Zanimljivosti hemije, Slajdovi od Hemija

Preuzmite Zanimljivosti hemije i više Slajdovi u PDF od Hemija samo na Docsity! ADELISA DOBRNJIĆ *ZANIMLJIVOSTI HEMIJE *HEMIJA GODIŠNJIH DOBA *Neke boje često dovodimo u vezu sa godišnjim dobima. *O tome rijetko ko od nas razmišlja. *Mi hemičari, naravno znamo odgovor i na ta pitanja. Boje u biljnom svetu koje nas asociraju na različite periode u godini, potiču od pigmenata. *Najuočljiviji su pigmenti u listovima i plodovima, a boje koje na listovima najčešće vidimo su zelena, žuta i crvena. *A otkuda baš te oje? *Crveni pigment potiče od antocijanina *Boja antocijanina zavisi od pH vrijednosti, tako da su u kiselijoj sredini antocijanini crveni, a u manje kiseloj sredini boja se mijenja od ljubičaste do plave. * Za stvaranje antocijanina u plodovima nekih biljaka (jabuke na primjer) potrebna je visoka koncentracija ugljenih-hidrata i intenzivno prisustvo sunčeve svejtlosti. Zbog toga je jabuka često sa jedne strane (one izložene suncu) crvena, dok sa druge nije. * ZAŠTO JE NEBO PLAVO? *Sunce osvjetljava Zemlju bijelom svjetlošću. Bijela svjetlost je svjetlost koja sadrži fotone svih talasnih dužina (tj. ona je kombinacija svih boja). Kada neki predmet osvjetlimo bijelom svjetlošću on upija (apsorbuje) skoro sve boje, određenu boju odbija. Taj dio bijele svjetlosti, ta boja, koji se odbija od predmeta je boja koju vidimo. Ovo važi za predmete kroz koje ne prolazi svjetlost, za one koji nisu providni. *Kod providnih predmeta, kao što je npr staklo, situacija je nešto drugačija. *Bijela svjetlost dolazi do stakla, jedan mali dio se odbija a najveći deo nastavlja dalje. Od onog dijela koji je prošao većina boja (talasnih dužina) prolazi bez ikakvih problema, ali fotoni određene boje ne mogu da prođu tako lako. Ti fotoni nailaze na „gužvu“, sudaraju se sa molekulima i od njih se odbijaju u svim pravcima. Svjetlost jedne boje se rasipa u svim pravcima i staklo postaje obojeno u tu boju. *STVARANJE MONOKSIDA *Svake godine stotine ljudi u svijetu umre od posljedica trovanja ovim prostim gasom, a nekoliko hiljada se hospitalizuje. Gas nastaje sagorijevanjem raznih vrsta goriva, drveta, ulja, parafina. To je ugljen monoksid. *Kada ugljovodonična goriva sagorijevaju, uz dovoljno vazduha, nastaju ugljen dioksid i voda. CH4 + 2O2 -> CO2 + 2H2O *Međutim, ako je iz nekog razloga priliv vazduha smanjen, umjesto ugljen dioksida nastaje ugljen monoksid. 2CH4 + 3O2 -> 2CO + 4H2O *U takvim reakcijama se, ipak, stvara smješa gasova (ugljen dioksid i ugljen monoksid). *STVARANJE MONOKSIDA *Ugljen monoksid (CO) je gas bez boje, mirisa i ukusa. To je osnovni razlog zbog kog je veoma opasan - ničim ne odaje svoje prisustvo. *Stvara se u motorima automobila, u neispravnim šproteima na gas (ili drva), grijačima, požarima, ili pri sagorijevanju ugljovodonika (ili druge organske supstance) u prostoriji sa lošom ventilacijom. *Takođe je prisutan u duhanskom dimu. Ugljen monoksid se može detektovati pomoću posebnih detektora. *UTICAJ NA ZDRAVLJE *Po zakonu, koncentracija CO ne bi smjela da bude veća od deset molekula na milion molekula vazduha (10ppm), iako se očigledni simptomi mogu videti tek pri 70ppm. *Problem je i u prepoznavanju simptoma jer oni su ponekad slični simptomima obične prehlade. *Koncentracije preko 150-200ppm prouzrokuju disorijentaciju, nesvjesticu, pa čak i smrt. *Neke grupe ljudi (sa anemijom, trudnice, stari ljudi, djeca) su osjetljivije i već pri nižim koncentracijama pokazuju znake trovanja. *O ŠIBICIMA *Vatra je jedan od izuma koji su najviše doprinijeli razvoju civilizacije. Ali zapaliti vatru nije oduvijek bilo tako prosto. Veliku revoluciju donijela je godina 1845. i stavljanje u promet prvih šibica. *Njihove glave su sadržale bijeli fosfor (P4) pomiješan sa lijepkom i oksidativnim sredstvima (sredstva koja pomažu oksidaciju). Zbog upotrebe bijelog fosfora ove šibice bile su otrovne i lako zapaljive te su zabranjene međunarodnom konvencijom iz 1906. *Glave "savremenih" (sigurnih) šibica, uprkos raširenom vjerovanju, ne sadrže fosfor. Pri njihovoj proizvodnji drvce se prvo uranja u parafin (alkani sa velikim brojem C-atoma, C25H52), a zatim u smješu kalijum-hlorata (KClO3) i nešto antimon-sulfida (Sb2S3). Za dodatnu sigurnost (da se drvce posle upotrebe ne bi ponovo zapalilo) drvce se natapa amonijum- fosfatom (NH4)3PO4) i natrijum-sulfatom (Na2SO4). *Na lijevoj i desnoj strani kutijice nalaze se slojevi za trenje u kojima ima malo crvenog fosfora (Pn) i staklenog praha (približno Na2O.CaO.6SiO2). Trenjem glave o stranicu kutijice otkida se i nešto fosfora, koji se pali pod uticajem KClO3, a vatra se dalje prenosi na drvce. *PLOMBA KAO ELEKTRODA *Vjerovatno vam se nekada dogodilo da dok jedete čokoladu, a niste primijetili da ste zagrizli i malo omota koji je napravljen od aluminijuma, osjetite kratak i oštar bol u zubu u kome imate plombu. *Objašnjenje leži u sljedećem: *Dodirom aluminijumske folije sa plombom u zubu nastaje galvanski spreg (elektrohemijski sistem u kome se hemijska energija pretvara u električnu).  Plomba, koja predstavlja leguru metala, se ponaša kao jedna elektroda, aluminijumska folija kao druga, dok je vaša pljuvačka elektrolit. *HEMIJSKI VRT *Kristali najčešće obojenih  soli prelaznih metala  s rastvorom  natrijum-silikata („vodeno staklo“) reaguju  tako da na površini kristala nastane jedna vrsta polupropustljive membrane  od nerastvornog  silikata prijelaznog metala. *Koncentracija rastvora  unutar membrane  veća je od koncentracije rastvora  natrijum – silikata. Zbog toga voda difunduje  kroz silikatnu membranu u unutrašnjost. Membrana  bubri sve dok ne pukne, a pritom rastvorena so dolazi u kontakt s rastvorom  vodenog stakla. Na mjestu pukotine formira se nova membrana.  *Ovaj proces se ponavlja i tako izrastu različite obojene forme koje podsjećaju na baštenski  vrt. *HEMIJA LJUBAVI *U pojavi zaljubljenosti ne učestvuju samo nervne ćelije, već i određena specifična hemijska jedinjenja. *Glavnu ulogu u ovom procesu igra feniletilenamin (FEN). On je taj koji je odgovoran za većinu fizičkih osjećaja koji nagovještavaju zaljubljenost. *Štaviše, to je ona ista supstancija koje ima i u čokoladi i zahvaljujući kojoj se ona i koristi «ljubavlju» mnogih ljudi, pri čemu njima nije ni na kraj pameti da bi u pitanju moglo biti nešto poput FEN-a. A upravo je on taj koji nagoni naše srce da bije tako sumanutom brzinom, podstiče dlanove da se znoje, zjenice da se šire itd. Osim toga, kao posljedica zaljubljenosti javlja se i povišeni nivo adrenalina u krvi, a on takođe ubrzava rad srca, izoštrava čula i izaziva osjećaj euforije i poleta. si toga, kao posljedica zaljubljenosti javlja se i povišeni nivo adrenalina u krvi, a on takođe ubrzava rad srca, izoštrava čula i izaziva osjećaj euforije i poleta. * OSNOVNE TEHNIKE PRAVLJENJA PARFEMA *Destilacija: Parna destilacija *Ekstrakcija pomoću rastvarača *Ekstrakcija pomoću nekritičnog CO2 ili SOFTACT: *Nešto od tog svjetla, koje se proizvodi od šećera u bomboni, možemo vidjeti, ali veći dio njega je u ultraljubičastom dijelu spektra, što znači da mada možete malo da pocrnite stojeći ispred nekoga ko žvaće tonu šećera, nećete vidjeti mnogo svjetla koje se oslobađa. *Ulje iz zelenih bombona dobro upija ultraljubičastu svjetlost i kada se zasiti viškom energije koju pruža to svjetlo, ono ponovo ispušta vidljivu zelenkastoplavu svjetlost. Prema tome, kada su šećer i zelena boja zajedno, količina svjetla koju možete vidjeti je mnogo veća i to je drugačija boja nego ona od samog šećera. * ZANIMLJIVE HEMIJSKE ČINJENICE *Za razliku od mnogih supstanci, voda se mržnjenjem širi. Kocka leda zauzima oko 9% veću zapreminu u odnosu na tečnu vodu. *Ako pomiješate pola litre alkohola i pola litre vode, ukupna zapremina rastvora će biti manja od jedne litre. *U tijelu odrasle osobe ima oko 250 g soli (NaCl). *Hemijski naziv za vodu (H2O) je dihidrogen- monoksid. * Jedino slovo koje se ne pojavljuje na Periodnom sistemu elemenata  je J. *Udari groma proizvode ozon, O3,  čime se jača ozonski omotač. *Vruća voda se brže zamrzne od hladne (Mpemba efekat). *Iako je gasoviti kiseonik bezbojan, tečni i čvrsti kiseonik  su plavi. *Ljudsko tijelo sadrži dovoljno ugljenika za proizvodnju oko 9000 olovaka. *Vodonik je najrasprostranjeniji element u svemiru, dok je kiseonik najzastupljeniji element u Zemljinoj kori i okeanima (oko 49,5%). *Fluorovodična kiselina je toliko korozivna da može rastvoriti i staklo. Ipak, ova kiselina se ubraja u klasu slabih kiselina. CHOCOLATE CHEMISTRY Whether your preference is dark, milk, or white chocolate, here's a handy guide to what's ii LE [aleja sija COCA SOLIDS: >35% pok fa miona: > 300 mg zA (PER KO OK EddKE č: acananj THEOBROMINE Dari ePatidaia hopa Cha igani aovenama Sl coca» nešišu, mitici načnaie sfber Lj Ed ja i do COČOA SOLIDS: 20- 30% Hi o H,co # moć ree Trik Ehoeodatoa Bo temuroa Krupe Pleo. Arte kike ba arnju of ChMcaLate ivan conasin interii oci. obuci neide ce bed and pačnitac acid, o ra Go Caen 2016 Created by Andy Brunning for Chemicn & Engineerine News *HEMIJA ČAVA ANC HVALA NA PAŽNJI. *KRAJ