Pobierz Piekielna galeria i więcej Prezentacje w PDF z Historia tylko na Docsity!
Piekielna galeria
Phillippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim …
Znanemu jako Paracelsus (1493/1494(?) – 1541)(Fot.1) wielkiemu lekarzowi, botanikowi, filozofowi, astrologowi i okultyście zawdzięczamy określenie trucizna. Powiedział on: „ Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. To dawka powoduje, że coś staje się trucizną”.
Fot. 1. Paracelsus Fot. 2. Ekspozycja w kopalni w Złotym Stoku
Szczurek z Reichenstein…
„Piękna nasza Polska cała” i warto ją zwiedzać. Proponuję wypad do Złotego Stoku, gdzie jest kopalnia, w której jeszcze do początku lat 60. ubiegłego wieku wydobywano rudy arsenu oraz niewielkie ilości złota (20–30kg w ciągu roku) (Fot.2). Na skutek katastrof górniczych w II połowie XVI wieku zaprzestano eksploatacji tego cennego kruszcu. W 1679 roku do miasteczka przybył alchemik i aptekarz Jan Schaerffenberg. Poszukiwał eliksiru młodości (a może i złota). Aby go otrzymać, prażył tamtejsze rudy i uzyskawszy biały proszek, zaaplikował go oswojonemu szczurkowi… niestety zwierzątko zdechło. Tym proszkiem był tlenek arsenu(III) czyli arszenik.
As 2 S 3 + O 2 As 2 S 3 + SO 2 lub 2FeAsS + 5O 2 Fe 2 O 3 + 2SO 2 + As 2 O 3
Mimo tragicznej śmierci swego pupila aptekarz szybko otarł łzy, zakasał rękawy i Złoty Stok stał się światowym dostawcą arszeniku. W roku 1962 kopalnię nieoczekiwanie zamknięto. W czasie prawie 700-letniej działalności wydobyto w Złotym Stoku ok. 10–16 ton złota i 126 000 ton arszeniku. Był on stosowany m.in. do konserwacji skór, drewna oraz do produkcji zielonego szkła i pigmentów do farb.
…i szczurki z Paryża
Te inteligentne zwierzątka sprawiają od tysięcy lat sporo kłopotów ludzkości, były na przykład przyczyną wybuchów epidemii dżumy. Dlatego też starano się z tymi gryzoniami wszelkimi sposobami walczyć. Jednym z nich było wykorzystanie związków arsenu m.in. zieleni paryskiej czyli Cu(CH 3 COO) 2 3Cu(AsO 2 ) 2 do likwidowania tych zwierząt w kanałach Paryża. Substancja ta była też powszechnie używana do tępienia komarów w rejonach, w których panowała malaria (Fot.3).
Fot. 3. Oprysk zbiornika wodnego przeciw komarom Fot.4. Na salonach… XIX wiek
W celu uzyskania niebieskiego zabarwienia fajerwerków dodawano kiedyś do masy pirotechnicznej zieleni paryskiej. Czy ta praktyka jest nadal stosowana, trudno powiedzieć. Skład fajerwerków jest pilnie strzeżoną tajemnicą, zwłaszcza w przypadku koloru niebieskiego.
Tapety śmierci…
Być może kiedy Jane Austen (1775–1815) aksamitnym głosem czytała publicznie fragmenty Dumy i uprzedzenia , miała na sobie piękną szmaragdową suknię, a ściany pokoju, w którym odbywał się odczyt, były pokryte modnymi wówczas zielonymi tapetami z motywami roślinnymi (Fot.4). I tapety i suknię łączy chemiczny mianownik, a mianowicie – nieorganiczny pigment zieleń Scheelego CuHAsO 3. Używano go do barwienia papieru, świec, lnu i bawełny, a nawet jako dodatek do żywności, o czym już wspomniano w artykule Kolorowy zawrót głowy na talerzu. Z tymi zielonymi tapetami jest trochę zamieszania ponieważ, jak sądzono, miały się przyczyniać do poważnych zachorowań, a nawet przedwczesnych zgonów osób, które mieszkały w takich pokojach, zwłaszcza kiedy były zawilgocone. Uważano, że tworzące się wtedy pleśnie przetwarzały pigment w trimetyloarsynę (CH 3 ) 3 As , toksyczny gaz, który nie służył zdrowiu. Współczesne badania wykluczyły jednak tę przyczynę kłopotów zdrowotnych, a całą historię można zaliczyć do tzw.
zatoki Minamata. Skutkiem tego poziom rtęci w tamtejszych dużych rybach i owocach morza przekraczał 2–10 tysięcy razy poziom tego pierwiastka w wodzie. Z tego powodu w latach 1956 –2001 zmarło blisko 1800 osób. W 1996 roku, amerykańska chemiczka, prof. Karen Wetterhahn (1948–1997) zajmująca się toksykologią metali przez przypadek naraziła się na działanie podobnego związku, a mianowicie dimetylortęci. Na jej dłonie, chronione lateksowymi rękawicami, spadły dwie małe kropelki tej substancji. Zmarła 9 miesięcy później…
Eliksir śmiertelności…
Jednym z ważniejszych obiektów, które oglądają wycieczki do Państwa Środka, jest słynna Terakotowa Armia strzegąca wiecznego spokoju cesarza Qin Shi Hunag , któremu ogniem i mieczem udało się zjednoczyć Chiny (Fot.7,8). Jego ambicją było żyć wiecznie, dlatego też nadworni lekarze i alchemicy poradzili mu, aby spożywał eliksir czy też pigułki sporządzone na bazie rtęci. No i w zasadzie zyskał nieśmiertelność, ale w historii toksykologii, jako ofiara zatrucia tym metalem. Zgodnie z zapiskami historyków, w jego grobie znajduje się mapa ówczesnego świata, gdzie morza, rzeki i jeziora wypełniono rtęcią, a niebo było wysadzane drogocennymi kamieniami imitującymi gwiazdy.
Fot. 7. Qin Shi Huang Fot.8 Terakotowa armia
Mimo że miejsce pochówku satrapy jest znane i prawdopodobnie grobowiec nie został obrabowany, to archeolodzy nie zdecydowali się na jego otwarcie z powodu obaw, że współczesna technika nie jest w stanie zabezpieczyć zabytków które się tam znajdują.
Zielona gałązka
W 1861 angielski chemik William Crookes (1832–1919) podczas analizy resztek poprodukcyjnych, pochodzących z otrzymywania kwasu siarkowego(VI), odkrył pierwiastek tal. Dokonał tego, gdy analizował przepuszczone przez pryzmat światło płomienia, do
którego zostały wprowadzone sole tego pierwiastka (Fot.9.). W otrzymanym widmie pojawił się piękny zielony prążek, którego nie zauważył wcześniej, kiedy badał w ten sposób inne pierwiastki. Doszedł do wniosku, że odkrył nowy pierwiastek i nadał mu nazwę tal (od gr. thallos – zielona gałązka). Związki talu są silnie
Fot.9. Spektroskop Bunsena i Kirchhoffa
toksyczne i przez pewien czas były używane jako trutka na szczury, a tym samym ogólnie dostępne. W latach 50. ubiegłego wieku w Australii zanotowano znaczną liczbę prób popełnienia morderstwa za pomocą siarczanu(VI) talu(I) Tl 2 (SO 4 ) 3 sprzedawanego jako preparat Thall Rat.
Agatha Christie (1890–1976) w jednej ze swoich powieści kryminalnych Tajemnica bladego konia opisuje wykorzystanie związków talu w celach skrytobójczych wraz z objawami, jakie towarzyszą zatruciu tym pierwiastkiem. W 1976 roku wspomniana tu książka Agathy Christie uratowała życie 19-miesięcznej dziewczynce z Kataru, którą przywieziono do Londynu na leczenie z powodu tajemniczej choroby. Pielęgniarka, która zajmowała się dzieckiem zauważyła, że symptomy choroby są bardzo podobne do objawów zatrucia, o których czytała w książce Christie. Poinformowała o tym lekarzy, a ci od razu wykonali testy na tal – były pozytywne. Po wywiadzie z rodzicami okazało się że przyczyną zatrucia był wspomniany wcześniej siarczan(VI) talu(I), którego używali do tępienia karaluchów.
Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną…
Może na koniec odrobina przekory… Czy arszenik, dimetylortęć lub siarczan(VI) talu(I) są truciznami? Z artykułu wynikałoby że tak, ale słoiki lub ampułki z tymi substancjami mogą stać całymi latami na półce w laboratorium (ewentualnie w piwnicy) i to, co w nich jest
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_British_Army_in_th
e_Middle_East_1942_E11626.jpg?uselang=pl DP
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Clare_boothe.jpg DP
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Frith_A_Private_View_d
etail.jpg Domena publiczna
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Qinshihuangdi3.jpg
domena publiczna
