podstawowe koncepcje prawa | Streszczenia Prawoznawstwo

PODSTAWOWE KONCPECJE PRAWA

1. Koncepcje prawonaturalne:

Prawo pozytywne nie jest wyłącznym ani najwyższym wzorem zachowań

Istnienie dualizmu, czyli obowiązywanie prawa ludzkiego oraz prawa naturalnego

Normy prawa naturalnego powinny być urzeczywistnione przez prawo pozytywne, ponieważ

obowiązują one niezależnie od aktów władzy

Nurty i ujęcia prawonaturalne wywodzące się z:

oPrzekonań religijnych (Bóg jako źródło prawa)

oLaickie lub racjonalistyczne -> ich źródłem prawa naturalnego jest rozum człowieka, jego

natura, godność

oWspólne dla wszystkich: odczuwanie potrzeby istnienia porządku, którego źródło

obowiązywania jest lokowane poza wolą prawodawcy

a) STAROŻYTNOŚĆ:

Przeciwstawianie porządku państwowego i naturę ludzką rozumianą na sposób

przyrodniczy (sofiści) lub społeczny (Arystoteles)

Źródło zakazów i nakazów prawa natury: istota człowieka

b) WCZESNE CHRZEŚCIJAŃSTWO I ŚREDNIOWIECZE:

Św. Augustyn – porządek rzeczy wyrażony przez prawo boże w postępowaniu człowieka:

oDobry człowiek dostępował łaski, był zbawiony; był tylko pielgrzymem w państwie

oZły człowiek miał „państwo ziemskie” -> rola bicza bożego

Św. Tomasz z Akwinu – porządek nadawany jest światu przez boży plan, prawo wieczne

(lex aeterna) -> człowiek poznaje częściowo drogą rozumową jako prawo naturalne (lex

naturalis) i które obowiązuje w sumieniu:

oPoznanie tego prawa -> możliwość stworzenia jego pochodnej w postaci prawa

pozytywnego, ludzkiego (lex humana)

oJeżeli prawo ludzkie jest sprzeczne z prawem naturalnym to lex iniusta est non lex (prawo

niesprawiedliwe nie zasługuje na miano prawa)

c) SZKOŁA PRAWA NATURY XVII WIEKU:

Koncepcja prawa naturalnego oderwana od religii – prawo boskie zastąpione prawem

natury ludzkiej

oPrawo wynikające z niezmienności natury człowieka ma tak niezmienny charakter, że

nawet sam Bóg nie może go zmienić

oPrawo natury i „prawo prawego rozumu” jest powszechne, racjonalne i świeckie

oRozeznanie co dobre i złe ma charakter obiektywny

Koncepcja prawa podmiotowego (uprawnienia) jako:

1) władza w stosunku do siebie (wolność)

2) władza w stosunku do innych

3) władztwo nad rzeczami

oreprezentanci autorzy nowożytnych koncepcji umowy społecznej (m.in.

Thomas Hobbes, John Locke, Jean-Jacques Rousseau)

Stworzyciel tych nurtów: Hugo Grocjusz

Większość wymienionych koncepcji zakłada niezmienność treści wskazań prawa natury i dlatego są

zaliczane do grupy tzw. KONCEPCJI STATYCZNYCH

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz podstawowe koncepcje prawa i więcej Streszczenia w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!

PODSTAWOWE KONCPECJE PRAWA

Koncepcje prawonaturalne:  Prawo pozytywne nie jest wyłącznym ani najwyższym wzorem zachowań  Istnienie dualizmu, czyli obowiązywanie prawa ludzkiego oraz prawa naturalnego  Normy prawa naturalnego powinny być urzeczywistnione przez prawo pozytywne, ponieważ obowiązują one niezależnie od aktów władzy  Nurty i ujęcia prawonaturalne wywodzące się z: o Przekonań religijnych (Bóg jako źródło prawa) o Laickie lub racjonalistyczne -> ich źródłem prawa naturalnego jest rozum człowieka, jego natura, godność o Wspólne dla wszystkich: odczuwanie potrzeby istnienia porządku, którego źródło obowiązywania jest lokowane poza wolą prawodawcy a) STAROŻYTNOŚĆ:  Przeciwstawianie porządku państwowego i naturę ludzką rozumianą na sposób przyrodniczy (sofiści) lub społeczny (Arystoteles)  Źródło zakazów i nakazów prawa natury: istota człowieka b) WCZESNE CHRZEŚCIJAŃSTWO I ŚREDNIOWIECZE:  Św. Augustyn – porządek rzeczy wyrażony przez prawo boże w postępowaniu człowieka: o Dobry człowiek dostępował łaski, był zbawiony; był tylko pielgrzymem w państwie o Zły człowiek miał „państwo ziemskie” -> rola bicza bożego  Św. Tomasz z Akwinu – porządek nadawany jest światu przez boży plan, prawo wieczne (lex aeterna) -> człowiek poznaje częściowo drogą rozumową jako prawo naturalne (lex naturalis) i które obowiązuje w sumieniu: o Poznanie tego prawa -> możliwość stworzenia jego pochodnej w postaci prawa pozytywnego, ludzkiego (lex humana) o Jeżeli prawo ludzkie jest sprzeczne z prawem naturalnym to lex iniusta est non lex (prawo niesprawiedliwe nie zasługuje na miano prawa) c) SZKOŁA PRAWA NATURY XVII WIEKU:  Koncepcja prawa naturalnego oderwana od religii – prawo boskie zastąpione prawem natury ludzkiej o Prawo wynikające z niezmienności natury człowieka ma tak niezmienny charakter, że nawet sam Bóg nie może go zmienić o Prawo natury i „prawo prawego rozumu” jest powszechne, racjonalne i świeckie o Rozeznanie co dobre i złe ma charakter obiektywny  Koncepcja prawa podmiotowego (uprawnienia) jako: 1) władza w stosunku do siebie (wolność) 2) władza w stosunku do innych 3) władztwo nad rzeczami o reprezentanci autorzy nowożytnych koncepcji umowy społecznej (m.in. Thomas Hobbes, John Locke, Jean-Jacques Rousseau)  Stworzyciel tych nurtów: Hugo Grocjusz Większość wymienionych koncepcji zakłada niezmienność treści wskazań prawa natury i dlatego są zaliczane do grupy tzw. KONCEPCJI STATYCZNYCH

d) PRZEŁOM XIX I XX WIEKU – ukształtowanie szkoły prawa natury o TREŚCI ZMIENNEJ  Zwolennicy tych koncepcji: Immanuel Kant -> Rudolph Stammler -> Leon Petrażycki  Prawo naturalne nie ma treści raz na zawsze i z góry danej – forma prawa (idea prawa słusznego jako nakazu rozumu) nie zmienia się, lecz zmienia się tylko sposób w jaki rozumiemy i interpretujemy dane wartości  Tak rozumiane prawo powinno odzwierciedlać w prawie tworzonym i sankcjonowanym przez państwo (w prawie pozytywnym) e) OD II WOJNY ŚWIATOWEJ  Prawo naturalne dynamiczne – normy prawa natury pozostają zasadniczo niezmienne, ale w zależności od warunków historyczno-materialnych dokonuje się ich odmiennej (dynamicznej) interpretacji  Istotna rola: źródło inspiracji prawników i podwaliny idei konstytucjonalizmu  Np. Deklaracja Niepodległości z 1776 r.; francuska Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789 r.; Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ z 1948r.; Pakt Praw Człowieka ONZ z 1966 r.; Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r.  Katalogi praw wolności, praw człowieka i obywatela nie mogą być przez władzę ustanowione, mogą być tylko deklarowane (bo są prawonaturalne); są też we współczesnych konstytucjach Współcześnie prawo naturalne nie pełni już roli walidacyjnej wobec norm stanowionych przez człowieka (nie przyznaje się wzorcom mocy uchylania prawa pozytywnego)

Pozytywizm prawniczy i jego ewolucja a) Kierunek pozytywistyczny / teza społeczna pozytywizmu prawniczego – prawem jest zespół norm (wzorów powinnego zachowania) ustanowionych lub uznanych i chronionych (sankcjonowanych przez państwo posługujące się środkami przymusu):  Odrzucenie metafizyki i wypracowanie własnych metod interpretacji prawa obowiązującego  Ideałem prawa staje się prawo wolne od wartościowania -> teza o rozdziale prawa i moralności  prąd myśli prawniczej: A. anglosaskiej (jurysprudencja analityczna):  najważniejsza postać – John Austin:  abstrakcyjna i generalna norma prawna jako rozkaz suwerena – istota wyposażona we władzę nad innymi  było to praw-rozkaz zagrożone sankcją  normy tworzące system prawny postać prostych zakazów i nakazów, a suweren miał zdolność wymuszania posłuchu u poddanych  Herbert L. A. Hart:  Odmienny, krytyczny sposób niż Austin  Uważał, że obywatel musi odczuwać różnicę między nadającą prawo wolą suwerena a bandytą nam zagrażającym, a nie jedynie na wykonywaniu i nawyku zachowania się w określony sposób -> wg Hart’a tej różnicy nie widać w pozytywizmie pierwotnym (Austin’a)  Silna presja społeczna

3. PRAWO JAKO FAKT SPOŁECZNY. REALIZM PRAWNY

a) Fakt społeczny (wg Emila Durkheima) – wszelki, powszechny w danym społeczeństwie sposób postepowania, zdolny do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu:  nauki empiryczne ujmują prawo jako fakt społeczny osadzony w kontekście kulturowym (moralność, religia i obyczaje)  prawo, które znajdzie posłuch w społeczeństwie, będzie w konsekwencji prawem skutecznym b) realizm prawniczy:  „prawo w działaniu” (law in action)  Prawo jako zespół norm to zespół zjawisk (faktów) z zakresu socjologii czy psychologii, powiązanych z normami prawnymi  Sprzeciw wobec koncepcji pozytywistycznych (nieuzasadniona wiara w moc sprawczą tekstów prawnych; „law in books”) i prawonaturalnych (krytyka za poszukiwanie wzorców prawa przez spekulowanie rozważania, zastępujące rzetelne badania praktyki życia społecznego  Koncepcje realistyczne – istotą prawa są ludzkie przeżycia, emocje, które są pobudkami naszego postępowania (bo nimi się kierujemy, a nie ustawami wydanymi przez władze państwową:  Normy prawne i moralne ujawniają się w naszej psychice, są wyobrażeniami sposobów zachowania  Emocje etyczne mogą mieć charakter imperatywny lub imperatywno-atrybutywny

KONCEPCJE HERMENEUTYCZNE, ARGUMENTACYJNE I KOMUNIKACYJNE Proces znaczenia tekstów – rozumienie tekstu jest zależne od ludzkich sposobów myślenia o prawie i o otaczającym nas świecie: a) Hermeneutyczne koncepcje prawa (kluczowe: rozumienie i ustalanie warunków możliwości rozumienia – co sędziowie, urzędnicy, adresaci norm prawnych rozumieją przez pojęcie prawa):
1. „przed wykładnią nie ma prawa” – rolą sędziego jest „urzeczywistnienie prawa” (sędzia czyta przepisy prawne, zastanawia się, jak je rozumieć i jaki wyrok należy wydać
2. Dany tekst należy interpretować w kontekście różnych istotnych dla sędziego okoliczności
3. Proces rozumienia:  nie ma charakteru linowego : tzn. biorę tekst do ręki -> czytam -> rozumiem tekst  ma charakter po linii koła: tzn. biorę jednostkę tekstu (zdanie, przepis prawny) -> analizuję jej treść -> odnoszę do całości -> interpretuje całość, wiedząc, że zawiera ona analizowaną jednostkę TO SIĘ NAZYWA „KOŁO HERMENEUTYCZNE”
4. Przedrozumienie – sędzia nie zna żadnych faktów w sprawie, ale posługuje się ogólnym poglądem, tradycją interpretacyjną itd. I taka „podbudowa” pozwala mu zastosować odpowiednią wiedzę  Występowały głownie w niemieckiej filozofii i teorii prawa  W Stanach Zjednoczonych  W Polsce: Jerzy Stelmach i Marek Zirk-Sadowski

b) Teorie argumentacyjne – akcentują fakt, że do prawa odwołujemy się przede wszystkim w sytuacji sporów;

Stosowanie prawa – prezentacja różnych argumentów (racji) za określonym rozstrzygnięciem i przeciwko odmiennym rozwiązaniom
Swoiste zasady kultury prawnej – silne ugruntowane zasady prawnicze, które nie podlegają podważeniu, np. „prawo nie działa wstecz”, „chcącemu nie dzieje się krzywda”; Chaim Perelman nazywa to „topikami prawniczymi, czyli „miejscami wspólnymi dla prawników (łac. Topos – miejsce)
Decyzja władcza kierowana jest zawsze do określonego audytorium: mogą je tworzyć osoby występujące w sprawie sądowej jako strony (powód i pozwany, oskarżyciel i pozwany itp.), mogą być nimi:  Sędziowie  Adwokaci  Radcy prawni  Obywatele (w głośnych sprawach) c) Teorie komunikacyjne – normy (reguły, zasady) prawa kształtuje się w procesie dyskursu, w którym uczestniczą:  Oficjalny autor aktu normatywnego  Jego fachowi wykonawcy  Adresaci prawa  Przedstawiciele nauk prawnych, politycy itd. Rozstrzygnięcie polega na: osiągnięciu porozumienia (zgody, konsensu) w drodze dialogu
Dyskurs – wymiana argumentów zmierzająca do osiągnięcia wspólnego porozumienia, ma charakter procedury, musi być zgodne z rzeczywistością
Procedura toczy się w warunkach tzw. idealnej sytuacji komunikowania się, w której wszyscy uczestnicy dyskursu powinni mieć taką samą możliwość przedstawienia swojego stanowiska
Wynik dyskursu musi być taki, aby konsekwencje są możliwe do zaakceptowania przez wszystkich uczestników dyskursu i które w określonym stopniu realizuje ich wspólne oraz własne interesy

podstawowe koncepcje prawa, Streszczenia z Prawoznawstwo

Dokumenty powiązane

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz podstawowe koncepcje prawa i więcej Streszczenia w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!

PODSTAWOWE KONCPECJE PRAWA

3. PRAWO JAKO FAKT SPOŁECZNY. REALIZM PRAWNY