Pobierz ROMANTYZM i więcej Publikacje w PDF z Język polski tylko na Docsity! 1 JĘZYK POLSKI KLASA II LO WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY ZAKRES PODSTAWOWY ZAKRES ROZSZERZONY( treści zaznaczone ciemnym drukiem ROMANTYZM OCENA DOPUSZCZAJĄCA: Uczeń potrafi: – określić romantyzm jako historyczny nurt kulturowy, wyznaczyć granice czasowe epoki romantycznej – wskazać sentymentalizm jako jedną z zapowiedzi romantyzmu – określić stosunek romantyzmu do oświecenia i racjonalistycznego poznania – wskazać gatunki literatury romantycznej, pokazać nowego bohatera i nowe tematy literatury romantycznej – sporządzać opis bibliograficzny książki i artykułu, zapisów elektronicznych, bibliografię wybranego tematu – posługiwać się określeniem „sentymentalny” w znaczeniu potocznym i literackim, przedstawić główne cechy literatury sentymentalnej – scharakteryzować podmiot liryczny, sytuację liryczną oraz temat wiersza – analizując tekst badacza, wskazać zasadnicze cechy poetyki sentymentalnej – zreferować podstawy filozoficzne i estetyczne oświecenia, przedstawić podstawowe zasady poznawcze romantyzmu – podjąć analizę przedstawień ikonograficznych – stworzyć samodzielną wypowiedź na zadany temat - wskazać romantyczne ujęcia natury na obrazach ,omówić pojęcia pejzażu duchowego – podjąć analizę własnych przeżyć estetycznych – wykorzystać w analizie słownik symboli – podjąć analizę narracji i elementów świata przedstawionego w fragmentach prozy 2 – przedstawić cele działania Towarzystwa Filomatów i okoliczności powstania Ody do młodości, określić przełomowy charakter Ody do młodości – dostrzec młodość jako adresata i bohatera wiersza, rozpoznawać w wierszu cechy ody -przypomnieć poznane (w gimnazjum) cechy ballady – rozpoznać w Romantyczności cechy manifestu programowego – rozpoznać pojęcia irracjonalizmu, mistycyzmu, synkretyzmu – wskazać w balladach obecność elementów kultury ludowej – wskazać szkatułkową kompozycję i podwójność narracji w balladzie (Świteź) – wyróżnić i scharakteryzować narratorów w dziele – wskazać źródła wyobrażeń fantastycznych – rozpoznać problem winy i kary w dziele – określić budowę cyklu, czynniki spójności i problematykę części IV Dziadów – analizując zachowania i wypowiedzi Pustelnika-Gustawa, charakteryzować go w różnych zakresach – wyróżnić argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym – analizować tekst ballady Leśmiana – określić ideały miłosne literatury dawniejszej i romantycznej – analizować tekst IV cz.Dziadów (we wskazanych fragmentach), określając postawę bohatera w różnych zakresach – przywołać obrzędowy charakter teatru w starożytnej Grecji, wskazać elementy obrzędowe w II cz. Dziadów – wskazać ludowe inspiracje w Dziadach, także w formule obrzędowej, wskazać ważne przedstawienia Dziadów w polskiej tradycji teatralnej – określić gatunek sonetu, przedstawić kontekst biograficzny Sonetów krymskich – rozpoznać tematykę utworów z cyklu, analizować wybrane utwory ze zwróceniem uwagi na elementy znaczące w tekście – określić przeżycia bohaterów sonetu – opisać przeżycia własne w związku z oglądem obrazu malarskiego 5 – skonstruować plan fabularny poematu – wskazać okoliczności powstania i wydania dzieła, wyróżnić cechy epopeiczne dzieła – analizować inwokację i epilog dzieła – określić podmiot mówiący i jego sytuację w inwokacji i epilogu (całym dziele) – określić na podstawie tekstu badacza znaczenie małej ojczyzny – charakteryzować bohaterów wybranych scen Pana Tadeusza – rozpoznać wybrane realia Pana Tadeusza: woźny trybunału, zajazd, sejmik, serwis, uczta rozróżnić bohaterów pierwszo- i drugoplanowych Pana Tadeusza – charakteryzować bohatera na podstawie analizy fragmentów tekstu Pana Tadeusza – określić narodowycharakter dzieła (jako epopei narodowej), wykorzystując spostrzeżenia badaczana podstawie lektury Pana Tadeusza stworzyć życiorys Jacka Soplicy – określić związek dziejów Jacka Soplicy z ważnymi wydarzeniami historycznymi – rozpoznać wybrane realia Pana Tadeusza – analizować scenę spowiedzi księdza Robaka -wyszukać ujęcia postaci Napoleona w poznanych wcześniej dziełach – związać czas akcji Pana Tadeusza z ważnymi wydarzeniami historycznymi – analizując różne źródła i wyobrażenia (tekst Pana Tadeusza, wypowiedzi badaczy, biogram, wyobrażenia plastyczne), przedstawiać postać Napoleona - przypomnieć literackie sylwetki bohaterów historycznych – w analizowanych tekstach literackich wskazać sposoby ujmowania postaci Tadeusza Kościuszki – określić okoliczności powstania i wydania tzw. liryków lozańskich – rozpoznać problematykę cyklu utworów, podjąć analizę wybranego liryku z cyklu lozańskiego – uzasadnić twórczą przynależność Norwida do drugiej generacji romantycznej, rozpoznawać elementy recepcji dzieła Norwida - przypomnieć informacje o romantycznej korespondencji sztuk – określić powołanie artysty w myśli (poezji) Norwida 6 – wskazać rolę religijności w koncepcjach Norwida – odczytywać sens całego tekstu (a w nim znaczenia wyrazów, związków frazeologicznych, zdań, grup zdań uporządkowanych w akapicie, odróżnia znaczenie realne i etymologiczne) oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości – wyróżnić argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym, dokonywać jego logicznego streszczenia – wykonywać różne działania na tekście cudzym (np. streszczać, parafrazować, sporządzać konspekt, cytować – tworzyć dłuższy tekst pisany lub mówiony (rozprawka, recenzja, referat, interpretacja utworu literackiego lub fragmentu) zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzegając zasad spójności znaczeniowej i logicznej – przygotować wypowiedź (wybrać formę gatunkową i odpowiedni układ kompozycyjny, analizować temat, wybierać formę kompozycyjną, sporządzać plan wypowiedzi, dobierać właściwe słownictwo) – tworzyć samodzielną wypowiedź argumentacyjną według podstawowych zasad logiki i retoryki (stawiać tezę lub hipotezę, dobierać argumenty, porządkować je, hierarchizować, selekcjonować pod względem użyteczności w wypowiedzi, podsumować, dobierać przykłady ilustrujące wywód myślowy, przeprowadzać prawidłowe wnioskowanie) – opracować redakcyjnie własny tekst (dokonać uzupełnień, przekształceń, skrótów, eliminować przypadkową niejednoznaczność wypowiedzi, sporządzać przypisy) – wykonać różne działania na tekście cudzym (np. streszczać, parafrazować, sporządzać konspekt, cytować) – operować słownictwem z określonych kręgów tematycznych (rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: Polska, Europa, świat – współczesność i przeszłość; kultura, cywilizacja, polityka) OCENA DOSTATECZNA: Uczeń potrafito, co na ocenę dopuszczającą oraz: – określić literackie i pozaliterackie znaczenia określenia romantyzm i romantyczny 7 – wskazać ważkie wydarzenia historyczne przyczyniające się do rozwoju idei romantycznej, określić preromantyczne nurty w Niemczech, Anglii lub Francji – omówić charakter literatury romantycznej, scharakteryzować typowe gatunki literackie epoki, wskazać zasadnicze zainteresowania i tematy literatury przed- i polistopadowe – przedstawić miejsce poezji wśród innych rodzajów sztuk i nauk ,wyjaśnić romantyczny stosunek sztuki i natury – analizować symbolikę przedstawień ikonograficznych – stworzyć samodzielną wypowiedź, poprawnie wykorzystując określoną jej formę (notatka, portfolio, prezentacja) – szukać literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonować ją według wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzystać zarówno z tradycyjnego księgozbioru, jak i z zapisów multimedialnych i elektronicznych, w tym Internetu) – omówić twórczość Franciszka Karpińskiego – posłużyć się określeniem konwencji artystycznej - określać rozumienie natury w estetycznych kategoriach romantyzmu – analizować malarstwo krajobrazowe , dostrzegając typowe jego cechy – posługując się różnymi źródłami, odróżnić pojęcia romantyzmu i romantyczności – określić nastrojowość obrazów Friedricha, wskazać typowe składniki stylu romantycznego na różnych obrazach – rozpoznać antyczne pojęcia przyjaźni, cnoty i virtus – rozpoznawać różne rodzaje antonimów, charakteryzować świat starych i młodych w Odzie, dostrzec uniwersalne walory młodości – dostrzec osobowość twórczą jako nowego bohatera literatury – rozważyć przyczyny literackiej popularności ballady w romantyzmie, określić znaczenie Romantyczności jako głosu w sporze romantyków i klasyków – dostrzec gatunkową i rodzajową synkretyczność ballady – prześledzić ewolucję postawy narratora Romantyczności – posłużyć się pojęciami mistycyzmu i irracjonalizm w ocenie dzieła - analizując dzieło malarskie, wskazywać typowe cechy romantycznej stylistyki 10 –rozpoznać realia historyczne obecne w dramacie Słowackiego – dostrzec w dramacie komentarz do wydarzeń powstania listopadowego – recenzować wybrane przedstawienie teatralne (filmowe) - przedstawić problematykę dramatu Nie-Boska komedia, – na podstawie analiz fragmentów Nie-Boskiej komedii charakteryzować Męża jako małżonka w różnych rolach: małżonka, kochanka, poety, wodza - porównać przedstawienie bohatera dziecięcego w Trenach, Dziadach i Nie-Boskiej komedii – analizować dzieła plastyczne, dostrzegając w nich sposób ujęcia postaci dziecięcej – charakteryzować postać Orcia, omówić relację Henryk–Orcio – porównawczo analizować zastosowanie motywów piekielnych i tanecznych w Nie- Boskiej komedii i innych dziełach literackich – dostrzec tragiczny wymiar sporu Henryka i Pankracego, określić religijność i stosunek do religii bohaterów dramatu Krasińskiego – dokonać próby interpretacji zakończenia dramatu, – wykazać się (powtórzeniowo) znajomością zagadnień polskiego dramatu romantycznego w stopniu podstawowym - rozpoznać elementy romantycznej sztuki epistolograficznej – określić specyfikę komunikacji językowej w liście, rozpoznać charakterystyczne środki artystyczne listu i wiersza – dostrzec podobieństwa w zakresie formy sposobu opisu pejzażu, refleksji między listem a wierszem Słowackiego – wskazać elementy synkretyzmu gatunkowego w dziele – w lekturzePana Tadeusza ( Inwokacji) wyjaśnić Mickiewiczowskie rozumienie małej ojczyzny –wyjaśnić sentymentalny i ocalający (przeszłość) sens poematu – wskazać elementy realistyczne i kreacyjne w dziele - charakteryzować zbiorowo wspólnotę szlachecką Pana Tadeusza – wskazać wybrane przejawy obyczaju szlacheckiego w dziele 11 – w charakterystyce bohaterów korzystać z uwag krytyka – określić kształt i powód idealizacji postaci Jankiela – porównać osobowość Jacka Soplicy i księdza Robaka, rozpoznawać dynamiczność kreacji Soplicy-Robaka - ocenić charakter ujęcia postaci Napoleona w czytanych wcześniej dziełach – rozpoznać różne ujęcia historii w Panu Tadeuszu – związać czas wydania Pana Tadeusza z ważnymi wydarzeniami w historii Polaków – porównać wyobrażenia postaci Napoleona różnego typu – w ujęciu postaci Kościuszki w tekstach literackich dostrzegać znaczenia symboliczne – w analizach literackich posiłkować się informacjami z tekstu badacza dostrzec w wierszu Mickiewicza element autorefleksyjny – analizować użycie środków poetyckiego wyrazu w wierszu Mickiewicza (Nad wodą wielką i czystą…) – rozpoznawać istotne elementy biografii Norwida i recepcji jego dzieła – w analizie wierszy Norwida wskazać rolę użytych środków poetyckiego wyrazu – dostrzec w czytanych wierszach refleksję nad kondycją współczesnego człowieka i współczesnej kultury – porównywać utwory literackie romantyków – posługując się tekstem badacza, ustalić literacką przynależność ideową Norwida – rozpoznawać antyczne i chrześcijańskie tradycje kulturowe obecne w tekście Fortepianu Szopena i określić ich znaczenia – na podstawie lektury tekstu badacza ustalić na czym polega romantyczny związek muzyki i mowy OCENA DOBRA: Uczeń potrafi to, co na ocenę dostateczną oraz: - określić historyczne źródła romantycznego przełomu światopoglądowego – omówić potrzebę nowych sposobów i metod poznania świata i człowieka 12 – analizując tekst badacza, określić polemiczność sentymentalizmu wobec klasycyzmu i racjonalizmu – omówić rolę ośrodka puławskiego dla rozwoju polskiego sentymentalizmu – odczytać teksty krytyczne i badawcze, odnajdując stosowną argumentację – napisać opowiadanie, przekształcając tekst literacki – wykorzystując ustalenia badawcze, określić, na czym polega „dramat istnienia” IV cz. Dziadów – odczytywać symboliczność zachowań i słów Pustelnika – wykorzystać tekst argumentacyjny dla określenia własnego stanowiska – porównawczo interpretować utwory Mickiewicza i Leśmiana – na podstawie tekstu określić rolę lektury („książek zbójeckich”) w kreacji bohatera romantyzmu – wskazać i zinterpretować elementy idealizacji miłości i kochanki w wypowiedziach Pustelnika – rozwinąć wypowiedź o kształcie inscenizacyjnym wybranego spektaklu Dziadów – konfrontować postawę Pielgrzyma i Mirzy – porównawczo interpretować utwory w formie dłuższej przygotowanej wypowiedzi – dostrzec różnorodność sposobów literackiego ujmowania motywu podróży - wskazać problematykę dramatu J. W. Goethego „Faust”cz I – odczytywać symbolikę i aluzje kulturowe w wybranych scenach dramatu – określić znaczenie postaci Mefistofelesa - analizować dramat”Dziady”cz.III w planie realnym i symbolicznym – ująć zagadnienia dramatu w wymiarze narodowym i uniwersalnym – odczytać obraz Malczewskiego jako kontekst Dziadów – zinterpretować porównawczo obraz Malczewskiego i tekst Kaczmarskiego w kontekście historycznym – funkcjonalnie analizować kompozycję monologu Konrada – ocenić wybrane elementy filmowych / teatralnych realizacji Dziadów 15 - w interpretacji dzieła malarskiego i literackiego wykorzystać wiedzę o romantycznych koncepcjach natury – odczytać dramatyzm przeżyć bohatera Dziadów w wymiarze egzystencjalnym – twórczo wykorzystywać cudzy tekst argumentacyjny – dostrzec polemiczność utworu Leśmiana Kochankowie wobec Dziadów - krytycznie ocenić zamysły inscenizatorskie wybranych spektakli Dziadów – rozpoznać przełomowy charakter Sonetów krymskich – analizować sposób ukazania „pejzażu wewnętrznego” w utworach – dokonać samodzielnej analizy obrazu Friedricha Wędrowiec ponad morzem chmur – interpretować porównawczo wiersz Droga nad przepaścią w Czufut-Kale i inne wybrane sonety – określić symboliczne i światopoglądowe znaczenie toposu ruin – porównawczo interpretować utwory romantyczne i współczesne – interpretować literacki motyw podróży w wymiarze egzystencjalnym – posłużyć się alegorycznym rozumieniem dramatu „Faust” – określić problematykę dramatu w kontekście filozoficznym – wykorzystać uwagi tłumacza dla własnej oceny dramatu i bohatera – analizować symbolikę Sceny więziennej( Dziady cz. III) w sposób pogłębiony – w kontekście światopoglądowym określić bohatera Improwizacji jako twórczego geniusza – krytycznie ocenić wybrane elementy inscenizacji Dziadów – zaproponować rozwiązanie inscenizacyjne – określić motywację różnorodnych interpretacji sceny Widzenia Księdza Piotra – scharakteryzować polską sytuację społeczną na podstawie sceny VII i VIII (ewentualnie innych) Dziadów - wskazuje w Dziadach (całym cyklu) elementy obrzędu (w metaforycznym ujęciu) ku czci „narodowej sprawy męczenników” – przygotować wypowiedź o całości dramatu – porównawczo interpretować dzieło literackie i filmowe 16 - analizować sposób przedstawienia historii w scenie Przygotowania w Kordianie J. Słowackiego – ocenić koncepcję udziału Boga w historii –oceniać wybraną inscenizację, także w formie recenzji – określić postawę Męża w wielu zakresach – stworzyć mapę myśli zatytułowaną Indywidualizm romantyczny jako choroba wieku - porównywać kreacje bohaterów dziecięcych w literaturze i sztuce różnych epok – oceniać kreację postaci Orcia w kontekście biograficznym – określić spór Henryka i Pankracego w kategoriach heglowskiego tragizmu historii - analizować apokaliptyczne inspiracje w dziele Krasińskiego - określać wartości artystyczne i biograficzne listów - określić system wartości wpisany w Pana Tadeusza – wyjaśnić terapeutyczną (kojącą) funkcję Pana Tadeusza w życiu emigrantów, w podjętych analizach dzieła wskazywać polityczny zamysł dzieła Mickiewicza - osadzić wybrane postacie w odpowiednim kontekście historycznym, społecznym i obyczajowym – wskazać symboliczne znaczenia kreacji Soplicy, określić miejsce Soplicy na drodze ewolucji bohatera Mickiewiczowskiego – opisać postać bohatera w formie reportażowej - przedstawić postać Napoleona w szerokim kontekście literackim (Pana Tadeusza) i historycznym – określić funkcje stylizacji Bitwy racławickiej Lenartowicza na pieśń ludową – porównawczo interpretować utwory literackie – określić twórczość Norwida w kontekście historycznoliterackim – interpretować wybrane utwory Norwida w kontekście historycznym – analizować kompozycję Fortepianu Szopena – dostrzec w utworze cechy wiersza wolnego – w oparciu o analizę wiersza sformułować ideał sztuki Szopena (Norwida) 17 – w formie mapy myśli przedstawić romantyczne realizacje syntezy sztuk OCENA CELUJĄCA: Uczeń potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą oraz: – omówić wybrane poglądy teoriopoznawcze romantyzmu – omówić – posługując się wybranymi przykładami – charakter romantyzmu w innych krajach – posługiwać się szeregiem przykładów sztuki romantycznej dla potrzeb własnych wypowiedzi – dostrzec w Odzie do młodości elementy manifestu romantycznego – interpretując Przysięga Horacjuszy, użyć kontekstu historycznego - odczytywać Odę do młodości w szerokim kontekście historycznym, literackim, biograficznym – przedstawić Romantyczność jako element sporu światopoglądowego początków polskiego romantyzmu – w interpretacji utworu posłużyć się szerokimi kontekstami historycznymi, literackimi, filozoficznymi lub biograficznymi – rozpoznać i omówić wartości poznawcze, etyczne i estetyczne ballad w szerokich kontekstach – omówić zagadnienia w odniesieniu do całości lektury IV cz. Dziadów – zanalizować konstrukcję sonetów – tworzyć esej - odczytywać dramat”Faust” , charakteryzować postacie w kontekście literackim, historycznym i filozoficznym - zinterpretować rolę nawiązań biblijnych w Improwizacji, zanalizować motyw lotu –wiązać koncepcje opracowań scenicznych i filmowych Dziadów – samodzielnie poszukiwać literatury przydatnej do pogłębienia tematu – odczytywać scenę Widzenia Księdza Piotra w szerokich kontekstach (np. literackich, historycznych, religijnych 20 - podjąć analizę wierszy współczesnych poświęconych tematyce żydowskiej - rozpoznać historyczną sytuację kobiet i ruchu kobiecego - analizować teksty literackie, dostrzegając różne sposoby charakteryzowania bohaterów - w analizowanych tekstach literackich dostrzegać zróżnicowane postawy bohaterek - analizować współczesny tekst publicystyczny - poszukując tematyki dziecięcej w literaturze, odwołać się do poznanych nowel pozytywistycznych - analizować sposób przedstawienia bohatera dziecięcego w przywołanych tekstach – pozytywistycznych i współczesnych (kontekst) - określić zjawisko regionalnych odmian polszczyzny i pojęcie regionalizmu - stworzyć życiorys Wokulskiego na podstawie lektury Lalki, charakteryzować bohatera z wykorzystaniem różnych źródeł wiedzy o nim - przypomnieć zastosowania toposu theatrummundi - analizować wskazane fragmenty Lalki, poszukując znaczenia tytułu - na podstawie wskazanych fragmentów Lalki charakteryzować bohaterów - rozpoznać pisarską formę pamiętnika - charakteryzować narratora, rozpoznać typy narracji w Lalce ioperować pojęciem realizmu, stylizacji - korzystać z różnego rodzaju słowników językowych, w tym słowników historycznych - wyszukiwać w tekście Krzyżaków różnego rodzaju archaizmy - wskazać elementy biografii prywatnej i pisarskiej Dostojewskiego - określić dzieje Raskolnikowa przedstawione w Zbrodni i karze - wskazać miejsce akcji i środowisko społeczne przedstawione w powieści - odtworzyć znaczenie określenia powieść polifoniczna - porównać postawy Soni i Raskolnikowa - analizować fragment Nany - określić zasadnicze cechy naturalizmu w sztuce - przedstawić ideową sylwetkę Raskolnikowa 21 - szukać literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień (zarówno w tradycyjnym księgozbiorze, jak i w zapisach multimedialnych, elektronicznych i internetowych) - selekcjonować ją według wskazanych kryteriów - sporządzać opis bibliograficzny książki i artykułu, zapisów elektronicznych, bibliografię wybranego tematu - wyróżniać argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym, dokonywać jego logicznego streszczenia - wykonywać różne działania na tekście cudzym (np. streszczać, parafrazować, sporządzać konspekt, cytować) - tworzyć przedmiotowe bazy danych - porównywać utwory literackie lub ich fragmenty (dostrzegać cechy wspólne i różne) - porównywać funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich - wykorzystywać w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne) - tworzyć dłuższy tekst pisany lub mówiony w stosownej (wybranej lub narzuconej) formie, zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzegając zasad spójności znaczeniowej i logicznej - przygotować wypowiedź - opracować redakcyjnie własny tekst (dokonać uzupełnień, przekształceń, skrótów, eliminować niejednoznaczność wypowiedzi, sporządzać przypisy) - wygłosić przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o dźwiękową wyrazistość przekazu odczytywać sens całego tekstu (a w nim znaczenia wyrazów, związków frazeologicznych, zdań, grup zdań uporządkowanych w akapicie, odróżnić znaczenie realne i etymologiczne) oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości - rozpoznać specyfikę tekstów publicystycznych (recenzji), odczytywać zawarte w odbieranych tekstach informacje zarówno jawne, jak i ukryte - wyróżnić argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym, dokonywać jego logicznego streszczenia - wykonywać różne działania na tekście cudzym (np. streszczać, parafrazować, sporządzać konspekt, cytować 22 - szukać literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonować ją według wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzystać zarówno z tradycyjnego księgozbioru, jak i z zapisów multimedialnych i elektronicznych, w tym Internetu) - tworzyć przedmiotowe bazy danych zawierające informacje zdobywane w toku nauki - sporządzać opis bibliograficzny książki i artykułu, zapisów elektronicznych, bibliografię wybranego tematu - porównać funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich - tworzyć dłuższy tekst pisany lub mówiony zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzegając zasad spójności znaczeniowej i logicznej - przygotować wypowiedź (wybrać stosowną formę gatunkową i odpowiedni układ kompozycyjny, analizować temat, wybrać formę kompozycyjną, sporządzać plan wypowiedzi, dobierać właściwe słownictwo) - tworzyć samodzielną wypowiedź argumentacyjną (stawiać tezę lub hipotezę, dobierać argumenty, porządkować je, hierarchizować, dokonywać ich selekcji pod względem użyteczności w wypowiedzi, podsumować, dobierać przykłady ilustrujące wywód myślowy, przeprowadzać wnioskowanie) - publicznie wygłaszać przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o dźwiękową wyrazistość przekazu (w tym także tempo mowy i donośność głosu) - opracować redakcyjnie własny tekst (dokonywać uzupełnień, przekształceń, skrótów, eliminować przypadkową niejednoznaczność wypowiedzi, sporządzać przypisy) - wykonać różne działania na tekście cudzym (streszczać, parafrazować, sporządzać konspekt, cytować) - twórczo wykorzystać wypowiedzi krytycznoliterackie i teoretycznoliterackie (np. recenzja, szkic, artykuł, esej) - samodzielnie wybierać do lektury teksty, stosując różne kryteria wyboru, które potrafi uzasadnić - dostrzegać i komentować estetyczne wartości utworu literackiego - przeprowadzać interpretację porównawczą utworów literackich - konfrontować tekst literacki z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi 25 - opracowywać różne zagadnienia, wyszukując potrzebnych informacji w różnych źródłach - rozpoznawać różne rodzaje stylizacji - odtworzyć, na postawie tekstu badacza, archaizujący charakter języka Krzyżaków - porównywać zabiegi stylizacyjne w wypowiedziach narratora i bohaterów (na przykładzie fragmentu Krzyżaków) - ukazać sylwetki zbrodniarzy z literatury poznanej wcześniej - stworzyć psychologiczny portret Raskolnikowa - ukazać specyfikę obrazu Petersburga w Zbrodni i karze (np. na tle wcześniej poznanych literackich wizji tego miasta) - wskazać symbolikę plakatów do filmów-adaptacji Zbrodni i kary - wskazać w powieści cechy jej polifoniczności - podąć próbę pisemnej analizy i interpretacji fragmentów utworu - dokonać społecznej i moralnej oceny Soni, określić rolę Soni w życiu (kreacji) Raskolnikowa - analizować fragmenty powieści Zoli, dostrzegając w niej elementy naturalistyczne - wskazywać przykłady użycia mowy pozornie zależnej w tekście powieści Dostojewskiego i określać jej funkcję OCENA DOBRA: Uczeń potrafi to, co na ocenę dostateczną oraz: - opisać charakterystyczne cechy światopoglądu epoki - zająć stanowisko na temat klęski powstania styczniowego - argumentacyjnie przedstawić program działania polskich pozytywistów - rozpoznawać prądy artystyczne epoki w literaturze i sztuce - wskazać udział elementu fikcji w technice realistycznej - posługując się różnymi materiałami, wyjaśnić metaforę realizmu jako „zwierciadła obnoszonego po gościńcu” 26 - w czytanym tekście literackim wskazać role narratora i sposoby ich wypełnienia (m.in. ironię) - interpretować utwór Herberta, wskazując w nim stosunek osoby mówiącej do różnych odmian realizmu - ocenić społeczne znaczenie kreacji Rastignaca - na podstawie lektury fragmentów Ojca Goriot dokonać charakterystyki społeczeństwa przedstawionego w powieści - krytycznie ocenić założenia powieściowe Balzaca - analizując użycie środków literackich i plastycznych, określić nastrój utworów - w kontekście filozoficznym interpretować wiersz Asnyka z cyklu Nad głębiami - stworzyć uargumentowaną wypowiedź określającą własny stosunek do tradycji narodowej - porównawczo przedstawić romantyczne i pozytywistyczne ideały narodu i państwa - logicznie streszczać tekst publicystyczny - odnieść się do współczesnych (XX-wiecznych) losów Żydów w Polsce - przedstawić racje stron w sporze ukazanym w Menedlu Gdańskim - na podstawie fragmentów Mendla Gdańskiego analizować proces przemiany bohatera i jego motywację - w interpretacjach współczesnych wierszy poświęconych tematyce żydowskiej dostrzec historyczne przemiany ujęcia tematu - sformułować postulaty ruchu emancypacyjnego w oparciu o lekturę różnych źródeł - interpretować teksty literackie w kontekście historycznym - wykorzystać w analizach znajomość poetyki felietonu - dostrzegać różnice w romantycznym i pozytywistycznym ujęciu tematu dziecięcego w literaturze - porównać funkcjonowanie motywów dziecięcych w różnych utworach literackich - wskazywać realistyczne i symboliczne ujęcia w czytanych nowelach pozytywistycznych oraz utworach współczesnych - wskazywać w tekście literackim różnego rodzaju regionalizmy 27 - podjąć próbę stworzenia psychologicznego portretu bohatera - ze zrozumieniem korzystać z opinii krytycznych - wyróżniać w tekście literackim różne sposoby i źródła charakterystyki bohatera - analizować motyw lalki w powieści Prusa i innych tekstach kultury - interpretować Traktat o manekinach, porównując dzieło Schulza z Lalką - czytając fragmenty literackie, z wykorzystaniem kontekstów (całości powieści, idei epoki, historii) dokonywać psychologicznej i społecznej charakterystyki bohatera - interpretować wiersz Konopnickiej - w podanych przykładach określić wpływ sposobu narracji na kreację bohatera - rozpoznawać różne rodzaje stylizacji w różnych zakresach systemu językowego - analizować zabiegi stylizacyjne w wypowiedziach bohaterów powieści pozytywistycznych wskazać wieloperspektywiczność ujęcia bohaterów w powieści Dostojewskiego - porównać, korzystając z ustaleń badawczych, sposób prezentacji bohatera powieści realistycznej i powieści Dostojewskiego - w sposób uargumentowany określić własne stanowisko w dyskusji o karaniu zbrodniarzy dawniej i dziś - stworzyć elementy scenariusza (sceny) filmu - wspomagając się tekstem badacza, określić konflikt postaw Raskolnikowa i Soni jako konflikt człowieka rozumu i człowieka wiary - wzbogacić charakterystykę postaci analizą języka ich wypowiedzi - odczytywać symboliczne znaczenia w powieści - na podstawie analiz własnych wyróżnić tekst o charakterze naturalistycznym OCENA BARDZO DOBRA: Uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą oraz: - wyjaśnić podstawowe filozoficzne założenia epoki - wskazać charakter różnorodnych postaw Polaków wobec klęski powstania, rozumieć kluczowość tego wydarzenia dla kształtowania postaw ideowych w Polsce 30 - rozpoznawać zagadnienia literackie pozytywizmu w szerokich i różnorodnych kontekstach (np. historycznym, biograficznym, społecznym, filozoficznym - przywołać szerokie konteksty - przedstawić portret Eugeniusza Rastignaca z wykorzystaniem literatury przedmiotowej - realizować różne tematy w oparciu o lekturę całości Ojca Goriot - wypowiadać się z użyciem różnorodnych kontekstów - przywoływać różnorodne teksty kultury wzbogacające realizacje wybranych tematów - wykorzystać w analizach lekturę pozaszkolną - swobodnie posługiwać się różnymi przykładami literackimi i filmowymi w określaniu złożoności problematyki charakteryzować bohatera, korzystając z dodatkowych opracowań - samodzielnie odnajdywać użyteczne konteksty interpretacyjne - samodzielnie tworzyć interpretacyjne zestawienia porównawcze psychologiczne i społeczne z wykorzystanie różnorodnych lektur i szerokich kontekstów - prezentować bohaterów powieści, zwracając uwagę na sposób ich kreacji - oceniać bohaterów powieści w rozmaitych kontekstach (społecznym, filozoficznym, religijnym, literackim) MŁODA POLSKA OCENA DOPUSZCZAJĄCA: Uczeń potrafi: - trafnie rozróżniać pojęcia: Młoda Polska, modernizm, neoromantyzm, fin de siècle - rozpoznawać podstawowe idee modernizmu, rozpoznawać typowe motywy literackie epoki - rozpoznawać filozofów inspirujących modernistów, podstawowe kierunki rozwoju sztuki określić specyfikę tekstów publicystycznych - wskazać cechy postawy artysty modernistycznego 31 - analizować podglądy na sztukę wyrażone przez Stanisława Przybyszewskiego (Confiteor) i Stanisława Ignacego Witkiewicza (Wstęp do Teorii Czystej Formy w teatrze) - rozpoznać podstawowe pojęcia: weltschmerz, katastrofizm, egzystencjalizm, dekadentyzm, spleen - poszukiwać potrzebnych wiadomości w słownikach i innych źródłach - odnaleźć w wierszu Tetmajera Koniec wieku XIX zapis odrzucanych i przyjmowanych postaw i poglądów - wskazywać cechy postawy dekadenckiej - analizować współczesny tekst liryczny (Schyłek wieku Szymborskiej) we wskazanych aspektach - odszukać znaczenie terminów: alegoria, symbol, synestezja - posługiwać się słownikiem symboli - wskazać podstawowe wyznaczniki światopoglądu i estetyki symbolizmu - analizować wybrane dzieła literackie i malarskie, wskazując w nich symboliczne cechy przedstawień - odczytać elementy przedstawienia czasu, przestrzeni oraz symboliki we fragmencie Czekając na Godota Becketta - określić malarskie i literackie początki nurtu impresjonistycznego, wskazać typowe cechy impresjonistycznego obrazowani - analizować sposoby impresjonistycznego obrazowania i odczuwania w wierszu Tetmajera (Widok ze Świnicy…) - porównać wskazane elementy dzieła literackiego i malarskiego przywołać teksty kultury, w których występuje motyw piekielny oraz motyw prometejski - przedstawić historię ekspresjonizmu, wskazać podstawowe wyznaczniki światopoglądu ekspresjonistycznego - określić postawę podmiotu, zrekonstruować obraz odbiorcy (Boga) w wierszu Diesirae, wskazać elementy symboliki chrześcijańskiej obecne w dziele Kasprowicza - prześledzić elementy poetyki wiersza Czechowicza - rozpoznać elementy biograficzne w Jądrze ciemności 32 - wskazać i charakteryzować narratorów i bohaterów Jądra ciemności -określić sytuację narracyjną w utworze, rozpoznać jego ramową kompozycję - poddać kierowanej analizie wypowiedzi krytyków i badaczy - analizować wskazane elementy dzieł filmowych - ocenić charakter filmowej adaptacji dzieła wobec utworu literackiego (na przekładzie Czasu apokalipsy Coppoli lub Jądra ciemnościRoega) - przypomnieć zasady poetyki klasycystycznej - rozpoznawać cechy gatunkowe i tradycje sonetu - wskazać podstawowe idee franciszkańskie - dokonać analizy wiersza Kowal z dostrzeżeniem znaczeń symbolicznych - charakteryzować postawę życiową przyjmowaną przez podmiot Kowala w opozycji do postaw dekadenckich - rozpoznać problematykę dzieła Zapolskiej - określić, czym jest stylizacja środowiskowa i znaleźć jej przykłady w omawianych tekstach - analizować tekst Moralności pani Dulskiej (fragmenty), charakteryzując bohaterów - podjąć analizę ideową wiersza Mieszkańcy Juliana Tuwima - charakteryzować ważne elementy świata przedstawionego w „Chłopach” - charakteryzować bohaterów, opisywać przedstawione w powieści elementy życia zbiorowości wiejskiej - dostrzec różnorodność zastosowanych w dziele konwencji literackich - poznać podstawowe pojęcia związane z terytorialnymi odmianami polszczyzny - rozpoznać zjawisko stylizacji gwarowej (dialektyzacji) w powieści – określić jej charakter, wskazać przykłady użycia - rozpoznać cechy gatunkowe dzieła - podjąć analizę eseju filozoficznego - wskazać ważne elementy biografii Wyspiańskiego i charakterystyczne tematy jego twórczości 35 - przygotować wypowiedź (wybrać stosowną formę gatunkową i odpowiedni układ kompozycyjny, analizować temat, wybrać formę kompozycyjną, sporządzać plan wypowiedzi, dobierać właściwe słownictwo) - tworzyć samodzielną wypowiedź argumentacyjną (stawiać tezę lub hipotezę, dobierać argumenty, porządkować je, hierarchizować, dokonywać ich selekcji pod względem użyteczności w wypowiedzi, podsumować, dobierać przykłady ilustrujące wywód myślowy, przeprowadzać wnioskowanie) - publicznie wygłaszać przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o dźwiękową wyrazistość przekazu (w tym także tempo mowy i donośność głosu) - opracować redakcyjnie własny tekst (dokonywać uzupełnień, przekształceń, skrótów, eliminować przypadkową niejednoznaczność wypowiedzi, sporządzać przypisy) - wykonać różne działania na tekście cudzym (streszczać, parafrazować, sporządzać konspekt, cytować) - twórczo wykorzystać wypowiedzi krytycznoliterackie i teoretycznoliterackie (np. recenzja, szkic, artykuł, esej) - samodzielnie wybierać do lektury teksty, stosując różne kryteria wyboru, które potrafi uzasadnić - dostrzegać i komentować estetyczne wartości utworu literackiego - przeprowadzać interpretację porównawczą utworów literackich - konfrontować tekst literacki z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi - oceniać własną kompetencję językową (poprawność gramatyczną i słownikową) oraz kompetencję komunikacyjną (stosowność i skuteczność wypowiadania się) OCENA DOSTATECZNA: Uczeń potrafi to, co na ocenę dopuszczającą oraz: - posługiwać się pojęciami: Młoda Polska, modernizm, neoromantyzm, fin de siècle, belleépoque 36 - charakteryzować najważniejsze idee modernizmu - charakteryzować poglądy najbardziej wpływowych myślicieli epoki (Schopenhauer, Nietzsche, Bergson) - charakteryzować wybrane kierunki rozwoju sztuki (impresjonizm, symbolizm, secesja, ekspresjonizm) - omówić postawę artysty modernistycznego - dostrzec społeczne przejawy życia artysty (dandyzm, cyganeria) - w manifestach odnaleźć odrzucane i akceptowane koncepcje sztuki - odczytać wiersz Tetmajera jako „manifest pokolenia” - porównywać esej literacki - wyszukiwać różne znaczenia jednego symbolu, posługując się słownikiem symboli - ukazać zależności między alegorią a symbolem w obrazowaniu literackim i plastycznym - wykorzystać krytycznie opinie wyrażone w tekście krytyka - samodzielnie budować rozwiniętą wypowiedź charakteryzującą elementy światopoglądu i estetyki symbolizmu - analizować wiersze Kasprowicza i Baudelaire’a pod względem walorów stylistycznych i ideowych - wskazać nastrój i przesłanie wiersza Baudelaire,aSpleen (IV) - porównawczo analizować symbolistyczne utwory literackie i prace malarskie - analizować wiersze impresjonistyczne i współczesne ze wskazaniem zastosowanych środków i technik - zestawić, opierając się na tekstach badaczek, cechy impresjonizmu literackiego, muzycznego i malarskiego - samodzielnie dostrzegać podobieństwa w literackich i malarskich dziełach impresjonistycznych - podjąć ocenę dzieł ekspresjonistycznych różnego rodzaju - dostrzec elementy katastroficzne w utworze Kasprowicz Diesirae - dostrzec cechy postawy prometejskiej w wierszu Kasprowicza - analizować elementy stylizacji biblijnej dziele Kasprowicza 37 - rozpoznawać zjawisko aluzji literackiej w odniesieniu do wiersza Kasprowicza - posługiwać się funkcjonalną analizą wiersza wolnego - dostrzec funkcje zastosowanych środków stylistycznych i odniesień literackich w wierszu Czechowicza - dostrzec w nim elementy retrospekcji i inwersji czasowej - dostrzec w utworze”Jądro ciemności” element krytyki politycznej i społecznej, odnaleźć w nim problematykę kulturowej konfrontacji i cywilizacyjnego postępu - dostrzegać w Jądrze ciemności przykłady ukazania złożoności rzeczywistości ludzkiej, analizując jego problematykę, kompozycję, styl i język - analizować i rozumieć tytułowe określenie dzieła Conrada w różnych aspektach - sugestie krytyczne w czytanych tekstach wykorzystać we własnych analizach dzieła Conrada i Coppoli - w wybranych aspektach porównawczo analizować dzieło filmowe i literackie (Czas apokalipsy i Jądro ciemności) - charakteryzować twórczość poetycką Leopolda Staffa jako przedstawiciela drugiej generacji poetów Młodej Polski - dostrzegać i rozumieć rolę inspiracji nietzscheańskiej w wierszu Kowal - analizować kompozycję wiersza Kowal - określić dążenia naturalizmu na podstawie lektury pism Zoli (we fragmentach) - rozpoznać rolę Zapolskiej w historii teatru i literatury polskiej - rozpoznanych elementów stylizacji środowiskowej użyć do charakterystyki bohatera Moralności pani Dulskiej - w tekście Moralności pani Dulskiej odnajdywać prozaizmy i prowincjonalizmy - określić problematykę społeczną dzieł Zapolskiej - analizować tekst Moralności pani Dulskiej (fragmenty), śledząc relacje między bohaterami - wskazywać rodzaje i źródła komizmu w sztuce Zapolskiej, dostrzec element krytyki społecznej - określić charakter krytyki społecznej zawarty w wierszu Tuwima Mieszkańcy 40 - wskazywać złożoność obrazu człowieka (bohaterów) w Jądrze ciemności w planie społecznym, psychologicznym i etycznym - dostrzec w utworze konfrontację postaw ludzkich (bohaterów) w planie moralnym i charakterystyczne problemy conradowskiej etyki - krytycznie ocenić stosunek dzieła filmowego do literackiego „pierwowzoru” (Czas apokalipsy Coppoli lub/i Jądro ciemnościRoega wobec dzieła Conrada) - krytycznie i porównawczo oceniać dokonania literackie i filmowe - dostrzegać w poezji Staffa naleciałości stylistyki modernistycznej i rolę idei franciszkańskiej - dostrzegać rolę idei klasycystycznych (stoicyzmu), dostrzegać poetykę umiaru i harmonii w wierszach Staffa - krytycznie rozpoznać dążenia naturalizmu na podstawie lektury fragmentów pism Zoli - dostrzegać elementy konwencji naturalistycznej w języku dzieła Zapolskiej - podjąć ocenę bohaterów i środowiska ukazanego w Moralności pani Dulskiej - określić gatunkowe cechy dramatu Zapolskiej, odnieść się do określenia tragifarsa - zastosować stylizację środowiskową, - analizować środki artystycznego wyrazu w wierszu Mieszkańcy służące krytyce społecznej - rozpoznać struktury czasowe obecne w powieści „Chłopi” - ocenić postępowanie bohaterów, budować hierarchie wartości społeczności wiejskiej - dostrzec mitologizujące i uniwersalizujące ujęcie świata w powieści - wskazać obecność dialektyzacji w powieści na różnych poziomach języka i określić jej funkcję - w analizie języka powieści posługiwać się pojęciami językoznawczymi - rozpoznawać problematykę filozoficznego eseju określić, czym jest żeromszczyzna - odnaleźć indywidualne cechy stylu pisarstwa Żeromskiego - odczytywać znaczenia powieści w wymiarze narodowym i uniwersalnym - formułować sąd o Żeromskiego stosunku do historii, opierając się na spostrzeżeniach krytyków 41 - porównać stanowisko Żeromskiego i wybranych twórców romantycznych wobec powstania - formułować własne stanowisko w dyskusji o polskiej historii i polskim patriotyzmie - omawiać wątek symboliczny w Weselu - wskazać elementy krytyki społecznej w Weselu i sposoby jej osiągnięcia - dostrzec w dramacie syntezę sztuk (środków wyrazu o różnorodnym charakterze – literackich, muzycznych, wizualnych) - omawiać charakter historycznych i narodowych odwołań w Weselu - interpretować Wesele jako dramat narodowy - porównawczo interpretować różne teksty kultury (wypowiedzi literackie, obrazy, filmy) inspirowane Weselem - stosować terminologię językoznawczą i stylistyczną w zaawansowanym zakresie - podjąć próbę określenia zakresu zabiegów stylizacyjnych w Weselu w obrębie dialektyzacji, stylizacji literackiej, stylizacji środowiskowej idiolektu - analizować test Wiernej rzeki, wskazując specyficzne cechy języka Żeromskiego w różnych zakresach - w utworze pastiszowym wskazać i omówić naśladowane cechy stylu i języka Młodej Polski - analizować stosunek filmowej wersji Wesela do literackiego (teatralnego) pierwowzoru - napisać recenzję filmu Wajdy Wesele OCENA BARDZO DOBRA: Uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą oraz: - rozwijać elementy światopoglądu modernistycznego w aspektach filozoficznych i literackich - analizować estetyczne koncepcje sztuki przełomu - analizować koncepcje estetyczne Stanisława Przybyszewskiego i Stanisława Ignacego Witkiewicza - stworzyć rozprawkę uzasadniającą opinię na temat postawy i twórczości wybranego artysty moderny 42 - motywować postawy dekadenckie przekonaniami filozoficznymi i estetycznymi końca XIX wieku - odczytywać Schyłek wieku w polu aluzji i nawiązań kulturowych - napisać interpretację porównawczą (dla zestawu: Koniec wieku XIX – O wojnie naszej…) - charakteryzować nurt symbolistyczny w kontekście filozoficznych idei przełomu wieków - w analizach wierszy Kasprowicza i Badelaire’a dostrzec udział innych niż symbolistyczne idei, poetyk i środków przedstawienia, np. alegoryzację, dekadentyzm, impresjonizm - sprawnie wypowiadać się w formie rozprawki na temat współczesnego znaczenia języka symboli - porównać koncepcje natury różnych epok i kierunków literackich (np. romantyczną, naturalistyczną) z koncepcją impresjonistyczną - interpretować porównawczo wiersz impresjonistyczny i współczesny, biorąc pod uwagę różne ich aspekty - zestawić sposoby impresjonistycznego obrazowania i oddziaływania w różnych rodzajach sztuki z uwzględnieniem specyfiki tworzyw - interpretująco wiązać i dzielić literackie i malarskie wyobrażenia impresjonistyczne - napisać interpretację porównawczą o tematyce malarsko-literackiej - osadzić lekturę hymnu Kasprowicza w ideach i motywach sztuki średniowiecznej, romantycznej - przeprowadzić umotywowaną ocenę ekspresjonistycznych dzieł malarskich i literackich w ich związkach. - w różnych kontekstach i zestawieniach analizować i interpretować utwór Czechowicza - przedstawić tragiczną koncepcję człowieka ukazaną w Jądrze ciemności - napisać rozprawkę uniwersalizującą przesłanie Jądra ciemności - przeprowadzić porównawczą ocenę dzieł filmowych (Czas apokalipsy Coppoli – Jądro ciemnościRoega) - przeprowadzać rozważania moralne na temat Jądra ciemności - prześledzić rozwój sztuki poetyckiej Staffa w epoce Młodej Polski i kolejnych - porównawczo interpretować utwory poetyckie