło posłów przybywających w celach pokojowych. mówić lakonicznie – mówić krótko, zwięźle, rzeczowo. Takiego sposobu wysławiania się uczono Spartan. obywatel – pełnoprawny mieszkaniec państwa, mógł uczestniczyć w zgromadzeniu ludowym i sprawować urzędy. ostrakon – skorupka gliniana używana w czasie sądu skorupkowego. państwo-miasto – polis, niewielkie państewko, zazwyczaj miasto wraz z okolicą. Pnyks – wzgórze w Atenach, na południowy zachód od Areopagu, miejsce obrad zgromadzeń ludowych. polis – miasto-państwo. sofiści – nauczyciele przygotowujący obywateli do życia publicznego, działający w Atenach w V – IV wieku p.n.e. talent – największa jednostka wagowo-pieniężna (około 21-68 kg), dzieliła się na 60 min. Zgromadzenie ludowe (eklezja) – zebranie wszystkich obywateli w Atenach, na którym decydowano o najważniejszych sprawach państwa. Opracowanie: Joanna Wieczorek 26  Heloci – państwowi chłopi pracujący na ziemi Spartan, rekrutujący się z podbitej ludności, składający daniny, przypisani do ziemi.  Metojkowie – cudzoziemcy mieszkający w Atenach przez określony czas. Wolni osobiście, nie mieli praw politycznych., pełnili jednak służbę wojskową i byli zobowiązani do niektórych świadczeń.. Nie mieli prawa posiadania ziemi, zajmowali się rzemiosłem i handlem. W IV wieku p.n.e. było ich około 10 tysięcy.  Periojkowie – w starożytnej Sparcie grupa ludności wolnej, nie mająca praw politycznych, lecz pełniąca służbę wojskową i płacąca świadczenia. Dozorowani byli przez specjalnych urzędników. Zajmowali się głównie handlem i rzemiosłem.  Spartiaci – jedyna grupa pełnoprawnych obywateli w Sparcie. Użytkownicy działek ziemi uprawianej przez helotów. Opracowanie: Joanna Wieczorek pac Olimpia, widok Altis: I świąty- m 2 nia Żeusa, 2 Metron (świąty- nia Matki Bogów), 3 skarbce, 4 buleuterion (budynek posiedzeń rady), 5 mur Alis, 6, portyk Echa (nimfy osłaniającej miłost- ki Zeusa), 7 stadion, 8 świątynia Hery. 776 Ku czci swoich Bogów urządzali Grecy igrzyska sportowe. Do najstynniejszych należały igrzyska, które ały się co cztery lata ku czci Zeusa w Olimpii. Ustawały wówczas wszelkie wojny między miastami — państwami greckimi. Każdy wolny Grek mógł udać się do Olimpii na wielkie święto całej Hellady. Dzień Przebieg igrzysk 1__ | Zawodnicy składali ofiary bogom i przysięgali uczciwą walkę. 2 Statowali chlopcy 314 | Zawody męższczyz w pięcioboju: — biegi sok w dal rut oszczepem rzut dyskiem zapasy — później doszły do programów zawodów: walki bokserskie i wyścigi konne - 5 | Nagradzanie zwycięzców: wieńcami laurowymi Zwycięzca stawał się bohaterm całej Hellady. 27 Opracowanie: Joanna Wieczorek 30 NAJWAŻNIEJSZE POSTACIE STAROŻYTNEJ GRECJI R E F O R M A T O R Z Y Drakon Reformator ateński. Pełnił funkcję archonta w 621 r.p.n.e.. Wprowadził bardzo surowe prawo (stąd powiedzenie „drakońskie prawo”) Solon Archont ateński z początku VI w.p.n.e. Wprowadził liczne reformy umacniające oligarchię ateńską: podzielił społeczeństwo ateńskie na 4 grupy ze względu na posiadany majątek i uzależnił obowiązki oraz prawa od przynależności do danej grupy, wykupił ateńczyków z niewoli i zakazał sprzedaży w niewolę za długi. Klejstenes Reformator ateński z końca VI w.p.n.e. Jego reformy zapoczątkowały demokratyczne zmiany w Atenach: utworzył Radę Pięciuset; podzielił Ateny na okręgi zwane phylami, wprowadził ostracyzm. Perykles Reformator ateński z V w.p.n.e. Wprowadził w Atenach ustrój demokratyczny: wzrosło znaczenie Zgromadzenia Ludowego, wprowadził diety za udział w Zgromadzeniu, urzędy były losowane i każdy mógł je pełnić. Pizystrat Tyran, który sprawował rządy w Atenach w latach 561 – 527 p.n.e. Rozdał ziemię ubogiej ludności, rozpoczął bicie monety, wprowadził podatek dochodowy. W O D Z O W IE Militiades Dowodził wojskami Aten w bitwie pod Maratonem. Leonidas Król Sparty. Dowodził wojskami greckimi w bitwie w wąwozie Termopile gdzie zginął. Synonim waleczności i bohaterstwa. Temistokles Dowodził flotą grecką w bitwie pod Salaminą. Pokonał Persów Pauzaniasz Król Sparty. Dowodził armią grecką w bitwie pod Platejami. Pokonał Persów. Filip II Król Macedonii, który w IV w.p.n.e. podporządkował sobie całą Grecję. Aleksander Wielki Syn Filipa II, który pokonał państwo perskie i stworzył imperium od Egiptu po Kaukaz i od Grecji po Indie. F IL O Z O F O W IE Tales z Miletu Żył w VI w.p.n.e. Reprezentuje filozofów przyrody. Uważał, że świat powstał z wody. twórca twierdzenia Talesa. Demokryt z Abdery twórca atomizmu. Uważał, że Atom jest najmniejsza cząstką materii. Heraklit Uważał, że wszechświat powstał z ognia. Przyroda jest w ustawicznym ruchu i wszystko się zmienia (pantha rei – wszystko płynie; nie można wejść drugi raz do tej samej rzeki”. Sokrates Wiem, że nic nie wiem. Uważał, że istnieje obiektywna prawda i bezwzględne dobro. Platon Uczeń Sokratesa. twórca idealizmu filozoficznego – uważał, że świat jest jedynie odbiciem świata idei. napisał traktat „Państwo”, w którym opisał idealne społeczeństwo rządzone przez filozofów (mędrców). Twórca szkoły w Gaju Akademosa (Akademia Platońska została zamknięta dopiero w 529 r.) Arystoteles Uczeń Platona i nauczyciel Aleksandra Wielkiego. Twórca praw logii i teorii poznania. Założył szkołę w ogrodach Lykejonu. Dokonał systematyki ustrojów państwowych. Sklasyfikował różne gatunki roślin i zwierząt. P I S A R Z E Homer Napisał „Iliadę” i „Odyseję”; twórca epiki. Opracowanie: Joanna Wieczorek 31 Hezjod Autor „Teogonii” – eposu o powstaniu wszechświata i genealogii bogów. Safona Autorka wielu wierszy miłosnych – liryka. Herodot Ojciec historiografii greckiej – „Dzieje” – historia wojen grecko – perskich. Tukidydes Pierwszy historyk; napisał „Wojnę peloponeską”. Wprowadził krytykę źródeł, wywiad i autopsję. Ksenofont Kontynuował dzieło Tukidydesa. Napisał „Historię grecką”. Ajschylos Autor tragedii greckich m.in. „Oresteja”, „Persowie”, „Siedmiu przeciw Tebom” Sofokles Autor tragedii „Antygona”. Eyrupides Autor tragedii „Medea”. Arystofanes Autor komedii m.in. Żaby, Ptaki. R Z E Ź B IA R Z E Fidiasz Rzeźbiarz z V.w.p.n.e. Wyrzeźbił rzeźby na Akropolu ateńskim np. Atenę Partenos oraz posąg Zeusa w Olimpii – jeden z 7 cudów świata starożytnego. Myron Dyskobol – rzeźba ukazująca człowieka w ruchu. Poliklet Doryforos (młodzieniec z włócznią) – zastosował zasadę kontrapostu i zasadę idealnej harmonii (proporcji) ludzkiego ciała. Lizyp Nadworny portrecista Aleksandra Macedońskiego. Stworzył nowy kanon smukłego ciała ludzkiego. Źródło:michalmo Opracowanie: Joanna Wieczorek 32