Pobierz Wojna trojańska i więcej Egzaminy w PDF z Historia tylko na Docsity!
Wojna trojańska
Wprowadzenie Przeczytaj Animacja Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Homer, Iliada, pieśń 11, wersy 632-639, tłum. K. Jeżewska. Źródło: Homer, Iliada, t. pieśń VI, w. 243–245, tłum. K. Jeżewska, Wrocław 1986. Źródło: Homer, Iliada, t. pieśń 11, w. 632-639, tłum. K. Jeżewska, Wrocław 1986. Źródło: Jasper Griffin, Homer, tłum. R.A. Sucharski, Warszawa 1999, s. 32. Źródło: Słowa Peleusa do Menelaosa, [w:] Eurypides, Andromacha, tłum. R.R. Chodkowski, wersy 602–609. Źródło: Gorgiasz, Pochwała Heleny, tłum. K. Tuszyńska, rozdz. 5–19. Źródło: Danuta Musiał, Świat grecki od Homera do Kleopatry, Warszawa 2008, s. 31. Źródło: Homer, lliada, t. pieśń I, w. 1–5, tłum. K. Jeżewska, Wrocław 1986. Źródło: Homer, Iliada, t. pieśń II, w. 212–223, tłum. K. Jeżewska, Wrocław 1986. Źródło: (tłum. W. Appel).
Twoje cele
Zinterpretujesz zabawną inskrypcję, która stanowi jeden z najstarszych zabytków greckiego pisma. Wyjaśnisz, dlaczego Homer odmalował jednego z Greków walczących pod Troją w niekorzystnym świetle i jak wyglądają współczesne konie trojańskie. Scharakteryzujesz przyczyny, przebieg i skutki wojny trojańskiej.
Przeczytaj
Wedle mitu
Grecy za przyczynę wojny uznawali porwanie pięknej Heleny, żony króla Sparty Menelaosa, przez trojańskiego królewicza Parysa. W wielkiej wyprawie odwetowej na Troję wzięła udział koalicja greckich władców, na których czele stanął Agamemnon, król Myken (i brat Menelaosa).
Henryk Siemiradzki, Sąd Parysa, 1892 r. Obraz przedstawia jeden z najważniejszych wątków wojny trojańskiej. Podczas wesela bogini morskiej Tetydy oraz tesalskiego księcia Peleusa wywiązał się spór, do którego przyczyniła się niezaproszona na uroczystość bogini niezgody i chaosu Eris. Rzuciła ona na weselny stół złote jabłko z napisem „Dla najpiękniejszej” (stąd się wzięło pojęcie jabłka niezgody). Zaczęły się o nie kłócić Hera, Atena i Afrodyta. Zeus zadecydował, że spór ma rozstrzygnąć pasterz o imieniu Parys, w rzeczywistości syn władców Troi. Boginie zaczęły obiecywać mu różne prezenty, podarek Afrodyty okazał się jednak najcenniejszy. Obiecała mu ona rękę Heleny – najpiękniejszej żyjącej kobiety – i dzięki temu wygrała konkurs. Parys porwał Helenę, żonę króla Sparty, co zapoczątkowało wojnę trojańską. Źródło: Muzeum Narodowe w Warszawie, domena publiczna.
Początki były tragiczne: aby zapewnić flocie pomyślne wiatry, Agamemnon złożył własną córkę Ifigenię w ofierze obrażonej bogini Artemidzie. Później nie było lepiej: walki o Troję były krwawe i uciążliwe; trwały dziesięć lat, a w boju często uczestniczyli sami bogowie podzieleni na dwie frakcje: progrecką i protrojańską. W ostatnim roku z walki wycofał się Achilles (wedle wyroczni zwycięstwo Greków było uzależnione od jego udziału w walkach), który ostatecznie powrócił po śmierci najbliższego przyjaciela, Patroklosa. Nie mogąc zdobyć Troi siłą, Grecy za radą przemyślnego Odyseusza postanowili wziąć miasto podstępem. Najpierw wykradli palladion, później zaś wprowadzili do miasta drewnianego
i zrozpaczony Achilles wyzywa Hektora na pojedynek. Jest to kulminacyjny moment poematu. Grecy wiedzieli – jak głosiła wyrocznia – że Troja upadnie jeśli Hektor zginie z ręki Achillesa. Trojańczyk ginie. Jego ciało zostaje zbezczeszczone: Achilles przywiązuje je do rydwanu i wlecze po ziemi. Poemat kończy opis pogrzebu Hektora, którego ciało we wzruszającej scenie Priam odzyskuje z rąk Achillesa. Odyseja podejmuje temat wojny trojańskiej tylko w ograniczonym zakresie. W początkowych fragmentach utworu Odyseusz, którego zasługom Homer w znacznej mierze przypisywał upadek Troi, wraca wspomnieniami do konia pułapki i ostatnich chwil wielkiego miasta. Dalsze części eposu opowiadają o perypetiach głównego bohatera, króla niewielkiej skalistej Itaki, który przez dziesięć lat tułał się (z woli bogów) po świecie, nim dotarł spod Troi do domu.
W starożytności kursowało aż siedem dużo późniejszych, fikcyjnych żywotów Homera, które nie stanowią dobrego źródła informacji. W wyobrażeniach Greków Homer jawił się jako wędrowny aojda natchniony przez Muzy. Samo imię Homeros oznaczać może: „zakładnik”, „ślepiec”, „towarzysz”, „składacz (wierszy)”. Siedem miast greckich walczyło o miano jego ojczyzny, co dobitnie pokazuje, że sami Grecy nie byli w stanie powiedzieć nic pewnego o „wychowawcy Hellady”. Współcześni uczeni stoją na stanowisku, że Homer żył na
Wyobrażenie konia trojańskiego znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Stambule. Dziś koń trojański ma formę wirtualną: trojanami nazywamy rodzaj oprogramowania umożliwiającego przejęcie kontroli nad komputerem bez wiedzy użytkownika. Źródło: Deror avi, Wikimedia Commons.
przełomie VIII i VII w. p.n.e., lecz nie mogą dojść do zgody, czy ten sam poeta był autorem obu poematów. Ilustracja przedstawia popiersie Homera z Muzeum Brytyjskiego w Londynie (rzymska kopia z II w. n.e. oryginału greckiego z epoki hellenistycznej). Należy pamiętać, że żaden z rzeźbiarzy przedstawiających Homera w kamieniu nie wiedział, jak on faktycznie wyglądał, wszystkie wizerunki to wyobrażenia. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Mykeńska Grecja 1400 - 1100 p.n.e. Źródło: Contentplus.sp. z o.o. na podstawie Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
A historia?
Czy wojna trojańska była wydarzeniem historycznym, czy też raczej wymysłem mitografów i genialnego poety? Starożytni historycy uznawali ją za fakt historyczny, choć wskazywali różne daty upadku Troi, m.in. rok 1334 (Duris z Samos), 1250 (Herodot), 1135 (Efor). Najpopularniejsza jednak była data Eratostenesa: rok 1184. Stanowiła ona opcję pośrednią pomiędzy powyższymi. Z kolei współczesnej nauce z pomocą przyszła archeologia. Na wzgórzu Hissarlik w dzisiejszej Turcji odnaleziono pozostałości kilku osad, ale tylko dwie oznaczone numerami VI i VIIA (każda osada dostawała odpowiedni numer) można uznać za Troję z wojny trojańskiej.
Plan wykopalisk na wzgórzu Hissarlik. Troja VI jest zaznaczona kolorem różowym, Troja VIIa kolorem czerwonym. Najnowsze badania archeologiczne stwierdzają, że to co brano za Troję VIIa, stanowi cytadelę właściwego, rozległego miasta (źródło: A.Ziółkowski, Historia powszechna: Starożytność, 2009, s. 282) Źródło: Contentplus.sp. z o.o. na podstawie Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Słownik
aojda
(gr. aoidos) zawodowy pieśniarz opiewający przy muzyce sławne czyny herosów; twórczość Homera wyrasta z tradycji ustnej, o czym świadczą powtarzalne elementy wplatane do opowieści (np. stałe epitety: Achilles niemal zawsze jest „szybkonogi”, Hektor zaś „wiejący kitą”); ułatwiały one aojdom recytację, bo dzięki temu jak współcześni muzycy jazzowi mogli łączyć wątki stałe i improwizowane
epos
pierwszy gatunek, który rozwinął się w literaturze greckiej, poemat narracyjny zapisany w szczególnym metrum, tzw. heksametrem daktylicznym; do najstarszych należą Iliada i Odyseja oraz dzieła nieco późniejszego Hezjoda
Hetyci
lud posługujący się językiem indoeuropejskim, który w XVII w. p.n.e. stworzył potężne państwo na terenie dzisiejszej Azji Mniejszej; zostało ono rozbite ok. 1200 r. p.n.e. pod naporem Ludów Morza
Hissarlik
współczesna nazwa wzgórza, na którym ulokowana była Troja, a w zasadzie Troje, w epoce starożytnej; w latach 1871–1874, 1878 i 1890 prowadził tam prace Heinrich Schliemann
palladion
(gr. palladion) posążek zbrojnej Ateny przechowywany w świątyni Ateny w Troi; wedle wierzeń miał zapewniać miastu nietykalność i bezpieczeństwo: dopóki znajdował się w mieście, Troi nie groziła zagłada
Słowa kluczowe
Troja, Achajowie, Achilles, Agamemnon, Hektor, Priam, czara Nestora, Odyseusz, wojna trojańska, starożytność, starożytna Grecja, antyk
Bibliografia
B. Bravo, E. Wipszycka, Historia starożytnych Greków, t. 1, Warszawa 1988.
D. Musiał, Świat grecki od Homera do Kleopatry, Warszawa 2008.
Eurypides, Andromacha, tłum. R.R. Chodkowski.
Gorgiasz, Pochwała Heleny, tłum. K. Tuszyńska.
Homer, Iliada, tłum. K. Jeżewska.
J. Griffin, Homer, tłum. R.A. Sucharski, Warszawa 1999.
B. Patzek, Homer i jego czasy, tłum. M. Tycner, Warszawa 2017.
Słownik kultury antycznej, red. R. Kulesza, Warszawa 2012.
Sprawdź się
Pokaż ćwiczenia: 輸 醙 難
Ćwiczenie 1 Zaznacz, które z poniższych stwierdzeń są prawdziwe, a które fałszywe.
Stwierdzenie Prawda Fałsz Współcześni uczeni są pewni, że Homer był autorem obu słynnych poematów i pochodził z Aten. Iliada oraz Odyseja nie stanowią wiernej relacji z upadku Troi. Właściwym tematem Iliady jest ucieczka Eneasza i ocalałych Trojańczyków z miasta. Pierwszych odkryć w miejscu, w którym (jak się obecnie przyjmuje) mogła stać Troja, dokonał niemiecki archeolog Heinrich Schliemann na początku XX w. Naukowcy uważają, że doszło do wojny trojańskiej, ale trudno jest ustalić dokładną datę czy szczegóły jej przebiegu.
Ćwiczenie 2
Przyporządkuj postaci do opisów.
Źródło: Wszystkie opisy pochodzą z internetowej wersji Encyklopedii PWN.
Ćwiczenie 3
W muzeum trafiasz na eksponaty przygotowane do wystawy poświęconej wojnie trojańskiej. Zapoznaj się z nimi i wykonaj poniższe polecenia.
Źródło: Wikimedia Commons, ilustracje eksponatów 1, 3 i 4 – domena publiczna, ilustracja eksponatu 2 – licencja CC BY-SA 2.0, autor: Travelling Runes.
Nadaj tytuły eksponatom.
Eksponat 1
Eksponat 2
Eksponat 3
Eksponat 4
Ćwiczenie 4
Ilustracja przedstawia zabytek, który odkrywca Troi Heinrich Schliemann uznał za naczynie opisywane w Iliadzie (tekst poniżej). Rozstrzygnij, czy identyfikacja jest poprawna. Uzasadnij odpowiedź, podając dwa argumenty.
Tak zwany puchar Nestora, XVI w. p.n.e., Muzeum Narodowe w Atenach. Źródło: Anamnesis, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Nestor – król Pylos, najstarszy z wodzów greckich walczących pod Troją, znany z ogromnego doświadczenia i mądrych rad.
Homer
Iliada
[…] Puchar przepiękny. Ten starzec z domostwa przywiózł swojego.
W złote guzy okuty był dookoła, a uszek u niego było aż cztery, zaś
w koło przy każdym dwa gołębie pasły się złote, dwa jeszcze w pucharu
podstawie. Człowiek by inny z trudnością ten puchar podźwignął ze
stołu, gdy napełniony był winem, lecz starzec Nestor dźwigał go lekko.
Źródło: Homer, Iliada, t. pieśń 11, w. 632-639, tłum. K. Jeżewska, Wrocław 1986.
1
1
Twoja odpowiedź
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Tekst inskrypcji
Jestem czarą Nestora, z której wygodnie się pije, kto zaś napije się z tej
czary, tego natychmiast ogarnie pragnienie pięknie wieńczonej Afrodyty.
Źródło: (tłum. W. Appel).
Twoja odpowiedź
Ćwiczenie 6
Na podstawie słynnych pierwszych wersetów Iliady podaj argument potwierdzający tezę stawianą w podanym opracowaniu historycznym.
Homer
lliada
Gniew, bogini, opiewaj Achilla, syna Peleusa,
Zgubę niosący i klęski nieprzeliczone Achajom,
Co do Hadesu tak wiele dusz bohaterów potężnych
Strącił, a ciała ich wydał na pastwę sępom drapieżnym
Oraz psom głodnym. Tak Dzeusa dokonywała się wola.
Źródło: Homer, lliada, t. pieśń I, w. 1–5, tłum. K. Jeżewska, Wrocław 1986.
Jasper Griffin
Homer
Poeta, jak to wynika z prologu, uznaje cały mit za doskonale znany.
Źródło: Jasper Griffin, Homer, tłum. R.A. Sucharski, Warszawa 1999, s. 32.
Twoja odpowiedź
