Poprawność językowa ., Prezentacje z Język polski

Pobierz Poprawność językowa . i więcej Prezentacje w PDF z Język polski tylko na Docsity! msza święta / Msza Święta pasterka / Pasterka msza święta / Msza Święta, pasterka. Wiele osob chciałoby pisać te wyrazy wielkimi literami z uwagi na szacunek. Nazwy nabożeństw zgodnie z normą należy pisać małymi literami, czyli poprawnie: msza święta, pasterka, także roraty, godzinki, np. Byłem na mszy świętej; Zapraszamy na pasterkę. W tekstach religijnych, oficjalnych, pisze się zwykle Msza Święta lub Msza św. Tradycyjną nazwę nabożeństwa – pasterka – wyjątkowo można napisać Pasterka, gdy chcemy podkreślić jej rangę, znaczenie dla nadawcy tekstu. Dopuszcza to odpowiednia reguła, zgodnie z ktorą w wyjątkowych okolicznościach wielka litera jest akceptowana. Na przykład w zaproszeniu skierowanym do wiernych proboszcz mogłby napisać: Serdecznie zapraszam na uroczystą Pasterkę. Jak powinno się akcentować wyrażenia przyimkowe ze słowem msza? Byłem na MSZY czy byłem NA mszy? Służyć do MSZY czy służyć DO mszy? O ile w pierwszym wypadku spotyka się obydwa sposoby akcentowania, o tyle w drugim wypadku akcent tradycyjnie pada raczej na zaimek. Ponadto, przyjmując, że poprawny (niekoniecznie jako jedyny) jest akcent na przyimek (czyli jeden zestrój akcentowy), to czy poprawna będzie np. forma przede mszą? Może być NA mszy i może być na MSZY, ale jeśli msza zostanie wyposażona w przydawkę, to przejmie akcent, np. na MSZY świętej. Podobnie jest w przykładach z przyimkiem do. Natomiast przede mszą to inna sprawa, związana nie tyle z akcentem, ile z wyborem formy przyimka. W ogólnej, nieregionalnej polszczyźnie słowo przede występuje tylko w połączeniach przede mną, przede mnie i przede wszystkim. Mówimy więc przed MSZĄ – z akcentem na rzeczowniku. Mirosław Bańko, PWN Wesołych Świąt / wesołych świąt radosnych świąt Bożego Narodzenia. Poprawnie wielką literą pisze się tylko nazwę: Boże Narodzenie. Jeśli tworzymy wyrażenia zawierające dodatkowo rzeczownik święta, należy pisać go małą literą: święta Bożego Narodzenia i życzenia z okazji świąt Bożego Narodzenia. Zwyczajowo jednak Polacy przesyłają Najserdeczniejsze życzenia z okazji Świąt Bożego Narodzenia. Ponieważ mamy tu do czynienia z użyciem wielkiej litery ze względow uczuciowych (szacunek dla uroczystych dni), tę wersję pisowni można zaakceptować. Czasem wątpliwości budzi też zapis: Szczęśliwego Nowego Roku. Ponieważ życzenia dotyczą zwykle całego roku kalendarzowego, rozpoczynającego się świętem Nowego Roku, poprawnie należałoby zdaniem wielu napisać raczej Szczęśliwego nowego roku. Przyjęło się jednak, że życzenia na cały rok zapisujemy tak, jak gdyby dotyczyły tylko pierwszego dnia tego roku, a więc wielkimi literami. Czy poprawne jest sformułowanie: "Radości, spokoju i ciepłej, rodzinnej atmosfery na czas Bożego Narodzenia..."? Spotkałam się z opinią, ze wyrażenie na czas jest rusycyzmem. Bardzo proszę o jak najszybszą odpowiedź. Pozdrawiam, Beata Rękas Wprawdzie do Bożego Narodzenia jeszcze daleko, ale odpowiadamy, zgodnie z Pani prośbą, tak szybko, jak tylko możemy. Otóż pierwsze, co się rzuca w oczy, kiedy czyta się cytowane życzenia, to wyrażona w nich jasno intencja, by spokój, ciepło i rodzinna atmosfera towarzyszyły adresatowi tylko w czasie świąt: na czas Bożego Narodzenia i ani dnia dłużej! Czy na pewno o to chodziło? Mówi się np. na czas remontu i na czas wyjazdu, ale takie sformułowania występują w oficjalnych tekstach, a nie w życzeniach świątecznych. Sugerowalibyśmy raczej, aby życzenia sformułować tradycyjnie, np. "Radości, spokoju i ciepłej, rodzinnej atmosfery z okazji Bożego Narodzenia..." albo - jeśli naprawdę trzeba ograniczyć życzenia do dni świątecznych - "Radości, spokoju i ciepłej, rodzinnej atmosfery w Boże Narodzenie...". To zaś, czy na czas jest rusycyzmem, czy nie, ma w tej sprawie najmniejsze znaczenie. Mirosław Bańko Święty Mikołaj / święty Mikołaj św. Mikołaj / Św. Mikołaj Święty Mikołaj / św. Mikołaj. Tylko takie formy zapisu są poprawne w odniesieniu do tego popularnego świętego. Nie wolno więc napisać: *Św. Mikołaj (chyba że na początku zdania). Wyraz święty zapisuje się wielką literą tylko wtedy, gdy używa się go w pełnej formie i w odniesieniu do jednego świętego, np. Święty Piotr, Święty Paweł (ale już: święci Piotr i Paweł), także plac Świętego Piotra, kościoł Świętego Marka, Duch Święty. Używając wersji skroconej, trzeba ją zapisać małą literą, czyli: św. Piotr, św. Paweł. Wyraz święty należy zapisywać małą literą w połączeniach z rzeczownikami pospolitymi, np. msza święta (choć spotykany zapis Msza Święta jest dopuszczalny ze względow uczuciowych, także w oficjalnych tekstach liturgicznych). Krótkie i bardzo na czasie pytanko: czy piszemy święty Mikołaj, czy Święty Mikołaj? Zaryzykuję i powiem, że ani razu nie widziałem pierwszego wariantu (kiedy święty było napisane pełnym słowem), a mnie się wydaje, że zgodnie z regułami poprawnościowymi właśnie pisanie święty małą literą jest w tym wypadku poprawne. W zasadzie jest tak, jak Pan napisał, a ściślej – jest tak w słownikach ortograficznych, przynajmniej w słownikach wydanych po 2004 r., kiedy to Komisja Języka Religijnego Rady Języka Polskiego uznała, że w odniesieniu do osoby przebranej za Świętego Mikołaja należy używać małych liter, czyli pisać święty mikołaj. Zasada ta (jeśli można nazwać zasadą dyrektywę odnoszącą się do jednego wyrazu) jest sprzeczna z powszechną praktyką stosowania tego rodzaju nazw, dlatego jestem ciekaw, czy będzie respektowana. Proszę zwrócić uwagę, że jeśli recenzentowi teatralnemu nie spodoba się charakteryzacja aktora grającego rolę Hamleta, to następnego dnia w gazecie możemy zobaczyć nagłówek: „Źle upudrowany Hamlet w stołecznym teatrze”, odnoszący się do aktora przebranego za Hamleta, a nie do postaci przedstawionej przez Szekspira. W innej recenzji możemy przeczytać zaś: „Na koniec Desdemona otrzymała gromkie oklaski”, co także odnosi się do aktorki, a nie do granej przez nią postaci. W obu wypadkach oczywiście recenzent użyje wielkich liter. O Świętym Mikołaju pisaliśmy w poradni wiele razy. Proszę przejrzeć poradniane archiwum. Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski Szanowni Państwo, zadałem kiedyś takie pytanie: https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Swiety-Mikolaj-i- swiety-mikolaj;17606.html. Zajrzałem ostatnio do odpowiedzi i stwierdziłem, że nadal nie jestem pewien, jak pisać o Świętym Mikołaju w znaczeniu fikcyjnej, czy też symbolicznej, postaci obdarowującej prezentami. Np. Piszę list do Świętego Mikołaja, Dostałem to od Świętego Mikołaja itp. Przykłady cytowane w poradzie dotyczą innych znaczeń. Z wyrazami szacunku Czytelnik Kiedy mamy na myśli katolickiego i prawosławnego świętego, biskupa Miry (żył na przełomie III i IV stulecia), pomagającego biednym, schorowanym i potrzebującym, piszemy Święty Mikołaj lub św. Mikołaj. Gdy chodzi o ‘przebranego człowieka’, Wielki słownik ortograficzny PWN (red. E. Polański, Warszawa 2017, wyd. IV, dodruk poprawiony, s. 682) każe nam pisać święty mikołaj. Podaje się tam dwa odrębne hasła: Mikołaj (‘święty’) i mikołaj (‘przebrany człowiek’). W myśl tego powinniśmy pisać: Piszę list do świętego mikołaja, Dostałem to od świętego mikołaja itp. Ale uzus jest zupełnie inny, prawie zawsze spotyka się pisownię wielkimi literami Święty Mikołaj (np. Zapraszamy dzieci na spotkanie ze Świętym Mokołajem; Będą upominki od Świętego Mikołaja itp.). Walka z takim zapisem jest z góry skazana na porażkę. Należy raczej poprawić kiedyś w WSO hasło mikołaj (‘przebrany człowiek’, może z dopiskiem ‘postać z dziecięcych wierzeń, bajek i kultury popularnej przynosząca prezenty 6 grudnia lub w wigilię Bożego Narodzenia) na mikołaj a. Mikołaj (np. święty mikołaj a. św. mikołaj, a. święty Mikołaj, a. Święty Mikołaj, a. św. Mikołaj). Maciej Malinowski, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie Dobry wieczór! Od jakiej litery należy napisać słowo WIGILIA w zdaniu: „Tuż przed samą WIGILIĄ baca uciekał w góry, gdyż nie chciał rozpocząć rozmów ze zwierzętami”? Słowo WIGILIA jest użyte w tym zdaniu jako oznaczenie dnia. Ja uważam, że należy rozpocząć to słowo od wielkiej litery, ale we wzorze dyktanda, które ostatnio widziałem, było ono napisane od małej. Dlaczego? Jeśli baca uciekał w góry przed 24 grudnia, to w dyktandzie należało użyć wielkiej litery, jeśli natomiast uciekał 24 grudnia przed wigilijną kolacją, to należało użyć małej litery, zob. na przykład http://sjp.pwn.pl/szukaj/wigilia.html. Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski pomyślności w Nowym Roku / pomyślności z Nowym Rokiem Gwiazdka / sylwester. Dla wielu Gwiazdka i sylwester to wyrazy o podobnej funkcji, dlatego może dziwić to, że jeden pisany jest małą, a drugi wielką literą. Rzeczownikiem Gwiazdka zastępuje się wyraz Wigilia ‘dzień przed Bożym Narodzeniem’, czasem nawet używa się go w znaczeniu Boże Narodzenie. Zatem nazwa ta powinna być pisana wielką literą, jak inne nazwy świąt i dni świątecznych, np. Nowy Rok, Wielkanoc. Napiszemy więc: Już za kilka dni Gwiazdka; Dzieci dostały książki na Gwiazdkę. Natomiast sylwester – małą literą – to zarowno ‘zabawa sylwestrowa’, jak i ‘ostatni wieczor w roku’. Nazwy wszystkich obrzędow, zabaw i zwyczajow pisze się małą literą. Pisownia Sylwester – wielką literą – mogłaby być uzasadniana tym, że chodzi nam nie o samą zabawę, lecz o noc – wyjątkową, uroczystą, ważną, magiczną. W tym kontekście traktowaną świątecznie. Na razie jednak i w tym znaczeniu należy pisać sylwester. Jaka jest poprawna pisownia słów: sylwester (jako zabawa sylwestrowa, ostatni wieczór w roku) i gwiazdka (w znaczeniu: dostać coś na gwiazdkę)? Słownik ortograficzny nakazuje pisownię małą literą, natomiast uzus moim zdaniem jest inny. Z góry dziękuję za odpowiedź. Gwiazdka – jako synonim wigilii i świąt Bożego Narodzenia – powinna być pisana wielką literą. Taki zapis występuje m.in. w Wielkim słowniku ortograficznym PWN (dostępnym też w Internecie) i znajduje uzasadnienie w pisowni nazw świąt i dni świątecznych: Nowy Rok, Wielkanoc, Zaduszki i in. Ten sam słownik każe nazwę zabawy sylwestrowej pisać małą literą, co jest logiczne, bo tak pisze się nazwy wszystkich obrzędów, zabaw i zwyczajów. Wydaje się jednak, że i pisownia Sylwester jest uzasadniona – wtedy mianowicie, gdy chodzi nie o zabawę, lecz o noc, w którą takie zabawy się odbywają, np. „W tym roku Sylwestra spędzimy w domu”. Podstawą wyboru takiej pisowni może być – jak poprzednio – przepis dotyczący pisowni nazw świąt i dni świątecznych, tu zastosowany nieco przewrotnie, bo odniesiony do nocy, a nie dnia. Mirosław Bańko, PWN Dzięki bardzo! Dzięki bardzo! W taki sposob dziękują sobie już nie tylko młodzi ludzie, ale też i dorośli, między innymi sprawozdawcy radiowi i dziennikarze telewizyjni. Słyszy się także: Wielkie dzięki. I to oburza tych użytkownikow języka, ktorzy uważają, że w oficjalnych sytuacjach wypadałoby mowić raczej: Bardzo dziękuję. Forma dzięki, utworzona od czasownika dziękuję, używana jest w języku młodzieżowym, z natury mającym charakter skrotowy i potoczny. Dziękuję (dziękujemy) łączymy zwykle z bardzo i mowimy: Bardzo dziękuję lub Dziękuję bardzo. Jednak w wypadku skroconej formy dzięki mowi się tylko Dzięki bardzo, nie zaś: *Bardzo dzięki. Dodać należy, że dzięki to nie czasownik, lecz rzeczownik. Może on być łączony z przymiotnikami, np. Serdeczne dzięki, Wielkie dzięki. Wyjątkowe zestawienie rzeczownika i przysłowka – Dzięki bardzo – jest konsekwencją analogii do zwrotu z czasownikiem. Wyrażenia: Dzięki bardzo, Wielkie dzięki, choć bardzo potoczne, nie są błędne pod warunkiem, że będą używane w sytuacjach nieoficjalnych, w kontaktach z rowieśnikami. Starannymi zwrotami wyrażającymi wdzięczność są nadal: Dziękuję, Bardzo dziękuję, Dziękuję bardzo, Pięknie dziękuję, Dziękuję uprzejmie itp. superzabawa / super zabawa