System polityczny RP, Notatki z Bezpieczeństwo narodowe państwa

Pobierz System polityczny RP i więcej Notatki w PDF z Bezpieczeństwo narodowe państwa tylko na Docsity!

System polityczny RP

1. System polityczny, a ustrój polityczny System polityczny - ogół organów państwowych, partii politycznych oraz organizacji i grup społecznych (formalnych i nieformalnych), uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa oraz ogół generalnych zasad i norm regulujących wzajemne stosunki między nimi. Ustrój polityczny − struktura organizacyjna, kompetencje i określone prawem wzajemne zależności organów państwa. W innym ujęciu określenie dla dowolnej formy sprawowania władzy publicznej; zespół zasad dotyczących tej władzy w państwie, a także metod jej wykonywania. Ustrój polityczny - instytucjonalna część systemu politycznego
   2. System społeczny, gospodarczy i polityczny System społeczny - całokształt wzorców, funkcji i społecznie akceptowanych sposobów zachowania, obowiązujących w danym społeczeństwie czy też w danej grupie ludzkiej. System gospodarczy – jeden z podstawowych elementów systemu społecznego, wynikający z pierwotnej konieczności wytwarzania dóbr. W dzisiejszych czasach budowany jest poprzez system prawny, który reguluje i kształtuje rzeczywistość gospodarczą.
   3. Atrybuty władzy: zasięg, zakres, dziedzina, siła(skuteczność) Zasięg: liczba osób podporządkowanych władzy lub terytorium sprawowania władzy. Jeśli obywatel danego państwa opuści jego terytorium, a popełnił na jego terenie przestępstwo, nie spotka go za to kara.
   4. System polityczny: idee i wartości polityczne, organizacje i instytucje, normy. Koncepcja instytucjonalno-normatywna Ten model charakteryzuje się uwypukleniem znaczenia instytucji i norm politycznych, które mają decydujące znaczenie w relacji władzy i społeczeństwa. Wyróżnia się trzy elementy systemu politycznego w takim rozumieniu:  Idee i wartości polityczne  Organizacje i instytucje polityczne wywierające wpływ i uczestniczące w życiu politycznym kraju  Normy regulujące i organizujące wcielanie w życie idei politycznych oraz normujące struktury i funkcjonowanie instytucji politycznych (regulacje prawne) Zasady określające polityczną organizacje społeczeństwa oparte na koncepcji liberalnej, wskazanie podmiotu władzy najwyższej.
   5. Kształtowanie instytucjonalnego systemu politycznego i zmiany instytucjonalne w Polsce. Prowizorium (tymczasowość) organów państwowych w Polsce w latach 1944-1952: Krajowa Rada Narodowa 1944- Sejm Ustawodawczy 1947-

15.12.1943 - Manifest demokratycznych(lewicowych) organizacji politycznych, społecznych i wojskowych. 31.12.1943 - Posiedzenie inauguracyjne KRN, Bolesław Bierut z PPR jako przewodniczący. Ustrój polityczny i regulamin KRN. 21 lipca 1944 – w Moskwie delegaci KRN na polecenie Józefa Stalina powołali do życia Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego. 15 sierpnia 1944 – KRN rozpoczyna w Lublinie jawną działalność. 31 grudnia 1944 – zmiana nazwy przewodniczącego KRN na prezydenta KRN. Prezydentem został Bolesław Bierut. 31 grudnia 1944 – KRN podjęła uchwałę o powołaniu Rządu Tymczasowego. Na jego czele stanął Edward Osóbka-Morawski. I wiceprezesem Rady Ministrów został Władysław Gomułka (PPR) a II wiceprezesem Stanisław Janusz. 28 czerwca 1945 – KRN powołało nowy rząd – Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej na czele z Edwardem Osóbką-Morawskim. 30 czerwca 1946 – W Polsce zostało przeprowadzone referendum ludowe. Wyniki zostały sfałszowane. 22 września 1946 – KRN uchwaliło ordynację wyborczą do Sejmu Ustawodawczego 15 listopada 1946 – Prezydium KRN powołało Państwową Komisję Wyborczą Wybory do Sejmu Ustawodawczego przeprowadzone w Polsce 19 stycznia 1947 PKWN jako organ wykonawczy KRN Na potrzeby KRN zaadoptowano konstytucję marcową Brak organu prezydenta w Rządzie Tymczasowym, zastępuje go Bronisław Bierut jako przewodniczący KRN.

6. Wybory 19 stycznia 1947r Wybierano komitet wyborczy, nie wybranego kandydata
7. Rada Państwa
8. 1948 Kongres Jedności Klasy robotniczej, utworzenie PZPR na gruncie PPR(komunistów), przyłączenie socjalistycznego PPS Partie socjalistyczne – partie ewolucyjne, dążące do modyfikacji kapitalizmu w celu poprawy pozycji klasy robotniczej, utrzymanie demokracji. Partie komunistyczne – partie rewolucyjne, przejęcie władzy siłą. 1949 zjednoczenie PSL i SL po ucieczce Stanisława Mikołajczyka na zachód. IV 1950 samolikwidacja Stronnictwa Pracy 9. Koncepcja „polskiej drogi do socjalizmu”, rozłam w kierownictwie PPR Proradziecki model tworzenia socjalizmu w Polsce, Bolesław Bierut. Władysław Gomułka jako przedstawiciel frakcji narodowego dążenia do budowania komunizmu w Polsce.
9. Bolesław Bierut (ur. 18 kwietnia 1892 w Rurach Brygidkowskich, zm. 12 marca 1956 w Moskwie)

• polski polityk, działacz komunistyczny, agent NKWD, Przewodniczący Krajowej Rady

krajowej, obejmującej większość przywódców reżimu. W wyniku wyborów czerwcowych Polska stała się pierwszym państwem tzw. bloku wschodniego, w którym przedstawiciele opozycji demokratycznej uzyskali realny wpływ na sprawowanie władzy. Wybory te są uznawane za moment przełomowy dla procesu przemian politycznych w Polsce, zapoczątkowały zdecydowane przyspieszenie transformacji ustrojowej.

14. Sejm PRL X kadencji Sejm PRL wybrany 4 i 18 czerwca 1989 na podstawie Konstytucji PRL z 1952 w wyniku porozumień politycznych Okrągłego Stołu, rozwiązany wraz z Senatem z dniem 26 października 1991. Frekwencja w pierwszej turze (4 czerwca) była wysoka – ok. 62% (wyższą frekwencję odnotowano jedynie w wyborach parlamentarnych w 2019 roku). Wynik wyborów był sukcesem Solidarności – 60% wyborców oddało swój głos na kandydatów wystawionych przez Komitet Obywatelski „Solidarność”. Mandatów nie uzyskali wszyscy kandydaci opozycji niezwiązanej z KO, m.in. Leszek Moczulski i Władysław Siła-Nowicki. Na 161 możliwych mandatów poselskich „S” zdobyła w pierwszej turze 160 miejsc, a także 92 mandaty na 100 miejsc w Senacie. Poza dwiema osobami przepadła krajowa lista wyborcza, która miała zapewnić działaczom centralnym PZPR miejsce w Sejmie. 4 czerwca z listy krajowej dostali się jedynie Mikołaj Kozakiewicz (ZSL) i Adam Zieliński (PZPR). Z okręgowych list partyjnych zostali wybrani tylko Teresa Liszcz (ZSL), Władysław Żabiński (ZSL) i Marian Czerwiński (PZPR). Cała trójka swój wybór już w I turze zawdzięczała poparciu „S”. Tak więc w pierwszej turze spośród 460 mandatów sejmowych zajęto tylko 165 miejsc. W związku z upadkiem listy krajowej obie strony uzgodniły, iż 33 pozostałe miejsca zostaną obsadzone w II turze poprzez utworzenie dodatkowych mandatów w okręgach wyborczych; była to zresztą niezbyt zgodna z prawem decyzja, niemniej jednak Rada Państwa wydała stosowny dekret, zatwierdzony później na 1. posiedzeniu Sejmu. W drugiej turze (18 czerwca) frekwencja była już znacznie niższa – ok. 25%; przyczyny można dopatrywać się w tym, iż o brakujące 294 spośród 295 nieobsadzonych mandatów poselskich konkurowali kandydaci strony rządowej, co zmniejszyło zainteresowanie elektoratu udziałem w głosowaniu. Komitet Obywatelski „Solidarność” w wyborach do Sejmu zdobył ostatni wolny mandat sejmowy (Andrzej Wybrański). W wyborach do Senatu „S” zdobyła 99 mandatów na 100 (92 w pierwszej i 7 w drugiej turze). Jedynym senatorem niezwiązanym z „Solidarnością” został wówczas Henryk Stokłosa ( lista wybranych Senatorów ), który pokonał kandydata KO Piotra Baumgarta. Przepadł natomiast m.in. Aleksander Kwaśniewski, kandydujący w województwie koszalińskim. Klęska obozu rządzącego była ogromna i nie całkiem spodziewana: jeszcze parę dni przed wyborami w gronie partyjnym martwiono się, jak opinia zachodnia przyjmie sytuację, gdy „Solidarność” nie zdobędzie ani jednego mandatu; pocieszano się, iż na pewno kilka mandatów zdobędzie. Opozycja z kolei zastanawiała się, jak powinna się zachowywać w parlamencie, w którym spodziewano się zdobyć kilkanaście lub trochę więcej mandatów. Obie strony nie bardzo były świadome nastrojów społecznych. Kandydatów „Solidarności”, którzy weszli do parlamentu nazywano „drużyną Lecha”, jako że wszyscy oni prezentowali swoje kandydatury na łamach „Gazety Wyborczej” i na plakatach w formie zdjęcia z Lechem Wałęsą. Zmiana Konstytucji PRL Ustawą z 29 grudnia 1989 (tzw. nowela grudniowa ) Sejm PRL dokonał zmian w Konstytucji PRL zmieniając nazwę państwa i centralnych urzędów państwowych. Ustawa weszła w życie 31 grudnia 1989.

Skrócenie kadencji i rozwiązanie Sejmu w 1991 Sejm RP uchwałami z 1991 skrócił swoją kadencję (konstytucyjny jej koniec przypadał na rok 1993) i dokonał rozwiązania obu izb z dniem przypadającym przed dniem pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu. Prezydent RP zarządził przedterminowe wybory do Sejmu i Senatu na dzień 27 X 1991.

15. Godło Polski, Godło Rzeczypospolitej Polskiej, właściwie herb Polski - godło i symbol Rzeczypospolitej Polskiej; jego archetypem jest dynastyczny herb Piastów, pierwszych władców Polski.
16. W Polsce (na wzór innych krajów kontynentu europejskiego) tylko część zadań lokalnych i regionalnych jest realizowana przez agendy administracji rządowej, które bezpośrednio (hierarchicznie) podlegają Radzie Ministrów, Premierowi bądź poszczególnym ministrom. Zasadnicza część zadań administracyjnych, niemająca znaczenia ogólnokrajowego, jest realizowana przez samorząd terytorialny. Czynią to organy samorządowe, które są podporządkowane odpowiedniej wspólnocie lokalnej (gminnej, powiatowej) bądź regionalnej (wojewódzkiej) i które reprezentują jej interesy. Art. 163 Konstytucji RP stanowi, że „ Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne niezastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych”. W artykule tym wyrażono domniemanie kompetencji samorządu terytorialnego. Od 27 maja 1990 do 31 grudnia 1998 r. samorząd terytorialny istniał tylko na szczeblu gminy. Samorząd terytorialny istniał także w II RP i w okresie Ludowej, do 1950, kiedy to jego miejsce zajął system rad narodowych. Od 1 stycznia 1999 r. obowiązuje w Polsce trójszczeblowa struktura samorządu terytorialnego:  Samorząd gminny  Samorząd powiatowy  Samorząd województwa. 17. Sejm I kadencji – skład Sejmu I kadencji wyłoniony został w wyborach do Sejmu i Senatu przeprowadzonych 27 października 1991. Kadencja Sejmu rozpoczęła się 25 listopada 1991, a upłynęła 30 maja 1993. 17 października 1992 – Sejm uchwalił tzw. małą konstytucję uchylającą większość przepisów Konstytucji PRL z 1952 28 maja 1993 – Sejm wyraził wotum nieufności rządowi Hanny Suchockiej 31 maja 1993 – weszło w życie zarządzenie Prezydenta RP Lecha Wałęsy rozwiązujące Sejm i Senat Konsekwencją polityczną udzielenia przez Sejm wotum nieufności rządowi Suchockiej było rozwiązanie obu izb przez Prezydenta Lecha Wałęsę. Oznaczało to brak władzy ustawodawczej w okresie od 31 maja 1993 do 18 września 1993 ( de iure ), a de facto do 14 października 1993, czyli do momentu zebrania się nowej izby pochodzącej z wyborów z 19 września 1993. W związku z art. 10 Małej Konstytucji z 17 października 1992 urzędy Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu zachowywali dotychczasowi marszałkowie. Wiązało się to z ciągłością władzy wynikającej z przepisów ustrojowych dotyczących pełnienia obowiązków głowy państwa w razie opróżnienia urzędu Prezydenta RP. 18. Lista ogólnopolska , zwana także listą krajową lub listą państwową to stały element wyborów parlamentarnych w Polsce do 2001. Wprowadzona została jeszcze w PRL w 1985 roku. Stosowanie listy krajowej nabrało rzeczywistego znaczenia z punktu widzenia wyników

pozostał nieznany. Jak stwierdził Jan Olszewski: To było wręcz zdradą stanu, a cała sprawa nigdy nie została wyjaśniona: do dziś nie wiadomo, kto wydał dyspozycję podpisania tego dokumentu. Okoliczności odwołania Jana Olszewskiego Rząd Jana Olszewskiego nie dysponował trwałą większością parlamentarną. Nie powiodły się próby rozszerzenia jego zaplecza najpierw o Unię Demokratyczną, Kongres Liberalno- Demokratyczny i Polski Program Gospodarczy, a potem o Konfederację Polski Niepodległej. 24 maja 1992 rada Unii Demokratycznej podjęła uchwałę wzywającą rząd Olszewskiego do ustąpienia. 26 maja 1992 prezydent Lech Wałęsa przesłał do marszałka Sejmu formalne pismo, informując o utracie zaufania do rządu i o cofnięciu swojego poparcia. 27 maja 1992 prezydium klubu parlamentarnego UD, a następnie rada koalicyjna „trójki” (UD, KLD, PPG), podjęły decyzję o zgłoszeniu w Sejmie wniosku o wotum nieufności wobec rządu. Następnego dnia, 28 maja 1992, Sejm na wniosek posła Janusza Korwin-Mikkego przyjął głosami KPN, PC, ZChN, „Solidarności”, PSL-PL, PChD i UPR, przy bojkocie głosowania przez UD i KLD, uchwałę zobowiązującą ministra spraw wewnętrznych „do podania do dnia 6 czerwca 1992 pełnej informacji na temat urzędników państwowych od szczebla wojewody wzwyż, a także senatorów, posłów (...), będących współpracownikami Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w latach 1945–1990”. Uchwała pomijała współpracowników WSI. 29 maja 1992 przedstawiciel Unii Demokratycznej Jan Rokita złożył w imieniu 65 posłów z UD, KLD i PPG wniosek o wotum nieufności dla rządu Jana Olszewskiego. 2 czerwca 1992 w trakcie ostatecznych rozmów na temat poszerzenia koalicji z KPN minister Antoni Macierewicz spotkał się z wicemarszałkiem Sejmu Dariuszem Wójcikiem z KPN i poinformował go o tym, że nazwisko przywódcy KPN Leszka Moczulskiego znajdzie się na liście, którą dwa dni później przekaże Sejmowi. Rozmowy z KPN zakończyły się niepowodzeniem. Gabinet został odwołany przez Sejm w nocnym głosowaniu po północy 5 czerwca 1992 (co w publicystyce prawicowej otrzymało później miano nocy teczek), kilkanaście godzin po wykonaniu przez ministra spraw wewnętrznych Antoniego Macierewicza uchwały Sejmu o ujawnieniu tajnych współpracowników Służby Bezpieczeństwa (tzw. lista Macierewicza), na której znalazło się m.in. 3 ministrów i 8 wiceministrów rządu Jana Olszewskiego. Premier, popierając decyzję Antoniego Macierewicza, zaproponował w porozumieniu z I prezesem Sądu Najwyższego Adamem Strzemboszem powołanie niezależnej komisji dla oceny prawdziwości przedstawionych materiałów. Sejm nie rozpatrzył tego wniosku. Na przyspieszenie rozpatrywania wniosku o odwołanie rządu wpłynął prezydent Lech Wałęsa, który złożył 4 czerwca 1992 własny wniosek o odwołanie premiera.

20. Rząd Hanny Suchockiej – Rada Ministrów pod kierownictwem premier Hanny Suchockiej, powołany przez Sejm 11 lipca 1992 po niepowodzeniu misji utworzenia rządu przez Waldemara Pawlaka[1]. 28 maja 1993 Sejm RP, na wniosek NSZZ „Solidarność”, większością jednego głosu uchwalił wotum nieufności dla rządu Hanny Suchockiej. 29 maja 1993 prezydent Lech Wałęsa w wyniku uchwalenia wotum nieufności bez jednoczesnego dokonania wyboru nowego premiera przez Sejm, skorzystał ze swoich konstytucyjnych uprawnień (na podstawie Małej Konstytucji), nie przyjął dymisji rządu Hanny Suchockiej i rozwiązał parlament. Rząd Hanny Suchockiej działał bez kontroli parlamentarnej do 26 października 1993, kiedy po wyborach parlamentarnych prezydent Lech Wałęsa powołał rząd Waldemara Pawlaka (premier Suchocka złożyła dymisję na ręce prezydenta Wałęsy 18 października). Sejm II kadencji powołał Komisję Nadzwyczajną do Zbadania Działalności Rządu w okresie od 30 maja do 14 października 1993; jedną z rozpatrywanych spraw było podpisanie Konkordatu ze Stolicą Apostolską. Doświadczenie związane z działalnością rządu niekontrolowanego przez Sejm zaowocowało wprowadzeniem w nowej Konstytucji skrócenia kadencji zamiast rozwiązania Izb. Rząd Hanny Suchockiej był też ostatnim gabinetem w III RP powołanym przez Sejm, na podstawie zapisów pozostałych po Konstytucji PRL. Kolejne rządy były powoływane przez Prezydenta RP, a Sejm

udzielał im jedynie wotum zaufania, zgodnie z zapisami Małej Konstytucji z 17 października 1992 (choć istniała też możliwość wyboru rządu przez Sejm, np. w drodze tzw. konstruktywnego wotum nieufności; tak wybrany rząd prezydent miał obowiązek powołać). Podobne zapisy znalazły się w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997. Rozwiązanie Sejmu – jednoczesne wygaśnięcie mandatów senatorskich. Skrócenie kadencji Sejmu – Senat nie zostaje rozwiązany.

21. Metoda D’Hondta (również: Jefferson’s method , Bader-Ofer method ) – metoda stosowana do podziału mandatów w systemach wyborczych opartych na proporcjonalnej reprezentacji z listami partyjnymi. Jej nazwa pochodzi od nazwiska belgijskiego matematyka Victora D’Hondta. W metodzie tej dla każdego komitetu wyborczego, który przekroczył próg wyborczy, obliczane są kolejne ilorazy całkowitej liczby głosów uzyskanych przez dany komitet i kolejnych liczb naturalnych, czyli ilorazy wyborcze. O podziale miejsc pomiędzy komitetami decyduje wielkość obliczonych w ten sposób ilorazów. Metoda Hare’a-Niemeyera – metoda stosowana do podziału mandatów w systemach wyborczych opartych na proporcjonalnej reprezentacji z listami partyjnymi, powstała na skutek modyfikacji metody Hare’a przez niemieckiego matematyka Horsta Niemeyera. Nazywana jest także metodą największych reszt lub matematycznej proporcji. 22. Wybory parlamentarne w Polsce w 1993 roku – wybory do Sejmu i Senatu, zarządzone przez prezydenta RP Lecha Wałęsę na 19 września 1993; zostały rozpisane na skutek zarządzenia prezydenta o rozwiązaniu Sejmu 31 maja 1993. Wybory zakończyły się zwycięstwem ugrupowań skupionych w koalicję Sojusz Lewicy Demokratycznej (na czele z SdRP), która zawiązała koalicję z Polskim Stronnictwem Ludowym, które zajęło 2. miejsce (jego prezes Waldemar Pawlak został premierem). Od 31 maja 1993 do dnia wyborów (pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu odbyło się 14 października 1993) Rzeczpospolita Polska nie miała urzędującego Sejmu i Senatu. Zgodnie z przepisami konstytucyjnymi funkcje swoje pełnili marszałek Sejmu, marszałek Senatu i wicemarszałkowie. Wybory odbyły się na podstawie nowej ordynacji wyborczej, bowiem poprzednia ordynacja z 1991 została uznana za niekorzystną. Uchwalenie nowej ordynacji zostało poparte przez większość klubów parlamentarnych. Prace nad projektem ordynacji ukończono w lutym 1993. 15 kwietnia Sejm uchwalił ordynację. W maju Senat wprowadził poprawki, których część została uwzględniona przez Sejm. 1 czerwca Lech Wałęsa podpisał nową ordynację wyborczą. Nowa ordynacja wprowadziła progi zaporowe dla partii (5%) oraz dla koalicji (8%), ponadto zmieniono sposób liczenia głosów z metody Sainte-Laguë na metodę D’Hondta. Ordynacja przewidywała również zwiększenie liczby okręgów z 37 do 52, co spowodowało zmniejszenie liczby mandatów w okręgu. Ordynacja przewidywała okręgi 6-, 5-, 4- oraz 3-mandatowe[2]. W wyborach do Sejmu w okręgach według ordynacji proporcjonalnej wybierano 391 posłów. Mandaty dzielono metodą D’Hondta pomiędzy komitety, które uzyskały co najmniej 5%, a w przypadku koalicyjnych komitetów wyborczych (KKW) – 8% głosów. Z progu tego zwolnione były komitety wyborcze organizacji mniejszości narodowych. Pozostałe 69 mandatów obsadzano z list ogólnopolskich, na których kolejność kandydatów ustalały same komitety. Mandaty z list tych przydzielano proporcjonalnie metodą D’Hondta; mogły je uzyskać komitety, które uzyskały co najmniej 7% głosów. Mandaty uzyskiwali posłowie z najwyższych pozycji na listach, z pominięciem tych, którzy zostali wybrani w okręgach wyborczych. Kampania wyborcza odbywała się w atmosferze przesunięcia nastrojów społecznych w kierunku lewicy. Większość społeczeństwa obciążała winą za chaos i ubóstwo rządy solidarnościowe. W ciągu dwóch lat odwróciły się proporcje osób oceniających pozytywnie i negatywnie „Solidarność”. Zmalała natomiast liczba osób negatywnie nastawionych do PZPR. Partie wywodzące się z dawnych PZPR i ZSL były postrzegane jako mające kompetentną i dobrze przygotowaną kadrę oraz racjonalny

Samoobrona Kampania Samoobrony oparta była o osobę jej lidera Andrzeja Leppera. Krytykował on polski kapitalizm i klasę polityczną, jako podległą międzynarodowej finansjerze. Z kolei w Praszce w województwie częstochowskim grupa działaczy Samoobrony pobiła niepełnosprawnego burmistrza i obwiozła go na taczkach po rynku, a osoby odpowiedzialne zostały przedstawione przez Andrzeja Leppera jako bohaterowie sprawy.

23. Wybory parlamentarne w Polsce w 2001 roku – wybory do Sejmu i Senatu odbyły się 23 września. Zastosowano nowo uchwaloną ordynację wyborczą do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. O mandaty ubiegało się 15 komitetów wyborczych. Wybory te zakończyły się zwycięstwem koalicji SLD-UP. W wyniku wyborów do Sejmu weszło 6 komitetów, które przekroczyły odpowiedni próg oraz posłowie Mniejszości Niemieckiej. Po wyborach koalicja SLD-UP zawarła koalicję z Polskim Stronnictwem Ludowym. Premierem został przewodniczący SLD Leszek Miller. Stanowiska wicepremierów objęli Marek Pol (przewodniczący Unii Pracy, został ministrem infrastruktury) i Jarosław Kalinowski (prezes PSL, został ministrem rolnictwa i rozwoju wsi). 12 kwietnia 2001 Sejm głosami posłów AWS, Unii Wolności oraz PSL uchwalił nową ordynację wyborczą. Zmianie uległa metoda liczenia głosów w wyborach do Sejmu – z metody d’Hondta na zmodyfikowaną metodę Sainte-Laguë. Nowa ordynacja znosiła listę ogólnopolską. Najmniejszy okręg wyborczy miał 7 mandatów (Chrzanów), a największy 19 (Warszawa). Wszystkich 460 posłów wybierano w okręgach wyborczych. W wyborach do Senatu wybierano od 2 do 4 senatorów. Wprowadzono znaczące ograniczenia w systemie pozyskiwania i wydatkowania środków na kampanię wyborczą. Zakazane zostały cegiełki i zbiórki. W ich miejsce wprowadzono subwencję z budżetu państwa wypłacaną w kwartalnych ratach dla partii – które uzyskały powyżej 3% ważnie oddanych głosów, oraz powyżej 6% dla koalicji. Przeciwko systemowi subwencji nieskutecznie protestowała Platforma Obywatelska, która nie wyrażała woli zarejestrowania się jako partia polityczna, co oznaczało rezygnację z subwencji. Prezydent Aleksander Kwaśniewski krytycznie odniósł się do propozycji przeliczania głosów na mandaty oraz do faktu, że ordynacja została uchwalona pół roku przed wyborami. Uchwalenie nowej ordynacji przy poparciu rzędu 43% powodowało stratę nawet do 35 mandatów. Po uchwaleniu nowej ordynacji mandaty dzielono w okręgach wyborczych w systemie proporcjonalnym, zmodyfikowaną metodą Sainte-Laguë pomiędzy listy tych komitetów wyborczych, które uzyskały co najmniej 5% głosów w skali kraju, a w przypadku koalicyjnych komitetów wyborczych (KKW) – 8% głosów. Z progu tego zwolnione były listy komitetów mniejszości narodowych. Wybory do Senatu odbyły się według systemu większościowego. W okręgach wybierano 2– senatorów, którzy uzyskali największą liczbę głosów. W wyborach do senatu koalicja SLD-UP zdobyła 75 mandatów. Drugie miejsce i 15 mandatów zdobył Blok Senat 2001 (skupiający przedstawicieli AWSP, PiS, PO i UW). Do Senatu dostało się również 4 przedstawicieli PSL oraz po 2 Samoobrony RP i Ligi Polskich Rodzin. Natomiast 2 mandaty przypadły senatorom niezależnym. 24. Mała Konstytucja z 1992 r. – Ustawa Konstytucyjna z dnia 17 października 1992 o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym. Uchwalona przez Sejm I kadencji (1991-1993). Obowiązywała od 8 grudnia 1992 do 16 października 1997. Treść Małej Konstytucji, uchwalonej w 1992 r., w sposób syntetyczny określona została w tytule tego aktu. Regulowała ona organizację oraz funkcjonowanie organów państwa w zakresie władzy ustawodawczej (Sejm i Senat) oraz wykonawczej (Prezydent i rząd). Zawierała także podstawowe ustalenia dotyczące samorządu terytorialnego. Ideą, jaka przyświecała jej twórcom, była chęć prawnego zamanifestowania ostatecznego odejścia od modelu ustrojowego okresu tzw. konstytucjonalizmu socjalistycznego, a także, jak głosi wstęp

„usprawnienie działalności naczelnych władz państwa”. Ponieważ Mała Konstytucja regulowała jedynie część spraw stanowiących tradycyjnie przedmiot konstytucji, utrzymała ona w mocy niektóre przepisy Konstytucji lipcowej z 1952. Mimo z góry zamierzonego krótkiego okresu jej obowiązywania, była ona trzykrotnie nowelizowana, przy czym niektóre z tych nowelizacji (np. ograniczenie prawa prezydenta do rozwiązania Sejmu i Senatu) były wyrazem ówczesnych konfliktów politycznych. Na jej mocy zostały uchylone przepisy Konstytucji PRL z 1952 roku dotyczące ustroju socjalistycznego i wprowadzone nowe, stanowiące podstawę ustroju politycznego i gospodarki rynkowej. Stanowiła ona, że organami Państwa w zakresie władzy ustawodawczej są Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej, w zakresie władzy wykonawczej – Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, w zakresie władzy sądowniczej – niezawisłe sądy. Sprecyzowała prerogatywy prezydenta i wprowadziła zasadę kontrasygnaty premiera lub właściwego ministra dla aktów prezydenta. Rząd powoływany był przez prezydenta, ale wymagane było uzyskanie wotum zaufania w Sejmie. Rada Ministrów zyskała możliwość wydawania rozporządzeń z mocą ustawy. Prezydent miał możliwość skrócenia kadencji parlamentu, gdy ten uchwali wotum nieufności dla premiera i nie powoła nowego. Znosiła również prawo prezydenta do rozwiązania parlamentu, gdy ten przyjmie ustawę uniemożliwiającą prezydentowi wykonywanie obowiązków. Mała Konstytucja z 1992 r. przestała obowiązywać z dniem wejścia w życie Konstytucji z 2 kwietnia 1997 , czyli 17 października 1997.

25. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej – najwyższy akt prawny (ustawa zasadnicza) Rzeczypospolitej Polskiej, uchwalony 2 kwietnia 1997 roku przez Zgromadzenie Narodowe, zatwierdzony w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997 roku, ogłoszony w Dzienniku Ustaw: Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483. Konstytucja RP weszła w życie 17 października 1997. Złożona jest z preambuły i 13 rozdziałów obejmujących 243 artykuły. Rozpoczęcie prac nad przygotowaniem konstytucji nastąpiło w 1989 roku. Było to spowodowane zasadniczymi zmianami ustrojowymi, jakie rozpoczęły się w Polsce pod koniec lat osiemdziesiątych. Konstytucja PRL z 1952 poprzez ciągłe jej zmiany (których szczególnie wiele dokonano po zwycięstwie obozu „Solidarności” w 1989 roku) stała się aktem wewnętrznie niespójnym, a ze względu na swój rodowód społecznie nieakceptowanym. Nie odpowiadała ona potrzebom przeżywającego głębokie przemiany państwa. Zdecydowane działania w kwestii zmiany konstytucji podjął Sejm Rzeczypospolitej Polskiej I kadencji (1991–1993). 23 kwietnia 1992 roku uchwalono ustawę o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Powoływała ona do życia instytucję Komisji Konstytucyjnej, która miała zająć się przygotowaniem ostatecznej wersji nowej ustawy zasadniczej. Określiła również, iż uchwalenia konstytucji dokona Zgromadzenie Narodowe, a następnie zostanie ona poddana pod głosowanie w ogólnonarodowym referendum. Prawo wnoszenia projektów nowej Konstytucji RP przysługiwało grupom 56 członków Zgromadzenia Narodowego, Komisji Konstytucyjnej oraz Prezydentowi RP. Po nowelizacji ustawy dokonanej w 1994 roku takie prawo otrzymała również grupa 500 tysięcy obywateli RP. W toku prac do Komisji Konstytucyjnej wniesiono osiem projektów nowej konstytucji (prezydenta Lecha Wałęsy, Unii Demokratycznej, Sojuszu Lewicy Demokratycznej, Komisji Konstytucyjnej, wspólny projekt Polskiego Stronnictwa Ludowego i Unii Pracy, Konfederacji Polski Niepodległej, Porozumienia Centrum oraz projekt obywatelski, prace nad którym koordynowane były przez NSZZ „Solidarność”). Prace nad brzmieniem nowej polskiej konstytucji zakończyły się na początku 1997 roku. 2 kwietnia 1997 roku, po długotrwałej dyskusji, została ona przyjęta przez Zgromadzenie Narodowe (451 głosów za, 40 przeciw, 6 wstrzymujących się), które uwzględniło większość poprawek prezydenta.

zajmuje ważną pozycję w zakresie sprawowania funkcji ustrojodawczej, czego wyrazem jest jego pozycja w procesie zmiany konstytucji. Ponadto przypisane mu są funkcje następujące:  ustawodawcza – decydująca rola w uchwalaniu ustaw;  kontrolna – w odniesieniu do Rady Ministrów jest to wyłączne prawo Sejmu; o prawo żądania informacji od ministrów i kierowników naczelnych organów administracji rządowej; o prawo żądania wysłuchania w postaci dezyderatów i opinii; o możliwość powoływania komisji śledczych; o procedura interpelacji i zapytań; o kontrola nad realizacją budżetu i uchwalanie absolutorium; o na wniosek Prezesa Rady Ministrów ma prawo rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, w przypadku rażącego naruszenia konstytucji lub ustaw;  kreacyjna; o powoływanie i wyrażanie wotum nieufności wobec Rady Ministrów; o wyrażanie wotum nieufności wobec poszczególnych ministrów; o wybór składu Trybunału Konstytucyjnego; o wybór składu Trybunału Stanu; o wybór prezesa Najwyższej Izby Kontroli za zgodą Senatu; o wybór Rzecznika Praw Obywatelskich za zgodą Senatu; o wybór Rzecznika Praw Dziecka za zgodą Senatu; o wybór dwóch spośród pięciu członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji; o wybór prezesa Narodowego Banku Polskiego oraz 1/3 składu Rady Polityki Pieniężnej; o wybór czterech członków Krajowej Rady Sądownictwa; o wybór Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej za zgodą Senatu; o wybór Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych za zgodą Senatu. Ponadto Sejm:  decyduje o stanie wojny i pokoju;  wyraża zgodę na ratyfikację umów międzynarodowych o szczególnym znaczeniu dla państwa;  ma prawo uchylić bezwzględną większością głosów rozporządzenie Prezydenta wprowadzające stan wojenny;  wyraża zgodę na przedłużenie stanu klęski żywiołowej;  wyraża zgodę na przedłużenie stanu wyjątkowego;  współdziała z Radą Ministrów w zakresie spraw związanych z członkostwem w Unii Europejskiej. W pracy o charakterze urzędniczym, organizacyjno-technicznym i doradczym Sejm wspierany jest przez apolityczyny i działający permanentnie urząd – Kancelarię Sejmu. Skrócenie kadencji Sejmu. Kadencja Sejmu może zostać skrócona w trzech wypadkach:  na drodze uchwały Sejmu podjętej większością minimum 2/3 ustawowej liczby posłów;  zarządzeniem Prezydenta w razie nieudzielenia przez Sejm wotum zaufania nowej Radzie Ministrów (obligatoryjne skrócenie kadencji);

 zarządzeniem Prezydenta w przypadku nieuchwalenia ustawy budżetowej w ciągu 4 miesięcy od dnia przedstawienia Sejmowi jej projektu (fakultatywne skrócenie kadencji). Skrócenie kadencji Sejmu oznacza automatyczne skrócenie kadencji Senatu i przyspieszone wybory parlamentarne. Zasadniczo nie istnieje możliwość wydłużenia kadencji izb – jedynym dopuszczalnym wyjątkiem jest sytuacja stanu nadzwyczajnego.

30. Senat Senat liczy 100 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych i bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Szczególna rola przypada Senatowi w procesie zmiany konstytucji, gdyż wymóg jego zgody na uchwalenie ustawy zmieniającej konstytucję oznacza w tym wypadku jego równouprawnienie z Sejmem. Poza tym kompetencje Senatu są znacznie węższe niż kompetencje Sejmu. W procedurze ustawodawczej, po uchwaleniu ustawy przez Sejm, Senat może przyjąć ją bez zmian, wnieść poprawki lub też odrzucić. Uchwałę Senatu w tej sprawie może jednak odrzucić Sejm, przy zachowaniu wymogu bezwzględnej większości głosów oraz przy zachowaniu kworum. W zakresie funkcji kreacyjnej Senat:  wybiera: o jednego spośród pięciu członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji; o 1/3 składu Rady Polityki Pieniężnej; o członków Krajowej Rady Sądownictwa;  wyraża zgodę na wybór przez Sejm: o Prezesa Najwyższej Izby Kontroli; o Rzecznika Praw Obywatelskich; o Rzecznika Praw Dziecka; o Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej; o Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych. 31. Zgromadzenie Narodowe Szczególną formą obrad izb parlamentu jest wspólne posiedzenie posłów i senatorów w postaci Zgromadzenia Narodowego, obradujące pod przewodnictwem Marszałka Sejmu, lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu. Kompetencje przyznane tej instytucji w Konstytucji z 1997 roku są ograniczone i dotyczą wyłącznie kwestii związanych z osobą Prezydenta. Zgromadzenie Narodowe:  przyjmuje przysięgę od nowego Prezydenta;  większością minimum 2/3 głosów może stwierdzić trwałą niezdolność Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia;  większością minimum 2/3 głosów na wniosek 140 członków może postawić Prezydenta przed Trybunałem Stanu, co jednocześnie skutkuje zawieszeniem sprawowania urzędu przez Prezydenta;  może być odbiorcą orędzia Prezydenta – jednak bez możliwości debatowania nad orędziem. Inicjatywa ustawodawcza Podmioty, którym przysługuje inicjatywa ustawodawcza są w Konstytucji wyraźnie wyodrębnione. Należą do nich:

 składanie wniosku do Najwyższej Izby Kontroli;  desygnowanie i powoływanie Prezesa Rady Ministrów;  przyjmowanie dymisji Rady Ministrów oraz powierzanie jej tymczasowego pełnienia obowiązków;  składanie wniosku do Sejmu o pociągnięcie członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu;  odwoływanie ministrów, którym Sejm wyraził wotum nieufności;  zwoływanie Rady Gabinetowej;  nadawanie orderów i odznaczeń;  powoływanie sędziów;  prawo łaski – zakazane jednak w przypadku skazanych przez Trybunał Stanu;  nadawanie obywatelstwa i wyrażanie zgody na jego zrzeczenie się;  powoływanie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego;  powoływanie Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego;  powoływanie Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego;  powoływanie Prokuratora Generalnego;  składanie wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego;  powoływanie członków Rady Polityki Pieniężnej;  powoływanie i odwoływanie członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego;  powoływanie członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji;  nadawanie statutu Kancelarii Prezydenta oraz powoływanie i odwoływanie jej Szefa;  wydawanie zarządzeń o charakterze wewnętrznym;  zrzeczenie się urzędu. Do istotnych i typowych dla systemu politycznego Rzeczypospolitej Polskiej uprawnień Prezydenta zalicza się weto ustawodawcze, którego odrzucenie przez Sejm wymaga 3/5 głosów, inicjatywę ustawodawczą, możliwość kierowania ustaw do Trybunału Konstytucyjnego, możliwość skrócenia kadencji Sejmu w razie nieuchwalenia budżetu w określonym terminie oraz zarządzanie referendum, choć to ostatnie wymaga zgody Senatu. Ponadto Prezydent Rzeczypospolitej reprezentuje państwo w stosunkach zewnętrznych. Z racji tej funkcji ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe (przy czym może wnioskować do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ich treści z Konstytucją), mianuje i odwołuje przedstawicieli RP w innych państwach oraz przy organizacjach międzynarodowych, a także przyjmuje listy uwierzytelniające od przedstawicieli dyplomatycznych państw obcych i organizacji międzynarodowych. Poza tym w sprawach polityki zagranicznej zobowiązany jest do współdziałania z Radą Ministrów oraz właściwym ministrem. Jako najwyższy zwierzchnik Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej Prezydent sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi na czas pokoju i za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowe. Ponadto mianuje Szefa Sztabu Generalnego oraz – na czas określony – dowódców poszczególnych rodzajów Sił Zbrojnych. Na wniosek Ministra Obrony Narodowej nadaje także określone ustawowo stopnie wojskowe. Kompetencją Prezydenta w zakresie zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi przewidzianą na czas wojny jest mianowanie Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, co czyni na wniosek Prezesa Rady Ministrów. Ponadto w razie bezpośredniego zagrożenia państwa z zewnątrz Prezydent, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza mobilizację i użycie Sił Zbrojnych. W zakresie bezpieczeństwa państwa organem doradczym jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego. Uprawnieniem Prezydenta RP w zakresie oddziaływania na rząd jest możliwość zwoływania Rady Gabinetowej, czyli Rady Ministrów obradującej pod przewodnictwem Prezydenta, która nie ma jednak kompetencji Rady Ministrów. Ponadto Prezydent ma ograniczone kompetencje prawodawcze w postaci wydawania rozporządzeń i zarządzeń.

32. Rada Ministrów Radę Ministrów tworzy Prezes Rady Ministrów wraz z podległymi mu ministrami. Zarówno Prezes jak i wiceprezesi również mogą pełnić funkcje ministerialne. Konstytucja wyróżnia dwa rodzaje ministrów

• kierujących działami administracji rządowej oraz ministrów-członków Rady Ministrów, czyli przewodniczących określonych komitetów. Koordynacją prac zajmuje się urząd w postaci Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, którego szef pochodzi z nominacji Prezesa Rady Ministrów. Z kolei jednostką pilnującą przebiegu prac legislacyjnych jest Rządowe Centrum Legislacji. Powoływanie Początkowo inicjatywa w procedurze powoływania Rady Ministrów należy do Prezydenta. Desygnuje on Prezesa Rady Ministrów, który przedstawia propozycję składu nowej Rady. W ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub dymisji poprzedniej Rady Ministrów nowo powołana Rada Ministrów składa przysięgę przed Prezydentem. Następnie w ciągu 14 dni od powołania przez Prezydenta, Prezes Rady Ministrów przedstawia w Sejmie exposé oraz zwraca się do Izby z wnioskiem o wotum zaufania. Przegłosowanie tego wniosku wymaga uzyskania bezwzględnej większości głosów przy zachowaniu co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Fiasko powołania nowej Rady Ministrów w tym trybie sprawia, że inicjatywę przejmuje Sejm. Wybiera on wówczas Prezesa Rady Ministrów i proponowany przez niego skład Rady oraz zatwierdza swój wybór bezwzględną większością głosów przy zachowaniu kworum. Następnie Prezydent powołuje wyłonioną w ten sposób Radę Ministrów i odbiera od niej przysięgę. Niepowodzenie tego trybu skutkuje powrotem inicjatywy do Prezydenta – procedura jest wówczas analogiczna jak na początku, jednak uzyskanie wotum zaufania od Sejmu wymaga zwykłej większości głosów. Nieuzyskanie wotum zaufania oznacza skrócenie kadencji Sejmu i przedterminowe wybory parlamentarne. Funkcje Rada Ministrów jest konstytucyjnym organem władzy wykonawczej w Polsce. Prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną, należą do niej wszelkie sprawy polityki państwa niezastrzeżone dla innych organów państwowych lub samorządowych. Do naczelnych zadań Rady Ministrów zalicza się:  kierowanie administracją rządową;  zapewnienie wykonywania ustaw;  wydawanie rozporządzeń;  koordynację i kontrolę prac administracji rządowej;  ochronę interesów Skarbu Państwa;  uchwalanie projektu ustawy budżetowej;  nadzór nad realizacją budżetu, uchwalanie zamknięcia rachunków państwowych oraz sprawozdania z wykonania budżetu;  zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego oraz porządku publicznego;  zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego;  sprawowanie kierownictwa w stosunkach z innymi państwami oraz organizacjami międzynarodowymi;  zawieranie umów międzynarodowych wymagających ratyfikacji oraz zatwierdzanie i wypowiadanie pozostałych;  sprawowanie ogólnego kierownictwa w zakresie obronności kraju;  określanie organizacji i trybu własnej pracy.

Ponadto na czas wojny Konstytucja dopuszcza powołanie sądów wyjątkowych lub ustanowienie trybu doraźnego. Postępowanie sądowe jest przynajmniej dwuinstancyjne. Naczelnymi ustawami regulującymi działalność wymiaru sprawiedliwości są:  Ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku – Prawo o ustroju sądów powszechnych ;  Ustawa z dnia 25 lipca 2002 roku – Prawo o ustroju sądów administracyjnych ;  Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku – Prawo o ustroju sądów wojskowych ;  Ustawa z dnia 23 listopada 2002 roku o Sądzie Najwyższym ;  Ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku o Krajowej Radzie Sądownictwa. Sędziowie Sędziów powołuje Prezydent, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieokreślony. Nie mogą należeć do partii politycznych ani związków zawodowych, są niezawiśli, podlegają wyłącznie Konstytucji oraz ustawom. Przysługuje im immunitet oraz nietykalność osobista. Sędziowie są też nieusuwalni, a złożenie ich z urzędu lub zawieszenie wymaga orzeczenia sądu. Udział pozostałych obywateli w wymiarze sprawiedliwości określony jest ustawowo i sprowadza się do stosowania systemu sądu ławniczego w I instancji w sądach powszechnych i wojskowych. Sąd Najwyższy Sąd Najwyższy (SN) jest organem nadzorczym wobec sądów powszechnych i wojskowych. Na jego czele stoi Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, powoływany na sześcioletnią kadencję przez Prezydenta Rzeczypospolitej, spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego. Do 2018 r. Sąd podzielony był na cztery izby: Cywilną, Karną, Wojskową oraz Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych. Od 2018 r. funkcjonują izby: Cywilna, Karna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych oraz Dyscyplinarna. Oprócz Zgromadzenia Ogólnego drugim organem samorządu sędziowskiego jest Kolegium Sądu Najwyższego. Sądownictwo powszechne Sądownictwo powszechne jest trójszczeblowe. Na jego strukturę składają się sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Sądy powszechne orzekają w zakresie prawa karnego, cywilnego, pracy, gospodarczego i rodzinnego. Do 2001 istniały także kolegia ds. wykroczeń, jednak Konstytucja zniosła ich funkcjonowanie. Sądownictwo wojskowe Sądy wojskowe są sądami karnymi, orzekającymi przede wszystkim w sprawach przestępstw popełnianych przez żołnierzy czynnej służby wojskowej. Strukturę sądownictwa wojskowego stanowią sądy garnizonowe i wojskowe sądy okręgowe.^ Jako II instancja lub sąd kasacyjny występuje Izba Karna (do 2018 r. włącznie Izba Wojskowa) Sądu Najwyższego. Sądownictwo administracyjne Sądownictwo administracyjne istniało już w II Rzeczypospolitej, zniesiono je jednak po II wojnie światowej. Jego stopniowe przywracanie rozpoczęło się w 1980 roku, wraz z utworzeniem Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA). Obecna Konstytucja wprowadziła zasadę dwuinstancyjności, co zaowocowało utworzeniem wojewódzkich sądów administracyjnych orzekających w I instancji. Sądy administracyjne zajmują się kontrolą legalności decyzji administracyjnych zarówno wobec władzy rządowej, jak i samorządowej. Prezesa NSA powołuje Prezydent na sześcioletnią kadencję, spośród kandydatów wskazanych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Krajowa Rada Sądownictwa Krajowa Rada Sądownictwa jest organem powołanym w celu ochrony niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Składa wnioski do Prezydenta o powoływanie sędziów. Ma prawo występowania do Trybunału Konstytucyjnego w sprawach zgodności aktów normatywnych z ustawą zasadniczą w zakresie dotyczącym sądownictwa. W skład Krajowej Rady Sądownictwa wchodzą: Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, minister sprawiedliwości, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, osoba powoływana przez Prezydenta, 15 sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, administracyjnych i wojskowych, czterech posłów i dwóch senatorów. Kadencja członków wybranych trwa cztery lata. Przewodniczący i dwóch jego zastępców wybierani są spośród członków Rady.

34. Trybunał Konstytucyjny Sądowa kontrola zgodności ustaw z konstytucją w Polsce jest zjawiskiem nowym. Dominująca w Europie Środkowo-Wschodniej przed II wojną światową francuska doktryna konstytucjonalizmu stała na straży obrony praw parlamentu, a sądową kontrolę efektów jego prac uznawała za naruszenie tychże praw. W związku z tym Konstytucja marcowa nie stworzyła organu o takiej kompetencji, a trwające w latach 20. prace w tym zakresie nie przyniosły rezultatów. Podobnie Konstytucja kwietniowa nie wniosła w tej dziedzinie żadnych nowych rozwiązań. Po zakończeniu II wojny światowej w Polsce, podobnie jak w pozostałych krajach bloku wschodniego dominowała doktryna sowiecka, która procedury sądowego badania konstytucyjności ustaw uznawała za wytwór konstytucjonalizmu burżuazyjnego. Pierwsze propozycje powołania takowego organu pojawiły się w latach 70., jednak swój wyraz znalazły one dopiero w noweli konstytucyjnej z 26 marca 1982 roku. Stosowna ustawa uchwalona została 29 kwietnia 1985 roku. Początkowo władza Trybunału Konstytucyjnego (TK) była silnie ograniczona, przewidziano np. możliwość odrzucania jego wyroków przez Sejm. W latach 90. orzecznictwo Trybunału stanowiło istotne uzupełnienie luk i wątpliwości konstytucyjnych zaistniałych w polskim systemie politycznym w związku z brakiem nowej konstytucji. Obecna pozycja Trybunału uregulowana jest Konstytucją z 1997 oraz Ustawą z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Obecnie Trybunał Konstytucyjny stanowi część władzy sądowniczej. Jego orzeczenia mają moc obowiązującą i są ostateczne. Zapadają większością głosów i wchodzą w życie z dniem ich ogłoszenia. Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach następujących:  zgodność ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją;  zgodność ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagały zgody wyrażonej ustawowo;  zgodność przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami;  skarga konstytucyjna;  rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między centralnymi organami państwa;  rozpatrywanie pytań prawnych skierowanych od sądów;  rozstrzyganie o przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej na wniosek Marszałka Sejmu i powierzanie Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej;  zgodność celów lub działalności partii politycznych z Konstytucją. W skład Trybunału Konstytucyjnego wchodzi 15 sędziów. Pochodzą oni z wyboru indywidualnego, którego dokonuje Sejm. Również dziewięcioletnia kadencja każdego z nich jest indywidualna. Ponowny wybór na sędziego Trybunału jest niemożliwy. Prezes i Wiceprezes Trybunału powoływani