Prawo - Notatki - Prawo, Notatki z Prawoznawstwo

Pobierz Prawo - Notatki - Prawo i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!

Kodeks Hammurabiego – pierwszy spisany pomnik prawa, w którym zawarte były sankcje = kara za nieprzestrzeganie zasad. W Mezopotamii obowiązywała ZASADA TALIONU – „odpłaty” „jak Ty mi tak ja Tobie” 10 przykazań to normy moralne a nie prawne! Norma prawna = sankcja=kara W krajach muzułmańskich obowiązuje prawo boskie.

O państwie prawie wypowiadali się także:

• Arystoteles,
• Platon

Grecy – teoretycy ale wykonalne praktyce prawo: Podwaliny pod prawo gosparcze w szczególności prawo morskiej Teoria wymyślona przez Greków okazała się w praktyce bezprawiem.

Prawo: a) ius – prawo ogólne; normy i zasady wzajemnych relacji miedzy ludźmi b) fas – prawo boskie – relacje między obywatelem a bóstwami

Według Rzymian świat dzieli się w podmioty praw i przedioty prawa.

Prawo: a)ius

• ius civile – prawo cywilne dotyczące obywtaleli Rzymu,
• ius gentium (ludzi nie będących obewatelai Rzym = prawo międzynarodowe
• ius publicum – prawo państwowe b) fas

W okresie klasycznym powstało prawo 12 tablic

• spis przepisów, powstałych jako wynik buntu biednych przeciwko bogatym, którzy zaczęli gromadzić majątek, wyzyskiwać plebejuszy w wyniku czego większa cześć społeczeństwa nie miała co jeść (FIRYCI = patrycjusze =najbogatsi,

• zostało wykute na 12 spisanych tablicach; na których zapisano zwyczaje i normy prawe. Np. jak dochodzić egzekucji, jakie są zasady
• wszyscy mieszkańcy starożytnego Rzymu musieli znać na pamieć,
• było wystawiane publicznie na forum romanum – rynki, gdzie rozstrzygano spory
• wyroki wydawano do południa

Osoby biorące udzial w procesie: a) „pretor” = zajmował się orzekaniem = władza sądownicza, b) „actor” = strona która czegoś dowodziła, dziś zwana powodem

Wówczas sędzia mogł:

1. zasądzić zgodnie z życzeniem
2. odmówić = proces był sformalizowany

PAREMA RZYMSKA = zasada 1)Superficies solo cedit = wszystko co znajduje si ena nieruchomości, należy do niej

2. Nikt nie może na drugiego przenieść więcej prawa niż posiada
3. ius est ars boni et eaqui – prawo jest sztuką czynienia dobra i słuszności 4)Lex retro non agit – ustawa nie działa wstecz
4. Rzym się wypowiedział, sprawa ostatecznie załatwiona

Prawa rzymskie nazywano od osoby, która je wymyśliła

Kobieta przez całe swoje życie była pod władzą niemalże niczym nie różniła się od niewolnika. W Rzymie ojciec miał bardzo duża władze; córka była mu podwładna; cały czas pod władzą mężczyzny – od ojca po meża

Ustawa prawa 12 tablic obowiązywała do roku 1453, tzn. do upadku cesarstwa bizantyjskiego.

Konstantyn:

• nakazał spisywanie niektórych praw,
• założył szkoły, które kształciły pracowników w Konstantynopolu, Rzymie i Bejrucie

Justynian:

Wprowadzanie „sądów inkwizycyjnych” przez kosił katolicki= stosowanie częściowo prawa rzymskiego = prowadzenie pewnych formułek

Na potrzeby walki z protestantami i innowiercami wprowadzono Proces Inkwizycyjny – wówczas pojawił się urzad Sędziego który był zarówno sędzią, oskarżycielem jak i adwokatem = w konsekwencji jedna osoba decydowała o wszystkim, wyroki były niesprawiedliwe( jest to nawiązanie do Sądu Bożego)

1555 – pokój augsburski wprowadził zasadę Gius regio eis religio – czyja władza tego relicjia, możliwość wprowadzania przez władzę takiej religii jaką wyznawał DOCHODZI DO HUANIZACJI PRAWA (XVI i XVII w)

• spisanie prawa na świecie,
• inaczej kształtowano relacje międzyludzkie,
• zniesionio tortury, publiczne egzekucje,
• wprowadzono inne przepisy dotyczące kar

Monteskiusz wymyśla teorie trójpodziału władzy

Władza(król, cesarz): a) ustawodawcza (sejm, stany generalne) b) wykonawcza (urzędzy: starosta, wojewoda, kanclerz), c) sądownicza (sądy)

władze równe sobie ale też niezależne

Doprowadzenie do osłabienia władzy króla -> rewolucja francuska -> wg Rousseau „wszyscy ludzie są równi”, nie podlegają niewolnictwu, mają dążyć do szczęścia.

Napoleon wprowadza wspólne zasady, kodeks cywilny znany kodeksem Napoleona który obowiązuje do roku 1925.

Bismarck wprowadza ubezpieczenia społeczne, filary.

Początek Xix. W procesie wygrywa PRAWO

• wystąpienie człowieka przeciwko urzędnikowi = wyrok korzystny dla niego, „to nic, że wygrał urzędnik, są jeszcze sądy berlińskie” co też czyni i bez problemu wygrywa proces

Lata 20 – utworzeni nowego prawa cywilnego dla II RP Lata 30 – kształtowanie naszego niezależnego prawa Lata 32 – uworzenie kodeksu prawa

Funkcje prawa:  ochronna – zabezpieczenie ładu społecznego, gospodarczego, regulowanie stosunków międzyludzkich. skazuje nam pewne normy postępowania i chronią, pewnego rodzaju ład społeczny i gospodarczy, regulują stosunki międzyludzkie np. prawo konstytucyjne wydawanie, uchwalanie, tworzenie konstytucji,  stabilizacyjna ściśle związana z funkcja ochronna jest to funkcja utrzymania którą jednocześnie sełni funkcja ochronna,  dynamizująca – nawiązująca do przepisów prawa np. cywilne, handlowe, spółek. Nie koniecznie przepisy prawa konstytucyjnego określają przepisy prawa. Coś co pojawia się nowego i będzie miało szanse rozwoju, nie ma na celu ułatwienia i nie funkcjonuje w przepisach prawa konstytucyjnego,  organizacyjna – ma za zadanie ukazanie obywatelowi pewnej struktury, organizacji państwa, urzędów ma za zadanie podanie gotowej organizacji danego organu  prewencyjno-represyjna – możliwość karania stosowanie sankcji, dochodzenie czegoś, katalog represji państwa względem obywatele. Nie ma przestępstwa bez ustawy,  wychowawcza polega na tym, że młodzi udzie są uświadomieni o tym co to jest prawo i na czym polega (np. regulamin szkoły, do którego należy się stosować)

Posłuch wobec prawa nastawienie wobec prawa, obywatela względem państwa (świadomość prawa), znajomość, stosunek do przepisów prawa

Postawa legalistyczna „ surowe prawo, ale jednak prawo”, taki jest przepis tak należy postępować i od tego nie ma odwrotu. Legaliści bez względu na wszystko zawsze przestrzegają przepisy prawa.

Np. kto uprawia handel ludnością nawet za ich zgodą podlega karze do lat 3.

NORMA PRAWNA

(kapitał) majątek spółki wkład wkład Hipoteza  kt o – p o d m

io t,  o k ol ic z n o śc i

Dyspozycja  wzór postępowania

Sankcja:  karna,(występ uje tylko w przepisach karnych)  egzekucyjna( występuje zarówno w przepisach prawa karnego i cywilnego,  nieważności

Norma prawna

Sankcjonowana (hipoteza + dyspozycja)

sankcjonująca

Podział norm prawnych

Ius cogeus Prawo bezwzględnie obowiąz.

Norma prawna Ius cogeus prawo bezwzględnie obowiązujące

Bezwzględnie kształtuje 2 typy zachowań:  nakaz,  zakaz

Ius dispositiuum Prawo względnie obowiązujące

 pewien wzór według którego powinniśmy postępować,

Prawo a moralność Cechy moralne(norm moralnych)  odnoszą się nie tylko do zewnętrznych zachowań człowieka, dotyczą świadomości, emocji, do pobudek, opisują stosunki międzyludzkie, ale również stosunek do Boga oraz do zjawisk przyrody  wysterują 2 rodzaje postępowania moralnego:

• maksymalistyczne (Jezus stawia wzór: człowieku dąż do doskonałości, bądź taki by nikt nie mógł Ci nic zarzucić)
• minimalistyczne (niewielki kanon, który mamy spełniać = 10 przykazań Mojżesza)

Obowiązywanie prawa

Prawo istnieje w czasie i przestrzeni. Czas obowiązywania normy prawnej. Zasadą jest, że przepis prawny mus być przez kogoś wymyślny. Uchwalaniem przepisów zajmuje się powołane do tego organy.

• na statkach wodnych, powietrznych

Wykładnia przepisów prawnych – wytłumaczenie, wyjaśnienie pojęć, problemów

prawnych( wyjaśnienie zawiłych niejasnych przepisów)

Rzecz jasnych nie interpretuje. ….. non Sun interpretante

Z uwagi na to, kto dokonuje wykładni mamy:

• w. doktrynalną tej wykładni dokonują teoretycy prawa, naukowcy, profesorowie, instytuty, uczelnie, prywatne opinie,
• w. sądową interpretacja prawa stosowana przez organy państwowe (sądy)
• w. legalną dokonuje organ wydający przepisy; w Polsce dokonuje tego Sejm i Trybunał Konstytucyjny
• w. autentyczną wynika wprost z przepisu prawa

Z powodu zawartych reguł:

• w. językowa in. gramatyczna tzn. tak jak, to jest napisane tak to musimy rozumieć,
• w. systemowa bierzemy pod uwagę cały system prawa szukając odpowiednika w systemie.
• w. celowościowa (funkcjonalną) odwołujemy się do celu jaki miał wydający przepis na myśli (ustawodawca)

Reguły wnioskowań prawnych

1. a Maori ad minus (Wnioskowanie z mniejszego na większe) - Jeżeli komuś wolno więcej to wolno mu też mniej 2 a minori ad maius (Z mniejszego na większe) Dotyczy głownie zakazów bądź obowiązków danej osoby. Jeżeli ustawodawca zakazuje nam zarobienia czegoś mniejszego, oczywistym jest, iż zabroni nam postępowania większego
2. a cantrawio – z przeciwieństwa na przekór jeśli można coś zawiesić można także podjąć postępowanie
3. per onologiam (Poprzez podobieństwo (analogię)) Jeżeli istnieje dziedzina prawa gdzie nie ma przepisów (luka) sąd może podjąć analogie. Możemy wnioskowanie to przeprowadzić tylko w przepisach prawa cywilnego.

Stosunki prawne – relacje, związki pomiędzy podmiotami prawa

Fakty prawne – relacje, związki pomiędzy podmiotami prawa.

FAKTY PRAWNE

Zdarzenia Takie fakty, na które człowiek nie ma żadnego wpływu (żywioły) powodują pewne sytuacje prawne

Zachowania Podlegają ocenie prawnej, to czynności podejmowane przez podmioty prawa przemyślane i zawinione

Czynności konwencjonalne (powtarzalne) Nie podlegające sankcjom karnym fakt świadczenia pracy

Czyny

Zabronione Np. nie zabijaj

Zgodne z prawem Np. uprawnienie właściciela drzewa po poinformowaniu do zbioru jabłek w określonym terminie

nakazane nakaz stawienia się przed komisją przedpoborową dla mężczyzn

dozwolone np. poszukiwanie skarbów

prawne zgodne z pewnymi obowiązkami nałożonymi przez prawo (umowa)

• jednostronne, -dwustronne(umowy)

Akty stosowania prawa W jaki sposób prawo będzie stosowane np. wydanie wyroku przez sąd = Orzeczenia sądowe, konstytucyjne

Akty stosowania prawa Pewne osoby prawne wydające regulaminy = Akty administracyjne

Dekrety z mocą ustawy na najbliższym posiedzeniu musiały być zatwierdzone bądź odrzucone (ze względu na to, że władza wykonawcza nie może być jedn. Usta…)

Rozporządzenie prezydenta RP ma moc ustawy wydawane tylko i wyłącznie w stanie wojny lub wojennym.

U. międzynarodowe obowiązują w momencie ich notyfikacji (zatwierdzenia umowy przez uprawiony do tego organ) w tym wypadku Sejm. Umowy te są zatwierdzane przez dwa bądź więcej państwa. Do umów zalicza się: traktaty, pakt, konwencje, konkordat, porozumienie.

Rozporządzenie (wykonawcze) są wydawane w celu wykonania ustaw; podstawą jego wydania jest upoważnienie ustawowe (wskazówka w ustawie) są to akty obowiązujące w całym kraju każdego!. Są również takie akty normatywne jak rozporządzenia i zarządzanie (wydawane przez Sejm, Prezydenta, Prezesa Rady Ministrów, poszczególnych ministrów) obowiązujące na danym terenie.

Akty normatywne obowiązują na określonym terenie (rozporządzenia, zarządzenia) uchwalane przez np. sejm (rozporządzenie sejmu dotyczące człon. Sejmu), wójt rozporządzenie normujące dotyczące gminy. Kodeks (z łac.) = zbiór Kodeks – normuje całościowo pewną dziedzinę życia, w nim zawarte są wszystkie przepisy, które dotyczą konkretniej sprawy; każdy kodeks jest ustawą

Konstytucja - ustawa zasadnicza (konstytution ustanowienie) akt ustanawiający

Budowa aktu normatywnego:

• nazwa rodzajowa (ustawa, rozporządzenie ,umowa międzynarodowa),
• data uchwalenia aktu,
• tytuł (określa się dzidzie czego dotyczy ten akt) np. o edukacji,
• preambuła (uroczysty wstęp) oświadczenie sejmu jakie były motywy stworzenia określonego aktu (nie jest podst. Roszczeń jakichkolwiek),
• cześć ogólna (słowniczek),
• cześć szczegółowa (przepisy: dyspozycje i sankcje)

• przepisy przejściowe zawierają tzw. klauzule de…… (derogacja – uchylenie) przepis gilotynowy uśmiercenie dotychczasowej ustawy (moment śmierci),
• przepisy końcowe,
• podpis prezydenta lub określonego ministra

Prawo konsytuacje

Pierwszą konstytucją na świecie była konstytucja Stanów Zjednoczonych nazwana Deklaracją Niepodległości. Była to konstytucja spisana ….. … …, i do dnia dzisiejszego funkcjonuje. Amerykanie, co jakiś czas uchwalają POPRAWKĘ przepisy, np. 5 poprawka: osoba wybiera milczenie, nie odpowiada na pytania sędziego (ma takie prawo), ponieważ utrudnia proces w konsekwencji zostaje osadzona w zakładzie, gdzie ma czas do namysłu.

Poprawka 5 nikt nie ma prawa do doprowadzenia oskarżenia na siebie

I konstytucja europejska Konsty. 3maja 1791 RP szlacheckiej Konst. Francuska Podstawa systemu konst. na całym świecie

Zasady życia państwowego:

• republikańskiej formy rządów (wskazuje, jakim państwem jesteśmy, wzięło się to z czasów rzymskich „res publico”; władzę m sprawować naród),
• zasada demokratycznego państwa prawnego (wskazanie, że w danym kraju jest prawo, które musi być przestrzegane, wszyscy wobec prawa są równi),
• zasada autonomii, niezależności i współdziałania z kościołami i wszystkimi wyznaniami, Kościół i inne wyznania nie powinny wtrącać się w sprawy prawne Francja najlepsza córa kościoła katolickiego Wizyta głowy państwa katolickiego (Watykanu) we Francji Ścisłe rozgraniczenie kościoła od głowy państwa
• zasada wolności człowieka wiąże się to z zasadą, że nie wolno pozbawić człowieka wolności bez określonego powodu,

Nadzwyczajny środek zażalenia – mówi o tym, iż można odwołać się do sądu apelacyjnego bądź Sądu Nadzwyczajnego.

KASACJA – dotyczy jedynie wyroków prawomocnych i musi dotyczyć błędów prawnych, jaki popełnił sąd. Wznowienie postępowania przysługuje stronie, gdy na jaw wyjdą nowe, wcześniej nieznane okoliczności.

Sądy rejonowe – osadzają w składzie 1 sędzia + dwóch ławników

Sądy okręgowy – osądzają w składzie 2 sędziów + 3 ławników; są to sprawy dotyczące rozwodów; zamachów na życie, gwałtów ze szczególnym okrucieństwem

Sąd Najwyższy nigdy nie orzeka tak jak sądy powszechne. Zajmuje się przede wszystkich kasacją, wznowieniem postępowania oraz ustalaniem zasad prawnych.

NSA – zajmuje się skargami = odwołanie się od niesłusznych decyzji organów administracji.

Temat: Tryb uchwalania ustaw

1. Zaistnienie inicjatywy ustawodawczej (istnieje krąg osób, które mogą wymyśleć i opracować projekt ustawy:

• grupa 15 osób posłów bądź Senat,
• Prezydent RP,
• Rada Ministrów,
• grupa, co najmniej 100 000 obywateli, którzy zebrali odpowiednią ilość podpisów

2. projekt ustawy jest składany do laski marszałkowskiej (symbol władzy), następnie przekazuje projekt na obrady Sejmu gdzie obywa się I CZYTANIE; przekazanie projektu ustawy do komisji sejmowych w celu poprawienia, uszczegółowienia, skreślenia; wówczas następuje II CZYTANIE: posłowie wypowiadają się czy przyjąć ją większością głosów ( % +1). Jeżeli zostanie przyjęta przekazuje się ją do Senatu, który może przyjąć, wnieść poprawki bądź odrzucić projekt ustawy. Po III CZYTANIU następuje uchwalenie tej ustawy = przedłożenie Prezydentowi, aby ją podpisał. Prezydent może założyć veto – ustawa wraca do Sejmu, gdzie 3/5 posłów, musi być za uchwaleniem ustawy; wówczas Prezydent podpisuje ustawę.

Organy sądowe Prokuratura nie jest organem władzy sądowej, organ niekonstytucyjny nie wynika z konstytucji, podlega organom wykonawczym, tj. Rada Ministrów; prokuratura realizuje cele związane z przestrzeganiem praw obywateli, czyli z praworządnością

Zadania prokuratury:

• kontrola i przestrzeganie praworządności w kraju,
• ściganie i przestrzeganie praworządności w kraju,
• reprezentowanie państwa przed sądami,

AKT OSKARŻENIA = sformalizowane zarzuty

Immunitet prokuratorski oraz „zasada hierarchicznego podporządkowania” – każdy prokurator w zakresie prowadzonych przez siebie spraw podlega kontroli i nadzorowi swych podwładnych, przełożonych.

Trybunały są organami konstytucyjnymi – o nich się mówi w konstytucji. Konstytucyjny Stanu Powołany w latach 90., zadaniem jest przestrzeganie zasad zawartych w konstytucji, pod względem prawnym nadzoruje wszystkie

Jego członkami muszą by c zawodowi prawnicy: adwokaci, radcowie prawni, sędziowie powszechni, prof. Uczelni wyższych

Prokuratatura

Prokurator Generalny - > Ministerstwo sprawiedliwości

Prokuratorua krajowa - > sąd najwyższy

Prokuratura apelacyjna - >sąd apelacyjny

Produkratura okręgowa - >Sąd okręgowy

Prokuratura rejonowa - >sąd rejonowy

RADCA PRAWNY – kiedyś ktoś kto doradza w sprawach ekonomicznych, gospodarczych i reprezentował pracodawców firm np. prezesa fabryki; pozwalano im występować w sądach w sprawach cywilnych, gospodarczych, rodzinnych zaś w żadnym wypadku w sprawach karnych. ….. Sejm i Senat wybieramy w wyborach pięcioprzymiotnikowych: powszechnych, równych, proporcjonalnych, bezpośrednich, tajnych. Prezydenta natomiast wybieramy raz na 5 lat w wyborach czteroprzymiotnikowych: powszechnych, równych, bezpośrednich tajnych. Prezydent może sprawować władzę dwukrotnie.

SEJM

• 460 posłów
• otrzymują mandat generalny (każdy poseł reprezentuje naród, mandat ten jest niezależny, tzn. poseł nie ma obowiązku składania sprawozdań ze swojej działonośc; nie musi się tłumaczyć swoim wyborcom; jest NIEODWOŁALNY – osoba któ®a głosowała na danego posła nie może go odwołać
• kompetencje posłów:

1. prawo do uzyskiwania informacji do organów państwowych, samorządowych, prywatnych
2. prawo podjęcia interwencji
3. prawo brania udziału w posiedzeniach samorządowych
4. prawo do utworzeni biura poselskiego w okręgu gdzie się go wybrano
5. prawo do zrzeszania w kołach, klubach sejmowych

• obradami kieruje Marszałek Sejmu lub jeden z Wice – Marszałkow,
• uchwala coroczny budżet, powołuje naczelne organy państwowe i kontroluje je, uchwala ustawy

SENAT

• 100 senatorów,
• otrzymują również mandat generalny,
• kompetencje senatorów (takie jak posłów),
• doradcami kieruje Marszałek Senatu lub jeden z Wicemarszałków,
• jest organem opiniującym ustawy uchwalone przez sejm, który może je:

• przyjąć,
• wnieść, poprawki

• odrzucić Obie izby parlamentarne w szczególnych przypadkach zbierają się na wspólnym posiedzeniu jako Zgromadzenie Narodowe.

PREZYDENT - wybory czteroprzymiotnikowe, dwustopniowe = ściągnięte z francuskiej konstytucji

Funkcje prezydenta:

1. jest strażnikiem przegania konstytucji (musi pilnować Sejm, Senat = organy ustawodawcze w ten sposób, że ma prawo veta = nie podpisze uchwalonej ustawy i ma prawo Skierowania takiej ustawy do Trybunału Konstytucyjnego)
2. jest gwarantem stabilności państwa oraz suwerenności kraju (jest głową sił zbrojnych); żeby móc pociągnąć do odpowiedzialności Prezydenta trzeba zebrać Zgromadzenie Narodowe.

Kompetencje prezydenta:

• współdziała z rządem i ratyfikuje umowy międzynarodowe,
• wykonuje Prawo łaski,
• nadaje ordery odznaczenia,
• nadaje obywatelstwo polskie,
• nadzór nad wojskiej (wprowadzenie stanu wojennego, mobilizację społeczną, decyduje o użyciu sił zbrojnych)

PRAWO ŁASKI – możliwość Prezydenta do niwelowania Skutków wynikacjących z orzeczeń sądów i trybunałów, każdy ma prawo zgłoszenia się do Prezydenta o ułaskawienie.

Procedury ułaskawienia:

• prośba Prezydenta o ułaskawienie jest dla Sądu rozkazem,
• opinia sądu sformalizowana na temat ułaskawienia włożona w kopertę zalakowaną,
• Prokurator Generalny „sam” po zapoznaniu się z aktami pisze opinię i przedkłada Prezydentowi,
• Prezydent decyduje czy z prawa łaski korzysta czy też nie (jeśli skorzysta wydaje postanowienie, umorzenie, skrócenie wyroku).