Autorytet i Etyka Zawodu Nauczyciela: Analiza Definicyjna i Praktyczne Wskazówki, Notatki z Psychologia

Pobierz Autorytet i Etyka Zawodu Nauczyciela: Analiza Definicyjna i Praktyczne Wskazówki i więcej Notatki w PDF z Psychologia tylko na Docsity!

Autorytet i etyka zawodu nauczyciela

DR EWELINA ŻUCHOWSKA wprowadzenie do psychologii

PROBLEMY DEFINICYJNE

WSPÓŁCZESNA DEFINICJA SŁOWNIKOWA AUTORYTETU:

„UZNANIE JAKIM OBDARZANA JEST DANA OSOBA W JAKIEJŚ GRUPIE, A TAKŻE OSOBA,

INSTYTUCJA, PISMO CIESZĄCE SIĘ SZCZEGÓLNYM UZNANIEM.”

Encyklopedyczna definicja: Autorytet [niem. Autoritat, łac. auctoritas] powaga', 'władza]. Kategoria lub zjawisko psychospołeczne 1 opisywane w naukach o człowieku w celu oznaczenia doniosłego wpływu wywieranego przez osobę lub instytucje na rozwój umysłowości lub stosunki między ludźmi przyjmującymi ulegle jej twierdzenia lub normy, odczuwając przy tym respekt i uznając jej powagę, zwierzchność lub kompetencję, zwykle wyróżnia się autorytet prawa, kompetencji, osobowy, sumienia i religijny" Autorytet - problemy definicyjne Definicja wg Bożeny Marcińczyk, na podstawie Słownika łacińsko-polskiego z 1985 r. : Autorytet (auctoritas)(...) posiada w tym języku trzy podstawowe znaczenia: **1) poręczenie, uwierzytelnienie (w tym: pełnomocnictwo, wiarygodność); 2 )wzór, przykład (powaga, wpływ, godność);

3. rada, namowa, wola, uchwała, polecenie.** W języku polskim autorytet pojawił się za sprawą niemieckiego Autorität (pol. powaga). jednakże ze względu na wieloznaczność i wielopłaszczyznowość terminu powaga nie da się jednoznacznie zastąpić, przenieść bezpośrednio na grunt języka polskiego.

Definicje wskazują na istnienie dwóch wymiarów autorytetu :

1. podmiotowego (wewnętrznego)
2. przedmiotowego (zewnętrznego) Autorytet, jako osoba lub instytucja to przejaw podmiotowego pojmowania autorytetu - w tym przypadku autorytetem się jest. Autorytet, jako szacunek, prestiż, poważanie, to przedmiotowe pojmowanie tego zjawiska - wtedy autorytetem osoba lub instytucja się wykazuje. Autorytet jako podmiot Można tu wyróżnić przede wszystkim dwa główne rodzaje autorytetu: _1) podmiotowo – osobowy ( jednostkowy, ludzki)

2. autorytet podmiotowo – instytucjonalny._

AUTORYTET PODMIOTOWO-OSOBOWY (JEDNOSTKOWY, LUDZKI)

ma stanowić wzór do naśladowania i udzielać wskazówek i porad. Autorytet ten jest osobowy, spersonifikowany, ale nie jednorodny. Rodzaje autorytetów w rozumieniu podmiotowo-osobowym:

• autorytet przewodnika nauczyciela - to rodzaj autorytetu, który jest cechą trenera, nauczyciela, wykładowcy, mistrza, słowem jednostek uczących innych ludzi,
• autorytet znawcy dobrych rozwiązań problemów praktycznych - ten typ autorytetu reprezentowali magowie czy szamani. Obecnie to inżynierowie, konstruktorzy. Technologowie;
• autorytet znawcy prawdy to bodaj najtrudniejszy do doprecyzowania rodzaj autorytetu Jest on silnie związany z systemami wartości takimi jak etyka, moralność prawo, reprezentują go przede wszystkim prorocy, ale także filozofowie, teolo sędziowie czy reporterzy.
• Autorytet twórcy będącego klasykiem albo awangardzistą - autorytet jednostki wyznaczającej kierunki rozwoju, wskazującej drogę. Ten rodzaj związany jest z tradycją lub utartym zwyczajem, często także z historią. Może on być reprezentowany przez kreatorów mody lub klasyków danej dziedziny (dyscypliny naukowej).
• Autorytet zwierzchnika wynika ze stosunku podległości, ale nie tylko. Może on 1 być wiązany z charyzmą osoby, którą inni uważają za zwierzchnika czy lidera.
• Autorytet mędrca - to autorytet wynikający z doświadczenia jednostki, związany jest ze znajomością życia i jego realiów, a także sensu życia i egzystencji. Ten rodzaj może (choć nie musi) być związany z wiekiem jednostki. Historycznie może odwoływać się do mądrości, doświadczenia czy prestiżu osób starszych, którym był on przypisywany z racji wieku. AUTORYTET INSTYTUCJONALNY Na przykład urząd, czasopismo, instancja kościelna lub sąd. Nierzadko ma on charakter autorytetu supremacyjnego - takiego, który jest instytucjonalnym podmiotem wiążącego orzekania (...) i słuszności wyboru. Podstawą funkcjonowania takiego autorytetu jest święta księga stanowiąca wiecznie ważny kanon prawd, które ów autorytet instytucjonalny poddaje odpowiednim reinterpretacjom i rewizjom. Taka święta księga to dla kościoła Biblia, dla urzędników akty prawa. Autorytet supremacyjny posługuje się zatem spisanymi źródłami zawierającymi wytyczne, według których jednostki powinny zachowywać się w określony sposób.

Nauczyciel może być uznawany przez uczniów za człowieka poważnego i wpływowego, ale nie cieszyć się ich zaufaniem, może też bez trudu sprawnie, zgodnie z procedurami podporządkować sobie klasę, ale nie potrafi zyskać szacunku uczniów. O takim nauczycielu mówimy wtedy, że to autorytet formalny, którego respektowania broni zajmowane przez niego stanowisko oraz obowiązujące w szkole normy. Istotą jego istnienia jest zewnętrzny przymus nakazujący podporządkowanie, dominacja kar i poleceń, czasem agresja i brak poszanowania godności i autonomii wychowanków. Zupełnie inaczej jest w przypadku nauczyciela - autorytetu rzeczywistego (naturalnego, autentycznego, faktycznego) , do respektowania którego nie można nikogo zmusić, można jedynie być nim przez kogoś obdarowanym. Autorytet ten ma kapitalną wartość, jest niezmiernie cenny, bo zbudowany, wypracowany i utrzymywany wysiłkiem samego nauczyciela, w bezpośredniej relacji z uczniami. Jest efektem ogromnej dbałości o siebie, swój rozwój i jednoczesny rozwój podopiecznych. 1 5 RAD DLA NAUCZYCIELA BUDUJĄCEGO SWÓJ AUTORYTET : 1. Pamiętaj, że fakt bycia nauczycielem nie gwarantuje ci tego, że będziesz dla uczniów autorytetem. Musisz na to zapracować! 2. Zawsze traktuj dzieci z należytym szacunkiem - niezależnie od ich wieku. Nie poniżaj, nie wypominaj, nie używaj sarkazmu, ald też stawiaj wyraźne granice. 3. Pokazuj swoje mocne strony, swoje umiejętności, wiedzę. "Zarażaj" dzieci swoim zapałem do działań realizujących ważne dla ciebie cele i wartości. Nie zmuszaj ich jednak, by je podzielali. Możesz jedynie pokazywać, jak są one dla ciebie ważne. 4. Nie walcz o utrzymanie autorytetu za wszelką cenę, bo - paradoksalnie - obniża to Twój autorytet. Przyznaj się, gdy coś ci się nie uda, gdy popełnisz błąd. Pokazujesz wówczas swoją ludzką twarz. Ukrywając błąd, możesz rzeczywiście stracić autorytet 5. Bądź autentyczny, komunikuj się w sposób otwarty, jednoznaczny, bez uciekania się do gier międzyludzkich 6. Nie wymagaj okazywania wdzięczności, nie wymuszaj podporządkowania i zgody. Po prostu nie używaj władzy, którą jako nauczyciel w pewnym sensie dysponujesz w stosunkach z uczniami. 7. Przyjmuj odpowiedzialność za relacje z uczniami. Nie możesz stać się ich kumplem, nie możesz też się na nich jak kumpel obrazić. Za rodzaj kontaktów uczeń - nauczyciel odpowiedzialny jest nauczyciel, ponieważ jest dorosły i taka jest jego rola. 8. Bądź przewidywalny, w najszerszym znaczeniu tego słowa, ale nie bądź sztywny. Dotrzymuj obietnic 9. Okazuj ciepło, ale w sposób dostosowany do oczekiwań uczniów. Nie narzucaj bliskości tym, którzy tego od Ciebie nie oczekują, ale dawaj ją tym, którzy tego od Ciebie chcą. Szanuj przy tym swoje granice i nie rób tego wbrew sobie, bo przestaniesz być autentyczny 10. Pomagaj uczniom, gdy im trudno, ale słuchaj uważnie, jakiej pomocy od Ciebie oczekują. Nie narzucaj im własnych rozwiązań

11. Wybaczaj Przebaczanie jest w istocie utrzymywaniem kogoś pod wpływem tego, który przebacza. Prawdziwe autorytety wybaczają 12 Bądź lojalny i sprawiedliwy na tyle, na ile potrafisz 13 Daj sobie prawo do błędu życie składa się z wielu epizodów i zawsze masz szansę go naprawić 14 Dostrzegaj w uczniach to, co najlepsze. Budujesz sobie tym depozyt emocjonalny. 15 Bądź spójny-postępuj zgodnie z zasadami, które głosisz. Czy nauczycielowi potrzebny jest kodeks etyczny?

Etyka to termin używany w dwóch znaczeniach:

• ogółu ocen i norm moralnych przyjętych w danej zbiorowości lub
• nauki zajmującej się opisem,analizą i wyjaśnieniem zasad moralnych oraz ustalaniem zasad właściwego postępowania Zasady etyki zawodowej a prawo oświatowe Zagadnieniami dotyczącymi zawodu nauczyciela zajmują się subdyscypliny pedagogiki - pedeutologia i aksjologia pedagogiczna oraz dyscyplina naukowa - deontologia pedagogiczna. Pierwszym i najważniejszym dokumentem w kraju traktującym o uniwersalnych wartościach, stanowiących podstawę funkcjonowania państwa we wszy obszarach, również w sferze szeroko rozumianej oświaty określono w preambule Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Preambula Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Wpływ pedeutologii a także deontologii i aksjologii nauczycielskiej w zakresie etyki zawodu nauczyciela widoczny jest zwłaszcza w ustawach regulujących funkcjonowanie polskiej oświaty tj. w:

1. ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe
2. ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela Istniejące kodeksy etyczne, mówią przede wszystkim o poszanowaniu praw ucznia, nauczyciela i rodzica. Według zawartych tam wytycznych bardzo ważnymi cechami postawy nauczyciela, są m.in.: prawość, szlachetność, szacunek, wrażliwość, bezinteresowność, życzliwość, wyrozumiałość, cierpliwość, odpowiedzialność, otwartość na ucznia, na jego autonomię i przekonania religijne. Podkreślają, że szczególnie ważna jest troska o dobro ucznia, przejawiająca się autonomią nauczyciela w wyborze odpowiednich metod, form oraz środków nauczania i wychowania z uwzględnieniem zasady indywidualizacji. Czy nauczyciel powinien być etyczny? Każdy powinien być etyczny! Dlaczego więc „etyka dla nauczycieli"? W zawodzie nauczyciela, jak w mało którym, ogniskuje się bowiem problematyka wychowawcza, moralna, obywatelska, kulturowa, cywilizacyjna. Stąd właśnie my nauczyciele codziennie stajemy przed różnego rodzaju dylematami - jak postąpić, co powiedzieć.