bunt, Streszczenia z Historia

Pobierz bunt i więcej Streszczenia w PDF z Historia tylko na Docsity!

Motywy literackie: bunt

Wprowadzenie Przeczytaj Mapa myśli Mapa myśli Dla nauczyciela

Gdyby prześledzić dzieje naszej cywilizacji, można by wyciągnąć wniosek, że bunt jest wpisany w naturę człowieka. Postawa sprzeciwu towarzyszy nam niemal od chwili narodzin. Mówią o tym mity (np. opowieść o Prometeuszu), jak również opowieści religie (np. biblijna historia Adama i Ewy). Bunt bywa wyrazem wolności i indywidualizmu wtedy, gdy jest podnoszony w słusznej sprawie. Ale może także zamienić się w anarchię i przemoc. Dowodów na to dostarcza nie tylko literatura, ale również (a może przede wszystkim) historia – dzieje powstań i rewolucji.

Twoje cele

Przypomnisz sobie utwory literackie, w których obecny jest motyw buntu. Scharakteryzujesz ujęcia motywu buntu w literaturze i sztuce. Wyjaśnisz, z czego wynika różnorodne przedstawianie motywu buntu.

Eugène Delacroix, szkic do obrazu Wolność wiodąca lud na barykady, 1830 Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Buntuję się, więc jestem.

“Albert Camus

Motywy literackie: bunt

sztuki, docierają wojska wrogich Maurów. Roderyk, chcąc uciec przed gniewem króla i odpokutować swój czyn, rzuca się w wir walki, w której wykazuje się wielką odwagą i dokonuje niezwykłych czynów. Król przebacza Roderykowi i pragnie, aby to samo uczyniła Ximena. Dziewczyna jest jednak nieprzejednana, występuje przeciwko życzeniu władcy i skłania Sanktego, aby w jej imieniu bronił honoru rodziny. Pojedynek kończy się zwycięstwem Roderyka i tryumfem miłości, ponieważ Ximena oddaje w końcu Cydowi swoją rękę. Najważniejszym problemem tragikomedii jest konfl ikt pomiędzy honorem a miłością. Roderyk i Ximena kochają się, jednak w ich systemie wartości to nie miłość, ale honor i dobre imię rodziny stoją na pierwszym miejscu. I kiedy sytuacja zmusza ich, aby dali świadectwo zasadom, które wyznają, nie wahają się wystąpić przeciw królowi (Ximena), ani poświęcić osobistego szczęścia.

Romantyzm – Johan Wolfgang Goethe Faust

Dramat niemieckiego pisarza został oparty na historii życia autentycznej postaci – naukowca i szarlatana z przełomu XV i XVI w., doktora Fausta. W utworze Goethego jest on wybitnym uczonym, który zgłębił wszystkie dostępne człowiekowi tajniki wiedzy. Zdaje sobie sprawę, że w poszukiwaniu prawdy zaszedł najdalej spośród wszystkich ludzi, ale ma także bolesną świadomość, że nie posiadł prawdziwej wiedzy. Aby to osiągnąć, zawiera pakt z szatanem – Mefistofelesem, nie zdając sobie sprawy, że zostaje wplątany w walkę między dobrem a złem. Bóg zawarł bowiem zakład z Mefistofelesem o duszę Fausta. Podpisanie cyrografu zdaje się otwierać przed Faustem nieograniczone możliwości poznania i szczęścia, ale równocześnie oznacza sprzeniewierzenie się Bogu, bunt wobec Jego zamysłu, który dotyczy wszystkich ludzi mierzących się ze swoją ograniczoną naturą.

Faust nie osiąga spełnienia ani w miłości, ani w twórczych dążeniach. Jego związek z Małgorzatą prowadzi do nieszczęścia (dziewczyna zabija własne dziecko i zostaje za to powieszona), a posiadanie najpiękniejszej kobiety świata, Heleny Trojańskiej, także okazuje się mrzonką. Również w niwecz obracają się praca dla innych i projekt zbudowania idealnego społeczeństwa. A jednak, mimo błędów Fausta i jego buntowniczej postawy Bóg wybacza mu, ocala go i zbawia. Dzieje się tak dlatego, że żył on według zasady: „Kto wiecznie dążąc się trudzi, tego możemy wybawić”.

Młoda Polska – Stanisław Wyspiański Wesele

Dzieło Wyspiańskiego przedstawia szczególną realizację interesującego nas motywu, ponieważ obserwujemy w nim... bunt bez buntu.

Oparty na autentycznych wydarzeniach dramat rozgrywa się podczas nocy weselnej (Lucjana Rydla i Jadwigi Mikołajczykówny) w podkrakowskich Bronowicach. Realne wydarzenia i postaci stają się dla autora kanwą do zbudowania dramatu symbolicznego. Jego głównym tematem jest swoista wiwisekcja polskiego społeczeństwa na progu XX w.

Polacy, których przedstawia Wyspiański, są zniewoleni zarówno w wymiarze politycznym, jak i duchowym. Dotyczy to szczególnie inteligencji, która powinna przewodzić innym klasom i pchnąć je do działania. Symbolem walki o wolność polityczną jest złoty róg, który Wernyhora oddaje w ręce Gospodarza. Dźwięk tego rogu ma być sygnałem do walki. Gospodarz przekazuje instrument Jaśkowi, aby zwołał wici, ten jednak gubi go. Chłopi bezskutecznie czekają na sygnał do walki. Konkluzja autora jest druzgocąca: ani chłopi, ani inteligencja nie są zdolni do podjęcia walki‐buntu. Marzenie o wolności pozostaje mrzonką.

Współczesność – Andrzej Bursa Nauka chodzenia

Podmiot liryczny wiersza opowiada o swojej nauce chodzenia, o tym, jak pozbył się „fałszywego” przekonania, że najlepsza jest postawa stojąca. Kontrast pomiędzy zachowującym pionową postawę podmiotem a innymi ludźmi (wybierającymi postawę poziomą) podprowadza nas ku zrozumieniu sensu wiersza. To opowieść o buncie i chęci zachowania swojej indywidualności, niezgodzie na bylejakość i przyziemność, na postawę, którą wyrażają słowa „w życiu trzeba się czołgać czołgać”. Zakończenie jest ironiczne, bowiem podmiot liryczny „kładzie się na płask” i na nowo uczy się „chodzić po świecie”. Bunt okazał się chwilowy, zwyciężył konformizm.

Słownik

konformista

(łac. conformo – nadaję kształt) człowiek, który bezkrytycznie podporządkowuje się normom, wartościom i poglądom uznanym za obowiązujące w danej grupie

Polecenie 2

Wyjaśnij, z czego wynika i czemu służy tak różnorodne przedstawianie motywu buntu w literaturze różnych okresów i kręgów kulturowych.

Mapa myśli

Polecenie 1

Na podstawie mapy myśli zapisz cechy wspólne i różnice pomiędzy poszczególnymi rodzajami buntu, odwołując się do podanych przykładów literackich i filmowych.

Konteksty pozaliterackie

malarstwo

"Wolność wiodąca lud na^ Eugène Delacroix - barykady"

Francisco Goya - "3 maja1808. Rozstrzelanie powstańców madryckich" Jan Matejko - "Rejtan.Upadek Polski"

muzyka

Ludwig van Beethoven IIISymfonia - „Eroica” (Bohaterska) op. 54, Claude Joseph Rouget deLisle - "Marsylianka"

Jacek Kaczmarski - "Mury"

film

Andrzej Wajda - "Człowiekz marmuru" (1977), "Człowiek z żelaza" (1981)

Steven Soderbergh - "ErinBrockovich" (2000) Gus Van Sant - "Buntownikz wyboru" (1997)

filozofia

Francuski filozof i pisarzAlbert Camus w książce zbuntowany" analizował"Człowiek istotę buntu oraz jego różneodmiany (m.in. bunt metafizyczny ihistoryczny). Wyraźnie od rewolucji, przyznającodróżniał bunt wartość tylko temupierwszemu: „Bunt oparcie w , rewolucja odwychodzi od , które ma absolutnej i zgody na każdąnegacji niewolę, byle powstałoodniesione do końca czasów; pierwszyjest twórczy, druga pierwszy oddany kreacjinihilistyczna, potęgującej istnienie, drugaprodukcji”.

Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Motywy literackie: bunt

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1. rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945– 1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2. rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych; III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1. formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1. zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2. zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji; IV. Samokształcenie.

9. wykorzystuje mulmedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji; kompetencje w zakresie wielojęzyczności; kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

przypomni sobie utwory literackie, w których obecny jest motyw buntu; scharakteryzuje ujęcia motywu buntu w literaturze i sztuce; wyjaśni, z czego wynika różnorodne przedstawianie motywu buntu.

Strategie nauczania:

konstruktywizm; konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem e‐podręcznika; z użyciem komputera; WebQuest.

Formy pracy:

praca indywidualna; praca w parach; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

e‐podręcznik; tablica interaktywna lub rzutnik; komputery z dostępem do internetu dla uczniów.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Na dwa tygodnie przed planowaną lekcją nauczyciel zapowiada, że klasa będzie pracowała metodą WebQuestu. Przedstawia uczniom temat przyszłych zajęć: Motywy literackie: bunt. Dzieli klasę na zespoły i przydziela im tematy prezentacji do przygotowania:
   • Realizacja motywu buntu w baroku.
   • Realizacja motywu buntu w romantyzmie.
   • Realizacja motywu buntu w Młodej Polsce.
   • Realizacja motywu buntu we współczesności. Nauczyciel informuje uczniów, że zespoły powinny podzielić się obowiązkami tak, żeby każdy uczestnik zajęć miał swoje zadanie. Jako źródła wskazuje materiał Motywy literackie: śmierć, inne materiały na portalu epodreczniki.pl, zbiory cyfrowe: Polona, Ninateka, Filmoteka Narodowa oraz inne portale gromadzące sprawdzone