,,Lalka" Bolesław Prus, Notatki z Język polski

Pobierz ,,Lalka" Bolesław Prus i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity!

,,Lalka”

Bolesław Prus Rodzaj literacki: epika Gatunek literacki: powieść realistyczna, panaramiczna. 1.Geneza Pierwodruk ,,Lalki” ukazał się w odcinkach w ,,Kurierze Codziennym” w latach 1887-1889, natomiast wydanie osobne ukazało się w Warszawie 1890 r. Autor sam określił cel powieści, którym było przedstawienie polskich idealistów na tle społecznego rozkładu. 2.Czas i miejsce akcji Akcja utworu rozgrywa się w latach 1878-1879, ale retrospekcje, na które można natrafić w ,,Pamiętniku starego subiekta”, obejmują okres od roku 1837. Są w nich opisane wydarzenia związane z Wiosną Ludów oraz kampania węgierską, a także powstaniem styczniowym.

3. Tytu ł a) interpretacja dos ł owna: tytuł wynika z rzeczywistego procesu o lalkę, o którym Bolesław Prus przeczytał w prasie. Taka sytuacja faktycznie ma miejsce w utworze. Spór sądowy toczył się pomiędzy baronową Krzeszowską a Panią Heleną Stawską. Chodziło o lalkę, którą Krzeszowskiej rzekomo miała skraść Stawska. Należała ona do zmarłej córki baronowej i stanowiła dla kobiety ważną pamiątkę o jej istnieniu. W rzeczywistości lalę stłukła służąca podczas spotkania. Jednak adwokat baronowej, Maruszewski- malwersant, człowiek wścibski (zresztą jak sama baronowa), złośliwy i nikczemny- zauważył, jak córka Stawskiej

bawiła się w oknie lalką łudząco podobną do tej Krzeszowskiej. Ta podała Panią Helenę do sądu, jednak uczciwa kobieta została całkowicie oczyszczona z zarzutów. Na sali rozpraw odcięto lalce głowę, a w puchu widać było metkę ze sklepu Wokulskiego. Zatem Stawska proces ten wygrała i została absolutnie niesłusznie oskarżona przez baronową, która już od jakiegoś czasu starała się za wszelką cenę zaszkodzić Stawskiej. b) interpretacja metaforyczna: tytuł odnosi się bezpośrednio do bohaterki utworu- Izabeli Łęckiej- kobiety wychowanej i dostosowanej do życia w salonach, rozpieszczonej jedynaczki, która postępując w charakterystyczny dla arystokracji sposób nie dostrzegała potrzeb innych ludzi. Przedstawiona jest jako zadumana w sobie egoistka, nieszanująca ludzi o nieodpowiednim, według niej, statusie materialnym- kobieta pyszna i wyniosła. c) interpretacja metaforyczna: tytuł odnosi się do postawy głównego bohatera powieści- Stanisława Wokulskiego- który przedstawiony w relacjach z Izabelą Łęcką oraz arystokracją jako marionetka, czyli osoba niemająca własnego zdania i wszystkim się podporządkowująca. d) interpretacja metaforyczna: tytuł odnosi się do toposu świata teatru, a mianowicie theatrum mundi. Na jego podstawie ludzie są marionetkami, podstawionymi aktorami na deskach teatru świata, niemającymi wolnej woli. Są to istoty wiecznie skrępowane, których działania i wszelkie poczynania są sterowane przez jakąś siłę wyższą. 4.G ł ówne w ą tki a) Płaszczyzna określona przez wątek romansowy (Izabela i Wokulski)

• wątek psychologiczny ,,gra” Wokulskiego z Izabelą b) Przedstawienie warstw społecznych
• arystokracja ( Łęccy, Krzeszowscy, Zasławska, Ochocki, Wąsowska)

nieudolnej i doraźnej pomocy, która jest fałszywą filantropią, służy rozrywce.

2. Realizacja pracy organicznej – w Lalce właściwie nie występują polscy przedsiębiorcy, duże kapitały posiadaja Niemcy i Żydzi. Społeczeństwo jest bardzo mocno podzielone i zróżnicowane klasowo, społecznie i materialnie; Wokulski pomaga konkretnym ludziom, których napotyka na swojej drodze, ale zdaje sobie sprawę, że ani on, ani żadna inna osoba działająca w pojedynkę nie będzie w stanie zmienić sytuacji całego narodu. Praca organiczna pozostała w sferze postulatów.
3. Idea ł y post ę pu, nauki, powszechnej o ś wiaty: w powieści przedstawionych jest kilku naukowców: Geist, Ochocki, Szuman, pasje naukowe ma też Wokulski. Wszyscy traktowani są jako nieszkodliwi dziwacy, żyją w nędzy lub zamykają się w swoich pracowniach i nikt nie interesuje się wynikami ich prac, nowymi odkryciami. Społeczeństwo nadal żyje w ciasnych kręgach dawnej świadomości, a traktując w ten sposób wybitne umysły swojej epoki, zamyka sobie droge do poszerzania horyzontów.
4. Has ł o równouprawnienia kobiet: kobietą zmuszoną do samodzielności jest Helena Stawska, niestety jej praca jest wynagradzana znacznie gorzej niż praca, np. nauczyciela j. ang. Który uczy Wokulskiego. Na jej przykładzie Prus dowodzi, że pozycja kobiety w społeczeństwie jest ciagle jeszcze znacznie niższa niż status mężczyzny.
5. Has ł o asymilacji Ż ydów: społeczęństwo przedstawione w lalce zaczyna się pdnosić do Żydów wrogo.Rzecki wspomina stare dobre czasy, gdy cały naród jednoczył się w walce z uciskiem i tyranią. Polacy dają dowody szowinizmu i nacjonalizmu, nie zdobywają się na obiektywizm.
6. Postulat laicyzacji obyczajów, swobody: w świecie lalki wciąż panują stare, zakłamane przekonania, a moralność zostaje zastąpiona prawem pieniądza. ,,LALKA” JEST POWIEŚCIĄ REALISTYCZNĄ, nie narzuca czytelnikowi opinii ani poglądów, nie usiłuje przekonać do słusznych- zdaniem

autora- zachowań i postaw, lecz pozwala na samodzielną interpretację przedstawionej rzeczywistości. 6.Cechy realizmu literackiego w ,,Lalce” Czas i miejsce akcji Konkretny czas z odniesieniami historycznymi, dokładne przedstawienie miejsca akcji, częste nawiązania do realiów. Bohaterowie Są motywowani przez czynniki^ zewnętrzne, psychologiczne i biologiczne Fabuła Zdarzenia prawdopodobne, panaromiczny obraz społeczeństwa Narrator Trzecioosobowy narrator wszechwiedzący Styl i język narracji Styl przezroczysty, dominacja funkcji informatywnej w wypowiedzi narratora trzeciosobowego. W niektórych fragmentach tekstu wykorzystywany jest język ezopowoy- formułowanie wypowiedzi w sposób aluzyjny, zrozumiały dla czytelnika, ale nie dla zaborcy Styl i język dialogów Indywidualizacja języka bohaterów i związane z tym bogactwo środków stylistycznych 7.Bohaterowie

1. Stanis ł aw Wokulski Urodzony w latach 30 XIX wieku, w zubożałej rodzinie szlacheckiej. BYŁ UPARTY, KONSEKWENTY, AMBITNY. Ciężko pracował w piwiarni Hopfera, aby móc się uczyć. Fascynowały go nauki przyrodnicze, miał umysł badacza i gdyby nie Izabela, w której się nieszczęśliwie zakochał, być może zostałby wynalazcą, naukowcem. Nie są mu obojętne sprawy kraju. Wziął udział w powstaniu styczniowym, potem dzięki interesom na wojnie powiększył majątek, uzyskany dzieki małżeństwu z Małgorzatą Minclową,

6)Pani W ą sowska Wdowa, wyszła za mąż, aby zapewnić sobie dobrobyt, nie kochała męża. Jest samodzielna, niezależna, bogata, nie przejmuje się zdaniem innych na swój temat. Jej jedynym zmartwieniem jest wszechogarniająca nuda. Jest przebiegła i niebezpieczna, mocnych wrażeń szuka w związkach z mężczyznami, z którymi całkiem otwarcie flirtuje. 7)Kazimierz Starski Mody ,,ubogi” szlachcic, jeszcze jeden z grona utracjuszy i bankrutów, przy tym flirciarz, kobieciarz, uwodziciel. Jest bezczelny, brak mu dobrych manier, żyje z dnia na dzień.

8. Julian Ochocki Kuzyn Izabeli, pasjonat nauki, wynalazca, badacz, bez reszty poświęca się swym zainteresowaniom. Myśli o emigracji, ponieważ uważa, że Polska nie daje mu dostatecznych możliwości rozwoju. To najmłodszy przedstawiony przez Prusa idealista.
9. Baronostwo Krzeszowscy Małżeństwo, które z powodu ciągłych lotni żyje w separacji. On- arystokrata, jest hazardzistą. Ona- arystokratka przez małżeństwo, pochodząca z mieszczaństwa, nie potrafi porozumieć się z mężem, z nudów i złości dokucza wszystkim mieszkańcom kamienicy. To właśnie ona oskarża Stawską o kradzież lalki.
10. Jadwiga Misiewicz i Helena Stawska Kobiety wynajmujące mieszkanie w kamienicy kupionej przez Wokulskiego. Misiewiczowa jest matką pani Heleny. Opuszczona przez męża Stawska jest zmuszona pracować na utrzymanie rodziny i dzielnie sobie z tym radzi. Byłaby doskonałą żoną dla Wokulskiego, gdyby nie jego nieszczęśliwa miłość do Izabeli.
11. Ignacy Rzecki Warszawki mieszczanin, przyjaciel Wokulskiego i jego zastępca- prowadzi sklep Stanisława. To przedstawiciel najstarszego pokolenia idealistów. To niespotykanie dobry, uczciwy i życzliwy człowiek. Kocha Wokulskiego jak własnego syna. Jest bardzo

skromny, dobrze czuje się w towarzystwie kilku warszawskich znajomych, natomiast w tłumie, np. W teatrze, jest zagubiony i bezradny. Doskonale radzi sobie z interesami Wokulskiego- prowadzi sklep, nadzoruje kupioną przez niego kamienicę.

12. Mraczewski, Lisiecki, Klejn, Zi ę ba- subiekci pracujacy w sklepie Wokulskiego.
13. Henryk Szlangbaum Mieszczanin, Żyd, przyjaciel Wokulskiego jeszcze z Syberii. Czuje się Polakiem.
14. Micha ł Szuman Żyd, lekarz. Posiada dość pokaźny majątek i leczy za darmo, a obserwacje swoich pacjentów wykorzystuje do studiów antropologicznych.
15. Profesor Geist Mieszka w Paryżu, naukowiec, pracy poświęcił majątek i całe życie. Dla swoich idei próbuje pozyskać bogatych ludzi, aby móc za ich pieniądze prowadzić badania.
16. Pani Meliton Swatka, za młodu przeszła szkołę życia, straciła wszelkie złudzenia, pozbyła się naiwności i idealizmu.
17. Wirski Zubożały szlachcic, były właściciel ziemski, uczestnik kampanii napoleońskiej, rządca kamienicy Wokulskiego.
18. W ę gielek Młody chłopak z biedoty miejskiej, obrotny, pomysłowy, dawniej trudnił się stolarstwem. Wokulski pomaga mu stanąć na nogi i wrócić do pracy. Żeni się z Marianną, ale małżeństwo nie jest szczęśliwe.
19. Minclowie Rodzina kupców mieszczańskiego pochodzenia, poawiająca się głównie we wspomnieniach Rzeckiego.