Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

ROMANTYZM, Publikacje z Język polski

wskazać typowe cechy bohatera romantycznego (na podstawie dzieł poznanych wcześniej i ... omówić literackie przykłady preromantycznych nurtów w Niemczech, ...

Typologia: Publikacje

2022/2023

Załadowany 24.02.2023

Lady_Pank
Lady_Pank 🇵🇱

4.7

(135)

375 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz ROMANTYZM i więcej Publikacje w PDF z Język polski tylko na Docsity! 1 JĘZYK POLSKI KLASA II LO WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY  ZAKRES PODSTAWOWY  ZAKRES ROZSZERZONY( treści zaznaczone ciemnym drukiem ROMANTYZM OCENA DOPUSZCZAJĄCA: Uczeń potrafi: – określić romantyzm jako historyczny nurt kulturowy, wyznaczyć granice czasowe epoki romantycznej – wskazać sentymentalizm jako jedną z zapowiedzi romantyzmu – określić stosunek romantyzmu do oświecenia i racjonalistycznego poznania – wskazać gatunki literatury romantycznej, pokazać nowego bohatera i nowe tematy literatury romantycznej – sporządzać opis bibliograficzny książki i artykułu, zapisów elektronicznych, bibliografię wybranego tematu – posługiwać się określeniem „sentymentalny” w znaczeniu potocznym i literackim, przedstawić główne cechy literatury sentymentalnej – scharakteryzować podmiot liryczny, sytuację liryczną oraz temat wiersza – analizując tekst badacza, wskazać zasadnicze cechy poetyki sentymentalnej – zreferować podstawy filozoficzne i estetyczne oświecenia, przedstawić podstawowe zasady poznawcze romantyzmu – podjąć analizę przedstawień ikonograficznych – stworzyć samodzielną wypowiedź na zadany temat - wskazać romantyczne ujęcia natury na obrazach ,omówić pojęcia pejzażu duchowego – podjąć analizę własnych przeżyć estetycznych – wykorzystać w analizie słownik symboli – podjąć analizę narracji i elementów świata przedstawionego w fragmentach prozy 2 – przedstawić cele działania Towarzystwa Filomatów i okoliczności powstania Ody do młodości, określić przełomowy charakter Ody do młodości – dostrzec młodość jako adresata i bohatera wiersza, rozpoznawać w wierszu cechy ody -przypomnieć poznane (w gimnazjum) cechy ballady – rozpoznać w Romantyczności cechy manifestu programowego – rozpoznać pojęcia irracjonalizmu, mistycyzmu, synkretyzmu – wskazać w balladach obecność elementów kultury ludowej – wskazać szkatułkową kompozycję i podwójność narracji w balladzie (Świteź) – wyróżnić i scharakteryzować narratorów w dziele – wskazać źródła wyobrażeń fantastycznych – rozpoznać problem winy i kary w dziele – określić budowę cyklu, czynniki spójności i problematykę części IV Dziadów – analizując zachowania i wypowiedzi Pustelnika-Gustawa, charakteryzować go w różnych zakresach – wyróżnić argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym – analizować tekst ballady Leśmiana – określić ideały miłosne literatury dawniejszej i romantycznej – analizować tekst IV cz.Dziadów (we wskazanych fragmentach), określając postawę bohatera w różnych zakresach – przywołać obrzędowy charakter teatru w starożytnej Grecji, wskazać elementy obrzędowe w II cz. Dziadów – wskazać ludowe inspiracje w Dziadach, także w formule obrzędowej, wskazać ważne przedstawienia Dziadów w polskiej tradycji teatralnej – określić gatunek sonetu, przedstawić kontekst biograficzny Sonetów krymskich – rozpoznać tematykę utworów z cyklu, analizować wybrane utwory ze zwróceniem uwagi na elementy znaczące w tekście – określić przeżycia bohaterów sonetu – opisać przeżycia własne w związku z oglądem obrazu malarskiego 5 – skonstruować plan fabularny poematu – wskazać okoliczności powstania i wydania dzieła, wyróżnić cechy epopeiczne dzieła – analizować inwokację i epilog dzieła – określić podmiot mówiący i jego sytuację w inwokacji i epilogu (całym dziele) – określić na podstawie tekstu badacza znaczenie małej ojczyzny – charakteryzować bohaterów wybranych scen Pana Tadeusza – rozpoznać wybrane realia Pana Tadeusza: woźny trybunału, zajazd, sejmik, serwis, uczta rozróżnić bohaterów pierwszo- i drugoplanowych Pana Tadeusza – charakteryzować bohatera na podstawie analizy fragmentów tekstu Pana Tadeusza – określić narodowycharakter dzieła (jako epopei narodowej), wykorzystując spostrzeżenia badaczana podstawie lektury Pana Tadeusza stworzyć życiorys Jacka Soplicy – określić związek dziejów Jacka Soplicy z ważnymi wydarzeniami historycznymi – rozpoznać wybrane realia Pana Tadeusza – analizować scenę spowiedzi księdza Robaka -wyszukać ujęcia postaci Napoleona w poznanych wcześniej dziełach – związać czas akcji Pana Tadeusza z ważnymi wydarzeniami historycznymi – analizując różne źródła i wyobrażenia (tekst Pana Tadeusza, wypowiedzi badaczy, biogram, wyobrażenia plastyczne), przedstawiać postać Napoleona - przypomnieć literackie sylwetki bohaterów historycznych – w analizowanych tekstach literackich wskazać sposoby ujmowania postaci Tadeusza Kościuszki – określić okoliczności powstania i wydania tzw. liryków lozańskich – rozpoznać problematykę cyklu utworów, podjąć analizę wybranego liryku z cyklu lozańskiego – uzasadnić twórczą przynależność Norwida do drugiej generacji romantycznej, rozpoznawać elementy recepcji dzieła Norwida - przypomnieć informacje o romantycznej korespondencji sztuk – określić powołanie artysty w myśli (poezji) Norwida 6 – wskazać rolę religijności w koncepcjach Norwida – odczytywać sens całego tekstu (a w nim znaczenia wyrazów, związków frazeologicznych, zdań, grup zdań uporządkowanych w akapicie, odróżnia znaczenie realne i etymologiczne) oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości – wyróżnić argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym, dokonywać jego logicznego streszczenia – wykonywać różne działania na tekście cudzym (np. streszczać, parafrazować, sporządzać konspekt, cytować – tworzyć dłuższy tekst pisany lub mówiony (rozprawka, recenzja, referat, interpretacja utworu literackiego lub fragmentu) zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzegając zasad spójności znaczeniowej i logicznej – przygotować wypowiedź (wybrać formę gatunkową i odpowiedni układ kompozycyjny, analizować temat, wybierać formę kompozycyjną, sporządzać plan wypowiedzi, dobierać właściwe słownictwo) – tworzyć samodzielną wypowiedź argumentacyjną według podstawowych zasad logiki i retoryki (stawiać tezę lub hipotezę, dobierać argumenty, porządkować je, hierarchizować, selekcjonować pod względem użyteczności w wypowiedzi, podsumować, dobierać przykłady ilustrujące wywód myślowy, przeprowadzać prawidłowe wnioskowanie) – opracować redakcyjnie własny tekst (dokonać uzupełnień, przekształceń, skrótów, eliminować przypadkową niejednoznaczność wypowiedzi, sporządzać przypisy) – wykonać różne działania na tekście cudzym (np. streszczać, parafrazować, sporządzać konspekt, cytować) – operować słownictwem z określonych kręgów tematycznych (rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: Polska, Europa, świat – współczesność i przeszłość; kultura, cywilizacja, polityka) OCENA DOSTATECZNA: Uczeń potrafito, co na ocenę dopuszczającą oraz: – określić literackie i pozaliterackie znaczenia określenia romantyzm i romantyczny 7 – wskazać ważkie wydarzenia historyczne przyczyniające się do rozwoju idei romantycznej, określić preromantyczne nurty w Niemczech, Anglii lub Francji – omówić charakter literatury romantycznej, scharakteryzować typowe gatunki literackie epoki, wskazać zasadnicze zainteresowania i tematy literatury przed- i polistopadowe – przedstawić miejsce poezji wśród innych rodzajów sztuk i nauk ,wyjaśnić romantyczny stosunek sztuki i natury – analizować symbolikę przedstawień ikonograficznych – stworzyć samodzielną wypowiedź, poprawnie wykorzystując określoną jej formę (notatka, portfolio, prezentacja) – szukać literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonować ją według wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzystać zarówno z tradycyjnego księgozbioru, jak i z zapisów multimedialnych i elektronicznych, w tym Internetu) – omówić twórczość Franciszka Karpińskiego – posłużyć się określeniem konwencji artystycznej - określać rozumienie natury w estetycznych kategoriach romantyzmu – analizować malarstwo krajobrazowe , dostrzegając typowe jego cechy – posługując się różnymi źródłami, odróżnić pojęcia romantyzmu i romantyczności – określić nastrojowość obrazów Friedricha, wskazać typowe składniki stylu romantycznego na różnych obrazach – rozpoznać antyczne pojęcia przyjaźni, cnoty i virtus – rozpoznawać różne rodzaje antonimów, charakteryzować świat starych i młodych w Odzie, dostrzec uniwersalne walory młodości – dostrzec osobowość twórczą jako nowego bohatera literatury – rozważyć przyczyny literackiej popularności ballady w romantyzmie, określić znaczenie Romantyczności jako głosu w sporze romantyków i klasyków – dostrzec gatunkową i rodzajową synkretyczność ballady – prześledzić ewolucję postawy narratora Romantyczności – posłużyć się pojęciami mistycyzmu i irracjonalizm w ocenie dzieła - analizując dzieło malarskie, wskazywać typowe cechy romantycznej stylistyki 10 –rozpoznać realia historyczne obecne w dramacie Słowackiego – dostrzec w dramacie komentarz do wydarzeń powstania listopadowego – recenzować wybrane przedstawienie teatralne (filmowe) - przedstawić problematykę dramatu Nie-Boska komedia, – na podstawie analiz fragmentów Nie-Boskiej komedii charakteryzować Męża jako małżonka w różnych rolach: małżonka, kochanka, poety, wodza - porównać przedstawienie bohatera dziecięcego w Trenach, Dziadach i Nie-Boskiej komedii – analizować dzieła plastyczne, dostrzegając w nich sposób ujęcia postaci dziecięcej – charakteryzować postać Orcia, omówić relację Henryk–Orcio – porównawczo analizować zastosowanie motywów piekielnych i tanecznych w Nie- Boskiej komedii i innych dziełach literackich – dostrzec tragiczny wymiar sporu Henryka i Pankracego, określić religijność i stosunek do religii bohaterów dramatu Krasińskiego – dokonać próby interpretacji zakończenia dramatu, – wykazać się (powtórzeniowo) znajomością zagadnień polskiego dramatu romantycznego w stopniu podstawowym - rozpoznać elementy romantycznej sztuki epistolograficznej – określić specyfikę komunikacji językowej w liście, rozpoznać charakterystyczne środki artystyczne listu i wiersza – dostrzec podobieństwa w zakresie formy sposobu opisu pejzażu, refleksji między listem a wierszem Słowackiego – wskazać elementy synkretyzmu gatunkowego w dziele – w lekturzePana Tadeusza ( Inwokacji) wyjaśnić Mickiewiczowskie rozumienie małej ojczyzny –wyjaśnić sentymentalny i ocalający (przeszłość) sens poematu – wskazać elementy realistyczne i kreacyjne w dziele - charakteryzować zbiorowo wspólnotę szlachecką Pana Tadeusza – wskazać wybrane przejawy obyczaju szlacheckiego w dziele 11 – w charakterystyce bohaterów korzystać z uwag krytyka – określić kształt i powód idealizacji postaci Jankiela – porównać osobowość Jacka Soplicy i księdza Robaka, rozpoznawać dynamiczność kreacji Soplicy-Robaka - ocenić charakter ujęcia postaci Napoleona w czytanych wcześniej dziełach – rozpoznać różne ujęcia historii w Panu Tadeuszu – związać czas wydania Pana Tadeusza z ważnymi wydarzeniami w historii Polaków – porównać wyobrażenia postaci Napoleona różnego typu – w ujęciu postaci Kościuszki w tekstach literackich dostrzegać znaczenia symboliczne – w analizach literackich posiłkować się informacjami z tekstu badacza dostrzec w wierszu Mickiewicza element autorefleksyjny – analizować użycie środków poetyckiego wyrazu w wierszu Mickiewicza (Nad wodą wielką i czystą…) – rozpoznawać istotne elementy biografii Norwida i recepcji jego dzieła – w analizie wierszy Norwida wskazać rolę użytych środków poetyckiego wyrazu – dostrzec w czytanych wierszach refleksję nad kondycją współczesnego człowieka i współczesnej kultury – porównywać utwory literackie romantyków – posługując się tekstem badacza, ustalić literacką przynależność ideową Norwida – rozpoznawać antyczne i chrześcijańskie tradycje kulturowe obecne w tekście Fortepianu Szopena i określić ich znaczenia – na podstawie lektury tekstu badacza ustalić na czym polega romantyczny związek muzyki i mowy OCENA DOBRA: Uczeń potrafi to, co na ocenę dostateczną oraz: - określić historyczne źródła romantycznego przełomu światopoglądowego – omówić potrzebę nowych sposobów i metod poznania świata i człowieka 12 – analizując tekst badacza, określić polemiczność sentymentalizmu wobec klasycyzmu i racjonalizmu – omówić rolę ośrodka puławskiego dla rozwoju polskiego sentymentalizmu – odczytać teksty krytyczne i badawcze, odnajdując stosowną argumentację – napisać opowiadanie, przekształcając tekst literacki – wykorzystując ustalenia badawcze, określić, na czym polega „dramat istnienia” IV cz. Dziadów – odczytywać symboliczność zachowań i słów Pustelnika – wykorzystać tekst argumentacyjny dla określenia własnego stanowiska – porównawczo interpretować utwory Mickiewicza i Leśmiana – na podstawie tekstu określić rolę lektury („książek zbójeckich”) w kreacji bohatera romantyzmu – wskazać i zinterpretować elementy idealizacji miłości i kochanki w wypowiedziach Pustelnika – rozwinąć wypowiedź o kształcie inscenizacyjnym wybranego spektaklu Dziadów – konfrontować postawę Pielgrzyma i Mirzy – porównawczo interpretować utwory w formie dłuższej przygotowanej wypowiedzi – dostrzec różnorodność sposobów literackiego ujmowania motywu podróży - wskazać problematykę dramatu J. W. Goethego „Faust”cz I – odczytywać symbolikę i aluzje kulturowe w wybranych scenach dramatu – określić znaczenie postaci Mefistofelesa - analizować dramat”Dziady”cz.III w planie realnym i symbolicznym – ująć zagadnienia dramatu w wymiarze narodowym i uniwersalnym – odczytać obraz Malczewskiego jako kontekst Dziadów – zinterpretować porównawczo obraz Malczewskiego i tekst Kaczmarskiego w kontekście historycznym – funkcjonalnie analizować kompozycję monologu Konrada – ocenić wybrane elementy filmowych / teatralnych realizacji Dziadów 15 - w interpretacji dzieła malarskiego i literackiego wykorzystać wiedzę o romantycznych koncepcjach natury – odczytać dramatyzm przeżyć bohatera Dziadów w wymiarze egzystencjalnym – twórczo wykorzystywać cudzy tekst argumentacyjny – dostrzec polemiczność utworu Leśmiana Kochankowie wobec Dziadów - krytycznie ocenić zamysły inscenizatorskie wybranych spektakli Dziadów – rozpoznać przełomowy charakter Sonetów krymskich – analizować sposób ukazania „pejzażu wewnętrznego” w utworach – dokonać samodzielnej analizy obrazu Friedricha Wędrowiec ponad morzem chmur – interpretować porównawczo wiersz Droga nad przepaścią w Czufut-Kale i inne wybrane sonety – określić symboliczne i światopoglądowe znaczenie toposu ruin – porównawczo interpretować utwory romantyczne i współczesne – interpretować literacki motyw podróży w wymiarze egzystencjalnym – posłużyć się alegorycznym rozumieniem dramatu „Faust” – określić problematykę dramatu w kontekście filozoficznym – wykorzystać uwagi tłumacza dla własnej oceny dramatu i bohatera – analizować symbolikę Sceny więziennej( Dziady cz. III) w sposób pogłębiony – w kontekście światopoglądowym określić bohatera Improwizacji jako twórczego geniusza – krytycznie ocenić wybrane elementy inscenizacji Dziadów – zaproponować rozwiązanie inscenizacyjne – określić motywację różnorodnych interpretacji sceny Widzenia Księdza Piotra – scharakteryzować polską sytuację społeczną na podstawie sceny VII i VIII (ewentualnie innych) Dziadów - wskazuje w Dziadach (całym cyklu) elementy obrzędu (w metaforycznym ujęciu) ku czci „narodowej sprawy męczenników” – przygotować wypowiedź o całości dramatu – porównawczo interpretować dzieło literackie i filmowe 16 - analizować sposób przedstawienia historii w scenie Przygotowania w Kordianie J. Słowackiego – ocenić koncepcję udziału Boga w historii –oceniać wybraną inscenizację, także w formie recenzji – określić postawę Męża w wielu zakresach – stworzyć mapę myśli zatytułowaną Indywidualizm romantyczny jako choroba wieku - porównywać kreacje bohaterów dziecięcych w literaturze i sztuce różnych epok – oceniać kreację postaci Orcia w kontekście biograficznym – określić spór Henryka i Pankracego w kategoriach heglowskiego tragizmu historii - analizować apokaliptyczne inspiracje w dziele Krasińskiego - określać wartości artystyczne i biograficzne listów - określić system wartości wpisany w Pana Tadeusza – wyjaśnić terapeutyczną (kojącą) funkcję Pana Tadeusza w życiu emigrantów, w podjętych analizach dzieła wskazywać polityczny zamysł dzieła Mickiewicza - osadzić wybrane postacie w odpowiednim kontekście historycznym, społecznym i obyczajowym – wskazać symboliczne znaczenia kreacji Soplicy, określić miejsce Soplicy na drodze ewolucji bohatera Mickiewiczowskiego – opisać postać bohatera w formie reportażowej - przedstawić postać Napoleona w szerokim kontekście literackim (Pana Tadeusza) i historycznym – określić funkcje stylizacji Bitwy racławickiej Lenartowicza na pieśń ludową – porównawczo interpretować utwory literackie – określić twórczość Norwida w kontekście historycznoliterackim – interpretować wybrane utwory Norwida w kontekście historycznym – analizować kompozycję Fortepianu Szopena – dostrzec w utworze cechy wiersza wolnego – w oparciu o analizę wiersza sformułować ideał sztuki Szopena (Norwida) 17 – w formie mapy myśli przedstawić romantyczne realizacje syntezy sztuk OCENA CELUJĄCA: Uczeń potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą oraz: – omówić wybrane poglądy teoriopoznawcze romantyzmu – omówić – posługując się wybranymi przykładami – charakter romantyzmu w innych krajach – posługiwać się szeregiem przykładów sztuki romantycznej dla potrzeb własnych wypowiedzi – dostrzec w Odzie do młodości elementy manifestu romantycznego – interpretując Przysięga Horacjuszy, użyć kontekstu historycznego - odczytywać Odę do młodości w szerokim kontekście historycznym, literackim, biograficznym – przedstawić Romantyczność jako element sporu światopoglądowego początków polskiego romantyzmu – w interpretacji utworu posłużyć się szerokimi kontekstami historycznymi, literackimi, filozoficznymi lub biograficznymi – rozpoznać i omówić wartości poznawcze, etyczne i estetyczne ballad w szerokich kontekstach – omówić zagadnienia w odniesieniu do całości lektury IV cz. Dziadów – zanalizować konstrukcję sonetów – tworzyć esej - odczytywać dramat”Faust” , charakteryzować postacie w kontekście literackim, historycznym i filozoficznym - zinterpretować rolę nawiązań biblijnych w Improwizacji, zanalizować motyw lotu –wiązać koncepcje opracowań scenicznych i filmowych Dziadów – samodzielnie poszukiwać literatury przydatnej do pogłębienia tematu – odczytywać scenę Widzenia Księdza Piotra w szerokich kontekstach (np. literackich, historycznych, religijnych 20 - podjąć analizę wierszy współczesnych poświęconych tematyce żydowskiej - rozpoznać historyczną sytuację kobiet i ruchu kobiecego - analizować teksty literackie, dostrzegając różne sposoby charakteryzowania bohaterów - w analizowanych tekstach literackich dostrzegać zróżnicowane postawy bohaterek - analizować współczesny tekst publicystyczny - poszukując tematyki dziecięcej w literaturze, odwołać się do poznanych nowel pozytywistycznych - analizować sposób przedstawienia bohatera dziecięcego w przywołanych tekstach – pozytywistycznych i współczesnych (kontekst) - określić zjawisko regionalnych odmian polszczyzny i pojęcie regionalizmu - stworzyć życiorys Wokulskiego na podstawie lektury Lalki, charakteryzować bohatera z wykorzystaniem różnych źródeł wiedzy o nim - przypomnieć zastosowania toposu theatrummundi - analizować wskazane fragmenty Lalki, poszukując znaczenia tytułu - na podstawie wskazanych fragmentów Lalki charakteryzować bohaterów - rozpoznać pisarską formę pamiętnika - charakteryzować narratora, rozpoznać typy narracji w Lalce ioperować pojęciem realizmu, stylizacji - korzystać z różnego rodzaju słowników językowych, w tym słowników historycznych - wyszukiwać w tekście Krzyżaków różnego rodzaju archaizmy - wskazać elementy biografii prywatnej i pisarskiej Dostojewskiego - określić dzieje Raskolnikowa przedstawione w Zbrodni i karze - wskazać miejsce akcji i środowisko społeczne przedstawione w powieści - odtworzyć znaczenie określenia powieść polifoniczna - porównać postawy Soni i Raskolnikowa - analizować fragment Nany - określić zasadnicze cechy naturalizmu w sztuce - przedstawić ideową sylwetkę Raskolnikowa 21 - szukać literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień (zarówno w tradycyjnym księgozbiorze, jak i w zapisach multimedialnych, elektronicznych i internetowych) - selekcjonować ją według wskazanych kryteriów - sporządzać opis bibliograficzny książki i artykułu, zapisów elektronicznych, bibliografię wybranego tematu - wyróżniać argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym, dokonywać jego logicznego streszczenia - wykonywać różne działania na tekście cudzym (np. streszczać, parafrazować, sporządzać konspekt, cytować) - tworzyć przedmiotowe bazy danych - porównywać utwory literackie lub ich fragmenty (dostrzegać cechy wspólne i różne) - porównywać funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich - wykorzystywać w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne) - tworzyć dłuższy tekst pisany lub mówiony w stosownej (wybranej lub narzuconej) formie, zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzegając zasad spójności znaczeniowej i logicznej - przygotować wypowiedź - opracować redakcyjnie własny tekst (dokonać uzupełnień, przekształceń, skrótów, eliminować niejednoznaczność wypowiedzi, sporządzać przypisy) - wygłosić przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o dźwiękową wyrazistość przekazu odczytywać sens całego tekstu (a w nim znaczenia wyrazów, związków frazeologicznych, zdań, grup zdań uporządkowanych w akapicie, odróżnić znaczenie realne i etymologiczne) oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości - rozpoznać specyfikę tekstów publicystycznych (recenzji), odczytywać zawarte w odbieranych tekstach informacje zarówno jawne, jak i ukryte - wyróżnić argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym, dokonywać jego logicznego streszczenia - wykonywać różne działania na tekście cudzym (np. streszczać, parafrazować, sporządzać konspekt, cytować 22 - szukać literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonować ją według wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzystać zarówno z tradycyjnego księgozbioru, jak i z zapisów multimedialnych i elektronicznych, w tym Internetu) - tworzyć przedmiotowe bazy danych zawierające informacje zdobywane w toku nauki - sporządzać opis bibliograficzny książki i artykułu, zapisów elektronicznych, bibliografię wybranego tematu - porównać funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich - tworzyć dłuższy tekst pisany lub mówiony zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzegając zasad spójności znaczeniowej i logicznej - przygotować wypowiedź (wybrać stosowną formę gatunkową i odpowiedni układ kompozycyjny, analizować temat, wybrać formę kompozycyjną, sporządzać plan wypowiedzi, dobierać właściwe słownictwo) - tworzyć samodzielną wypowiedź argumentacyjną (stawiać tezę lub hipotezę, dobierać argumenty, porządkować je, hierarchizować, dokonywać ich selekcji pod względem użyteczności w wypowiedzi, podsumować, dobierać przykłady ilustrujące wywód myślowy, przeprowadzać wnioskowanie) - publicznie wygłaszać przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o dźwiękową wyrazistość przekazu (w tym także tempo mowy i donośność głosu) - opracować redakcyjnie własny tekst (dokonywać uzupełnień, przekształceń, skrótów, eliminować przypadkową niejednoznaczność wypowiedzi, sporządzać przypisy) - wykonać różne działania na tekście cudzym (streszczać, parafrazować, sporządzać konspekt, cytować) - twórczo wykorzystać wypowiedzi krytycznoliterackie i teoretycznoliterackie (np. recenzja, szkic, artykuł, esej) - samodzielnie wybierać do lektury teksty, stosując różne kryteria wyboru, które potrafi uzasadnić - dostrzegać i komentować estetyczne wartości utworu literackiego - przeprowadzać interpretację porównawczą utworów literackich - konfrontować tekst literacki z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi 25 - opracowywać różne zagadnienia, wyszukując potrzebnych informacji w różnych źródłach - rozpoznawać różne rodzaje stylizacji - odtworzyć, na postawie tekstu badacza, archaizujący charakter języka Krzyżaków - porównywać zabiegi stylizacyjne w wypowiedziach narratora i bohaterów (na przykładzie fragmentu Krzyżaków) - ukazać sylwetki zbrodniarzy z literatury poznanej wcześniej - stworzyć psychologiczny portret Raskolnikowa - ukazać specyfikę obrazu Petersburga w Zbrodni i karze (np. na tle wcześniej poznanych literackich wizji tego miasta) - wskazać symbolikę plakatów do filmów-adaptacji Zbrodni i kary - wskazać w powieści cechy jej polifoniczności - podąć próbę pisemnej analizy i interpretacji fragmentów utworu - dokonać społecznej i moralnej oceny Soni, określić rolę Soni w życiu (kreacji) Raskolnikowa - analizować fragmenty powieści Zoli, dostrzegając w niej elementy naturalistyczne - wskazywać przykłady użycia mowy pozornie zależnej w tekście powieści Dostojewskiego i określać jej funkcję OCENA DOBRA: Uczeń potrafi to, co na ocenę dostateczną oraz: - opisać charakterystyczne cechy światopoglądu epoki - zająć stanowisko na temat klęski powstania styczniowego - argumentacyjnie przedstawić program działania polskich pozytywistów - rozpoznawać prądy artystyczne epoki w literaturze i sztuce - wskazać udział elementu fikcji w technice realistycznej - posługując się różnymi materiałami, wyjaśnić metaforę realizmu jako „zwierciadła obnoszonego po gościńcu” 26 - w czytanym tekście literackim wskazać role narratora i sposoby ich wypełnienia (m.in. ironię) - interpretować utwór Herberta, wskazując w nim stosunek osoby mówiącej do różnych odmian realizmu - ocenić społeczne znaczenie kreacji Rastignaca - na podstawie lektury fragmentów Ojca Goriot dokonać charakterystyki społeczeństwa przedstawionego w powieści - krytycznie ocenić założenia powieściowe Balzaca - analizując użycie środków literackich i plastycznych, określić nastrój utworów - w kontekście filozoficznym interpretować wiersz Asnyka z cyklu Nad głębiami - stworzyć uargumentowaną wypowiedź określającą własny stosunek do tradycji narodowej - porównawczo przedstawić romantyczne i pozytywistyczne ideały narodu i państwa - logicznie streszczać tekst publicystyczny - odnieść się do współczesnych (XX-wiecznych) losów Żydów w Polsce - przedstawić racje stron w sporze ukazanym w Menedlu Gdańskim - na podstawie fragmentów Mendla Gdańskiego analizować proces przemiany bohatera i jego motywację - w interpretacjach współczesnych wierszy poświęconych tematyce żydowskiej dostrzec historyczne przemiany ujęcia tematu - sformułować postulaty ruchu emancypacyjnego w oparciu o lekturę różnych źródeł - interpretować teksty literackie w kontekście historycznym - wykorzystać w analizach znajomość poetyki felietonu - dostrzegać różnice w romantycznym i pozytywistycznym ujęciu tematu dziecięcego w literaturze - porównać funkcjonowanie motywów dziecięcych w różnych utworach literackich - wskazywać realistyczne i symboliczne ujęcia w czytanych nowelach pozytywistycznych oraz utworach współczesnych - wskazywać w tekście literackim różnego rodzaju regionalizmy 27 - podjąć próbę stworzenia psychologicznego portretu bohatera - ze zrozumieniem korzystać z opinii krytycznych - wyróżniać w tekście literackim różne sposoby i źródła charakterystyki bohatera - analizować motyw lalki w powieści Prusa i innych tekstach kultury - interpretować Traktat o manekinach, porównując dzieło Schulza z Lalką - czytając fragmenty literackie, z wykorzystaniem kontekstów (całości powieści, idei epoki, historii) dokonywać psychologicznej i społecznej charakterystyki bohatera - interpretować wiersz Konopnickiej - w podanych przykładach określić wpływ sposobu narracji na kreację bohatera - rozpoznawać różne rodzaje stylizacji w różnych zakresach systemu językowego - analizować zabiegi stylizacyjne w wypowiedziach bohaterów powieści pozytywistycznych wskazać wieloperspektywiczność ujęcia bohaterów w powieści Dostojewskiego - porównać, korzystając z ustaleń badawczych, sposób prezentacji bohatera powieści realistycznej i powieści Dostojewskiego - w sposób uargumentowany określić własne stanowisko w dyskusji o karaniu zbrodniarzy dawniej i dziś - stworzyć elementy scenariusza (sceny) filmu - wspomagając się tekstem badacza, określić konflikt postaw Raskolnikowa i Soni jako konflikt człowieka rozumu i człowieka wiary - wzbogacić charakterystykę postaci analizą języka ich wypowiedzi - odczytywać symboliczne znaczenia w powieści - na podstawie analiz własnych wyróżnić tekst o charakterze naturalistycznym OCENA BARDZO DOBRA: Uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą oraz: - wyjaśnić podstawowe filozoficzne założenia epoki - wskazać charakter różnorodnych postaw Polaków wobec klęski powstania, rozumieć kluczowość tego wydarzenia dla kształtowania postaw ideowych w Polsce 30 - rozpoznawać zagadnienia literackie pozytywizmu w szerokich i różnorodnych kontekstach (np. historycznym, biograficznym, społecznym, filozoficznym - przywołać szerokie konteksty - przedstawić portret Eugeniusza Rastignaca z wykorzystaniem literatury przedmiotowej - realizować różne tematy w oparciu o lekturę całości Ojca Goriot - wypowiadać się z użyciem różnorodnych kontekstów - przywoływać różnorodne teksty kultury wzbogacające realizacje wybranych tematów - wykorzystać w analizach lekturę pozaszkolną - swobodnie posługiwać się różnymi przykładami literackimi i filmowymi w określaniu złożoności problematyki charakteryzować bohatera, korzystając z dodatkowych opracowań - samodzielnie odnajdywać użyteczne konteksty interpretacyjne - samodzielnie tworzyć interpretacyjne zestawienia porównawcze psychologiczne i społeczne z wykorzystanie różnorodnych lektur i szerokich kontekstów - prezentować bohaterów powieści, zwracając uwagę na sposób ich kreacji - oceniać bohaterów powieści w rozmaitych kontekstach (społecznym, filozoficznym, religijnym, literackim) MŁODA POLSKA OCENA DOPUSZCZAJĄCA: Uczeń potrafi: - trafnie rozróżniać pojęcia: Młoda Polska, modernizm, neoromantyzm, fin de siècle - rozpoznawać podstawowe idee modernizmu, rozpoznawać typowe motywy literackie epoki - rozpoznawać filozofów inspirujących modernistów, podstawowe kierunki rozwoju sztuki określić specyfikę tekstów publicystycznych - wskazać cechy postawy artysty modernistycznego 31 - analizować podglądy na sztukę wyrażone przez Stanisława Przybyszewskiego (Confiteor) i Stanisława Ignacego Witkiewicza (Wstęp do Teorii Czystej Formy w teatrze) - rozpoznać podstawowe pojęcia: weltschmerz, katastrofizm, egzystencjalizm, dekadentyzm, spleen - poszukiwać potrzebnych wiadomości w słownikach i innych źródłach - odnaleźć w wierszu Tetmajera Koniec wieku XIX zapis odrzucanych i przyjmowanych postaw i poglądów - wskazywać cechy postawy dekadenckiej - analizować współczesny tekst liryczny (Schyłek wieku Szymborskiej) we wskazanych aspektach - odszukać znaczenie terminów: alegoria, symbol, synestezja - posługiwać się słownikiem symboli - wskazać podstawowe wyznaczniki światopoglądu i estetyki symbolizmu - analizować wybrane dzieła literackie i malarskie, wskazując w nich symboliczne cechy przedstawień - odczytać elementy przedstawienia czasu, przestrzeni oraz symboliki we fragmencie Czekając na Godota Becketta - określić malarskie i literackie początki nurtu impresjonistycznego, wskazać typowe cechy impresjonistycznego obrazowani - analizować sposoby impresjonistycznego obrazowania i odczuwania w wierszu Tetmajera (Widok ze Świnicy…) - porównać wskazane elementy dzieła literackiego i malarskiego przywołać teksty kultury, w których występuje motyw piekielny oraz motyw prometejski - przedstawić historię ekspresjonizmu, wskazać podstawowe wyznaczniki światopoglądu ekspresjonistycznego - określić postawę podmiotu, zrekonstruować obraz odbiorcy (Boga) w wierszu Diesirae, wskazać elementy symboliki chrześcijańskiej obecne w dziele Kasprowicza - prześledzić elementy poetyki wiersza Czechowicza - rozpoznać elementy biograficzne w Jądrze ciemności 32 - wskazać i charakteryzować narratorów i bohaterów Jądra ciemności -określić sytuację narracyjną w utworze, rozpoznać jego ramową kompozycję - poddać kierowanej analizie wypowiedzi krytyków i badaczy - analizować wskazane elementy dzieł filmowych - ocenić charakter filmowej adaptacji dzieła wobec utworu literackiego (na przekładzie Czasu apokalipsy Coppoli lub Jądra ciemnościRoega) - przypomnieć zasady poetyki klasycystycznej - rozpoznawać cechy gatunkowe i tradycje sonetu - wskazać podstawowe idee franciszkańskie - dokonać analizy wiersza Kowal z dostrzeżeniem znaczeń symbolicznych - charakteryzować postawę życiową przyjmowaną przez podmiot Kowala w opozycji do postaw dekadenckich - rozpoznać problematykę dzieła Zapolskiej - określić, czym jest stylizacja środowiskowa i znaleźć jej przykłady w omawianych tekstach - analizować tekst Moralności pani Dulskiej (fragmenty), charakteryzując bohaterów - podjąć analizę ideową wiersza Mieszkańcy Juliana Tuwima - charakteryzować ważne elementy świata przedstawionego w „Chłopach” - charakteryzować bohaterów, opisywać przedstawione w powieści elementy życia zbiorowości wiejskiej - dostrzec różnorodność zastosowanych w dziele konwencji literackich - poznać podstawowe pojęcia związane z terytorialnymi odmianami polszczyzny - rozpoznać zjawisko stylizacji gwarowej (dialektyzacji) w powieści – określić jej charakter, wskazać przykłady użycia - rozpoznać cechy gatunkowe dzieła - podjąć analizę eseju filozoficznego - wskazać ważne elementy biografii Wyspiańskiego i charakterystyczne tematy jego twórczości 35 - przygotować wypowiedź (wybrać stosowną formę gatunkową i odpowiedni układ kompozycyjny, analizować temat, wybrać formę kompozycyjną, sporządzać plan wypowiedzi, dobierać właściwe słownictwo) - tworzyć samodzielną wypowiedź argumentacyjną (stawiać tezę lub hipotezę, dobierać argumenty, porządkować je, hierarchizować, dokonywać ich selekcji pod względem użyteczności w wypowiedzi, podsumować, dobierać przykłady ilustrujące wywód myślowy, przeprowadzać wnioskowanie) - publicznie wygłaszać przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o dźwiękową wyrazistość przekazu (w tym także tempo mowy i donośność głosu) - opracować redakcyjnie własny tekst (dokonywać uzupełnień, przekształceń, skrótów, eliminować przypadkową niejednoznaczność wypowiedzi, sporządzać przypisy) - wykonać różne działania na tekście cudzym (streszczać, parafrazować, sporządzać konspekt, cytować) - twórczo wykorzystać wypowiedzi krytycznoliterackie i teoretycznoliterackie (np. recenzja, szkic, artykuł, esej) - samodzielnie wybierać do lektury teksty, stosując różne kryteria wyboru, które potrafi uzasadnić - dostrzegać i komentować estetyczne wartości utworu literackiego - przeprowadzać interpretację porównawczą utworów literackich - konfrontować tekst literacki z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi - oceniać własną kompetencję językową (poprawność gramatyczną i słownikową) oraz kompetencję komunikacyjną (stosowność i skuteczność wypowiadania się) OCENA DOSTATECZNA: Uczeń potrafi to, co na ocenę dopuszczającą oraz: - posługiwać się pojęciami: Młoda Polska, modernizm, neoromantyzm, fin de siècle, belleépoque 36 - charakteryzować najważniejsze idee modernizmu - charakteryzować poglądy najbardziej wpływowych myślicieli epoki (Schopenhauer, Nietzsche, Bergson) - charakteryzować wybrane kierunki rozwoju sztuki (impresjonizm, symbolizm, secesja, ekspresjonizm) - omówić postawę artysty modernistycznego - dostrzec społeczne przejawy życia artysty (dandyzm, cyganeria) - w manifestach odnaleźć odrzucane i akceptowane koncepcje sztuki - odczytać wiersz Tetmajera jako „manifest pokolenia” - porównywać esej literacki - wyszukiwać różne znaczenia jednego symbolu, posługując się słownikiem symboli - ukazać zależności między alegorią a symbolem w obrazowaniu literackim i plastycznym - wykorzystać krytycznie opinie wyrażone w tekście krytyka - samodzielnie budować rozwiniętą wypowiedź charakteryzującą elementy światopoglądu i estetyki symbolizmu - analizować wiersze Kasprowicza i Baudelaire’a pod względem walorów stylistycznych i ideowych - wskazać nastrój i przesłanie wiersza Baudelaire,aSpleen (IV) - porównawczo analizować symbolistyczne utwory literackie i prace malarskie - analizować wiersze impresjonistyczne i współczesne ze wskazaniem zastosowanych środków i technik - zestawić, opierając się na tekstach badaczek, cechy impresjonizmu literackiego, muzycznego i malarskiego - samodzielnie dostrzegać podobieństwa w literackich i malarskich dziełach impresjonistycznych - podjąć ocenę dzieł ekspresjonistycznych różnego rodzaju - dostrzec elementy katastroficzne w utworze Kasprowicz Diesirae - dostrzec cechy postawy prometejskiej w wierszu Kasprowicza - analizować elementy stylizacji biblijnej dziele Kasprowicza 37 - rozpoznawać zjawisko aluzji literackiej w odniesieniu do wiersza Kasprowicza - posługiwać się funkcjonalną analizą wiersza wolnego - dostrzec funkcje zastosowanych środków stylistycznych i odniesień literackich w wierszu Czechowicza - dostrzec w nim elementy retrospekcji i inwersji czasowej - dostrzec w utworze”Jądro ciemności” element krytyki politycznej i społecznej, odnaleźć w nim problematykę kulturowej konfrontacji i cywilizacyjnego postępu - dostrzegać w Jądrze ciemności przykłady ukazania złożoności rzeczywistości ludzkiej, analizując jego problematykę, kompozycję, styl i język - analizować i rozumieć tytułowe określenie dzieła Conrada w różnych aspektach - sugestie krytyczne w czytanych tekstach wykorzystać we własnych analizach dzieła Conrada i Coppoli - w wybranych aspektach porównawczo analizować dzieło filmowe i literackie (Czas apokalipsy i Jądro ciemności) - charakteryzować twórczość poetycką Leopolda Staffa jako przedstawiciela drugiej generacji poetów Młodej Polski - dostrzegać i rozumieć rolę inspiracji nietzscheańskiej w wierszu Kowal - analizować kompozycję wiersza Kowal - określić dążenia naturalizmu na podstawie lektury pism Zoli (we fragmentach) - rozpoznać rolę Zapolskiej w historii teatru i literatury polskiej - rozpoznanych elementów stylizacji środowiskowej użyć do charakterystyki bohatera Moralności pani Dulskiej - w tekście Moralności pani Dulskiej odnajdywać prozaizmy i prowincjonalizmy - określić problematykę społeczną dzieł Zapolskiej - analizować tekst Moralności pani Dulskiej (fragmenty), śledząc relacje między bohaterami - wskazywać rodzaje i źródła komizmu w sztuce Zapolskiej, dostrzec element krytyki społecznej - określić charakter krytyki społecznej zawarty w wierszu Tuwima Mieszkańcy 40 - wskazywać złożoność obrazu człowieka (bohaterów) w Jądrze ciemności w planie społecznym, psychologicznym i etycznym - dostrzec w utworze konfrontację postaw ludzkich (bohaterów) w planie moralnym i charakterystyczne problemy conradowskiej etyki - krytycznie ocenić stosunek dzieła filmowego do literackiego „pierwowzoru” (Czas apokalipsy Coppoli lub/i Jądro ciemnościRoega wobec dzieła Conrada) - krytycznie i porównawczo oceniać dokonania literackie i filmowe - dostrzegać w poezji Staffa naleciałości stylistyki modernistycznej i rolę idei franciszkańskiej - dostrzegać rolę idei klasycystycznych (stoicyzmu), dostrzegać poetykę umiaru i harmonii w wierszach Staffa - krytycznie rozpoznać dążenia naturalizmu na podstawie lektury fragmentów pism Zoli - dostrzegać elementy konwencji naturalistycznej w języku dzieła Zapolskiej - podjąć ocenę bohaterów i środowiska ukazanego w Moralności pani Dulskiej - określić gatunkowe cechy dramatu Zapolskiej, odnieść się do określenia tragifarsa - zastosować stylizację środowiskową, - analizować środki artystycznego wyrazu w wierszu Mieszkańcy służące krytyce społecznej - rozpoznać struktury czasowe obecne w powieści „Chłopi” - ocenić postępowanie bohaterów, budować hierarchie wartości społeczności wiejskiej - dostrzec mitologizujące i uniwersalizujące ujęcie świata w powieści - wskazać obecność dialektyzacji w powieści na różnych poziomach języka i określić jej funkcję - w analizie języka powieści posługiwać się pojęciami językoznawczymi - rozpoznawać problematykę filozoficznego eseju określić, czym jest żeromszczyzna - odnaleźć indywidualne cechy stylu pisarstwa Żeromskiego - odczytywać znaczenia powieści w wymiarze narodowym i uniwersalnym - formułować sąd o Żeromskiego stosunku do historii, opierając się na spostrzeżeniach krytyków 41 - porównać stanowisko Żeromskiego i wybranych twórców romantycznych wobec powstania - formułować własne stanowisko w dyskusji o polskiej historii i polskim patriotyzmie - omawiać wątek symboliczny w Weselu - wskazać elementy krytyki społecznej w Weselu i sposoby jej osiągnięcia - dostrzec w dramacie syntezę sztuk (środków wyrazu o różnorodnym charakterze – literackich, muzycznych, wizualnych) - omawiać charakter historycznych i narodowych odwołań w Weselu - interpretować Wesele jako dramat narodowy - porównawczo interpretować różne teksty kultury (wypowiedzi literackie, obrazy, filmy) inspirowane Weselem - stosować terminologię językoznawczą i stylistyczną w zaawansowanym zakresie - podjąć próbę określenia zakresu zabiegów stylizacyjnych w Weselu w obrębie dialektyzacji, stylizacji literackiej, stylizacji środowiskowej idiolektu - analizować test Wiernej rzeki, wskazując specyficzne cechy języka Żeromskiego w różnych zakresach - w utworze pastiszowym wskazać i omówić naśladowane cechy stylu i języka Młodej Polski - analizować stosunek filmowej wersji Wesela do literackiego (teatralnego) pierwowzoru - napisać recenzję filmu Wajdy Wesele OCENA BARDZO DOBRA: Uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą oraz: - rozwijać elementy światopoglądu modernistycznego w aspektach filozoficznych i literackich - analizować estetyczne koncepcje sztuki przełomu - analizować koncepcje estetyczne Stanisława Przybyszewskiego i Stanisława Ignacego Witkiewicza - stworzyć rozprawkę uzasadniającą opinię na temat postawy i twórczości wybranego artysty moderny 42 - motywować postawy dekadenckie przekonaniami filozoficznymi i estetycznymi końca XIX wieku - odczytywać Schyłek wieku w polu aluzji i nawiązań kulturowych - napisać interpretację porównawczą (dla zestawu: Koniec wieku XIX – O wojnie naszej…) - charakteryzować nurt symbolistyczny w kontekście filozoficznych idei przełomu wieków - w analizach wierszy Kasprowicza i Badelaire’a dostrzec udział innych niż symbolistyczne idei, poetyk i środków przedstawienia, np. alegoryzację, dekadentyzm, impresjonizm - sprawnie wypowiadać się w formie rozprawki na temat współczesnego znaczenia języka symboli - porównać koncepcje natury różnych epok i kierunków literackich (np. romantyczną, naturalistyczną) z koncepcją impresjonistyczną - interpretować porównawczo wiersz impresjonistyczny i współczesny, biorąc pod uwagę różne ich aspekty - zestawić sposoby impresjonistycznego obrazowania i oddziaływania w różnych rodzajach sztuki z uwzględnieniem specyfiki tworzyw - interpretująco wiązać i dzielić literackie i malarskie wyobrażenia impresjonistyczne - napisać interpretację porównawczą o tematyce malarsko-literackiej - osadzić lekturę hymnu Kasprowicza w ideach i motywach sztuki średniowiecznej, romantycznej - przeprowadzić umotywowaną ocenę ekspresjonistycznych dzieł malarskich i literackich w ich związkach. - w różnych kontekstach i zestawieniach analizować i interpretować utwór Czechowicza - przedstawić tragiczną koncepcję człowieka ukazaną w Jądrze ciemności - napisać rozprawkę uniwersalizującą przesłanie Jądra ciemności - przeprowadzić porównawczą ocenę dzieł filmowych (Czas apokalipsy Coppoli – Jądro ciemnościRoega) - przeprowadzać rozważania moralne na temat Jądra ciemności - prześledzić rozwój sztuki poetyckiej Staffa w epoce Młodej Polski i kolejnych - porównawczo interpretować utwory poetyckie