Stary Testament, Ćwiczenia z Historia

Pobierz Stary Testament i więcej Ćwiczenia w PDF z Historia tylko na Docsity!

BIBLIA

Stary TestamentStary Testament Stary TestamentStary Testament

Przedstawienie.Przedstawienie.Przedstawienie.Przedstawienie. Biblia czyli Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, to zbiÛr ksiąg^0 religijnych judaizmu^1 i chrześcijaństwa. Składają się na nią 73 księgi: 46 Starego Testamentu i 27 Nowego Testamentu, i zestaw ten jest kanonicznie^2 nienaruszalny. Księgi te pisane były w ciągu wiekÛw przez rÛżnych autorÛw. Oryginalne teksty zostały spisane w trzech rÛżnych językach: hebrajskim^3 , aramejskim^4 i greckim. Materię ÑStarego Testamentuî stanowią wydarzenia z doby poprzedzającej przyjście Chrystusa na świat i wykład wiary tzw. Starego Zakonu. ZbiÛr zaczyna ÑPięcioksiągî , przypisywany prawodawcy i wodzowi narodu izraelskiego, Mo- jżeszowi. Pierwsza jego część: ÑKsięga Rodzajuî, opowiada o powstaniu świata, stworzeniu człowieka, wygnaniu z raju Adama i Ewy, ich synach Kainie i Ablu, potopie i Noem, a kończy ją opowieść o wieży Babel. Kolejne: ÑKsięgi Historyczneî, przedstawiają dzieje narodu izraelskiego, a ÑKsięgi Mądrościoweî (dydaktyczne) - m.in. prezentują: ó przypowieść o Hiobie, ó niepowtarzalny zbiÛr pieśni lirycznych, ÑPsalmÛwî , przypisywanych krÛlowi Dawidowi, ó monolog filozoficzny kaznodziei - koheleta^5 ze słynnym refrenem ÑMarność nad marnościamiî, ó odczytywaną jako liryczny poemat symboliczny, alegorię miłości oblubieńczej Boga i duszy ludzkiej, ÑPieśń nad Pieśniamiî. Księgi ÑNowego Testamentuî opowiadają dzieje Chrystusa i Rodziny Świętej, mÛwią o działalności ApostołÛw już po śmierci Chrystusa. Wykładają nauki Chrystusowe. Do kanonu należą: ÑKsięgi historyczneî na ktÛre składają się: ó Ewangelie, w dosłownym tłumaczeniu: Ñradosne wieści, dobre nowinyî, według trzech synoptykÛw^6 : św. Mateusza, Marka i Łukasza oraz czwarta, w powszechnym mniemaniu najpiękniejsza, najoryginalniejsza i najgłębsza, św. Jana; ó Dzieje Apostolskie, przedstawiające apostolską działalność świętych Piotra^7 i Pawła^8 , obrazujące rozpowszechnianie się idei chrześcijaństwa, spisane prawdopodobnie przez św. Łu- kasza, ucznia tego ostatniego oraz 2 1 listÛw apostolskich, w tym aż 1 4 pisanych przez św. Pawła, a 7 przez innych Apos- tołÛw.ó Księga prorocza czyli Apokalipsa (objawienie) napisana przez św. Jana. Czas powstania.Czas powstania.Czas powstania.Czas powstania. Biblia powstawała w ciągu wiekÛw i przyjmuje się, że najstarsze teksty Starego Testamentu powstały w XIII w. p.n.e. a najmłodsze pochodzą z w. I p.n.e. Księgi Nowego Testamentu umieszcza się przedziale od 5 1 do 96 r. po narodzeniu Chrystusa. Biblia zajmuje niezwykłe miejsce w kulturze świata stając się ź r Û d ł e m k u l t u r y e u r o p e j s k i e j. W sferze moralnej przyjęto powszechnie uznawać prezentowane w niej przykazania dekalogu za podstawę stosunkÛw międzyludzkich. W sferze kulturowej stała się inspiracją dla literatury, rzeźby, malarstwa i muzyki; skarbcem wzorÛw osobowych i postaw, fabuł, wątkÛw i motywÛw, metaforyki i stylistyki. Dzieło powszechnie znane, interpretowane i wykorzystywane stanowi wspÛlny repertuar środkÛw wyrazowych, ktÛre poprzez literaturę weszły do języka potocznego. PrzekPrzekPrzekPrzekłłłładyadyadyady Najdawniejszym tłumaczeniem Starego Testamentu pochodzącym z III-II w. p.n.e. jest Septuaginta, czyli tłumaczenie Ñsie- demdziesięciuî. Był to przekład na j. grecki sporządzony w Aleksandrii dla ŻydÛw nie władających innym językiem. Pełnego przekładu Biblii na j. łaciński, zwanego Wulgatą, dokonano na przełomie IV i V w. n.e. Przypisuje się go św. Hi- eronimowi. SobÛr trydencki obradujący w XVI w. uznał ten przekład za tekst obowiązujący w kościele rzymsko- katolickim. Na języki narodowe tłumaczono Pismo święte już w wiekach średnich. Z doby tej dochowały się dwa pełne tłumaczenia najpiękniejszej księgi, Psałterza: ÑPsałterz floriańskiî z końca w. XIV i ÑPsałterz puławskiî, najprawdopodobniej z początku w. XVI. Istniało też tłumaczenie Biblii z wieku XV noszące nazwę Biblii krÛlowej Zofii lub szaroszpatackiej. Prawdziwy renesans przekładÛw Pisma św. zaczął się w XVI w., co przede wszystkim było związane z reformacją. Zaczęto od Psałterza. Do najwybitniejszych tłumaczeń psalmÛw Dawida należą:

• przekład całości prozą Mikołaja Reja znany z wydania w r. 1 555, zapewne nie pierwszego
• niezwykle piękne tłumaczenie wierszem Jana Kochanowskiego, ktÛre po ukazaniu się w 1 580 r. ÑMelodii na Psałterz polskiî Mikołaja GomÛłki, na trwałe zagościło w kościołach katolickich i protestanckich. Z czasem sięgnięto do Nowego Testamentu. Pierwsi zabrali się do tego luteranie z Prus Wschodnich. W latach 1551 - 1553 pojawiły się, ogłaszane częściami, począwszy od czterech Ewangelii, tłumaczenia Jana Murzynowskiego. Pierwsze całkowite anonimowe tłumaczenie całego Nowego Testamentu wyszło w 1 556 r. u Szarffenberga w Krakowie. Wreszcie podjęto trud tłumaczenia całej Biblii, ktÛrego efektem stały się przekłady: ó katolicki, tj. Biblia Jana Leopolity ( 1561 ), ó kalwiński, Biblia brzeska, czyli radziwiłowska ( 1 563), ó ariańsko-socyniański, Biblia nieświeska , Szymona Budnego ( 1 572). Przełom wiekÛw XVI i XVII przyniÛsł pełne katolickie tłumaczenie Pisma św. zwane Biblią Wujka ( 1 599). O wadze tej pracy może świadczyć fakt, że przekład ten zastąpiony został w liturgii Kościoła dopiero w okresie II Watykańskiego So- boru Biblią Tysiąclecia wydaną w 1 965 r. Luteranie już w w. XVII ( 1 632) doprowadzili do skutku własne tłumaczenie zwane Biblią gdańską.

30 i wszystkim zwierzętom ziemi, i wszystkiemu ptactwu powietrznemu i wszystkiemu, co się ruszana ziemi, i w czymkolwiek jest dusza żyjąca, aby miały co jeść.î I stało się tak. 31 I widział BÛg wszystkie rzeczy, ktÛre był uczynił: i były bardzo dobre. I stał się wieczÛr i poranek, dzień szÛsty. 2 1 Dokończone zostały tedy niebiosa i ziemia, i wszystka ich ozdoba. 2 I dokonał BÛg w dzień siÛdmy dzieła swego, ktÛre uczynił ; i odpoczął w dzień siÛdmy od wszelkiego dzieła, ktÛre sprawił. 3 I błogosławił dniowi siÛdmemu, i uświęcił go, bo weń odpoczął od wszelkiego dzieła swego, ktÛre stworzył BÛg i wykonał. **II. Raj ziemski. (2,4 - 3,24)

1. W RAJU ZIEMSKIM (2,4-24). - Wstęp (2,4). Stworzenie pierwszego człowieka (5-7). Raj (8- 1 4). Przykazanie Boże ( 1 5- 1 7). Imiona zwierząt ( 1 8-20). Stworzenie niewiasty i początek małżeństwa (2 1 -25).** 4 Te są dzieje nieba i ziemi, gdy były stworzone w dzień, w ktÛrym uczynił Pan BÛg niebo i ziemię, i wszelką rÛżdżkę polną, nim wzeszła na ziemi, i wszelkie ziele krainy, zanim wyrosło. 5 Nie spuścił bowiem był Pan BÛg dżdżu na ziemię i człowieka nie było, ktÛry by uprawiał ziemię. 6 Ale zdrÛj wydobywał się z ziemi, oblewający wszystek wierzch ziemi. 7 Utworzył tedy Pan BÛg człowieka z mułu ziemi i tchnął w oblicze jego dech żywota: i stał się człowiek istotą żyjącą.- 8 A zasadził był Pan BÛg raj rozkoszy od początku i w nim umieścił człowieka, ktÛrego utworzył. 9 I wywiÛdł Pan BÛg z ziemi wszelkie drzewo piękne ku widzeniu i ku jedzeniu smaczne, drzewo też żywota w środku raju i drzewo wiadomości dobrego i złego. 1 0 A rzeka wychodziła z miejsca rozkoszy na oblewanie raju, a stamtąd dzieliła się na cztery głÛwne rzeki. 11 Imię jednej Pison ; ta okrąża wszystką ziemię Hewilat, gdzie się znajduje złoto, 1 2 a złoto ziemi owej jest najlepsze ; tam się znajduje bdelium i kamień oniksowy. 1 3 A imię rzeki wtÛrej Gehon ; ta okrąża wszystką ziemię etiopską. 1 4 Imię zaś rzeki trzeciej Tygrys; ta idzie ku Assyryjczykom. Rzeką czwartą jest Eufrat. 1 5 - Wziął tedy Pan BÛg człowieka i posadził go w raju rozkoszy, aby uprawiał i strzegł go. 1 6 I rozkazał mu mÛwiąc: ÑZ każdego drzewa rajskiego jedz; 1 7 ale z drzewa wiadomości dobrego i złego nie jedz, bo ktÛrego dnia będziesz jadł z niego, śmiercią umrzesz.î 1 8 -Rzekł też Pan BÛg: ÑNiedobrze być człowiekowi samemu ; uczyńmy mu pomoc jemu podobną.î 1 9 Utworzywszy tedy Pan BÛg z ziemi wszelkie zwierzęta ziemi i wszelkie ptactwo powietrzne, przywiÛdł je do Adama, aby zobaczyć, jak je nazwie, wszystko bowiem, czym nazwał Adam istoty żyjące, jest ich imieniem. 20 I nazwał Adam imionami ich wszystkie zwierzęta i wszystko ptactwo powietrzne, i wszystkie zwierzęta zie- mi ; lecz Adamowi nie znajdował się pomocnik podobny jemu. 21 - Przypuścił tedy Pan BÛg twardy sen na Adama ; a gdy zasnął, wyjął jedno żebro z niego, i napełnił ciałem miejsce jego. 22 I zbudował Pan BÛg z żebra, ktÛre wyjął z Adama, niewiastę, i przywiÛdł ją do Adama. 23 I rzekł Adam: ÑTo teraz kość z kości moich i ciało z ciała mego ; tę będą zwać Mężyną, bo z męża wzięta jest.î 24 Przeto opuści człowiek ojca swego i matkę, a przyłączy się do żony swej, i będą dwoje w jednym ciele. 25 A byli oboje nadzy, to jest Adam i żona jego, a nie wstydzili się.

2. GRZECH I WYPĘDZENIE Z RAJU (3, 1 -24). Pokusa (3, 1 -5); upadek (6-7); spotkanie z Bogiem (8- 1 3) ; przeklęcie węża ( 1 4- 1 5); ukaranie niewiasty ( 1 6) i mężczyzny ( 1 7- 1 9) ; imię Ewa (20) ; odzienie ze skÛry (2 1 ) ; wypędzenie z raju (22-24). 3 1 Ale i wąż był chytrzejszy nad inne wszystkie zwierzęta ziemi, ktÛre był Pan BÛg stworzył. Rzekł on do nie- wiasty: ÑCzemu wam BÛg przykazał, żebyście nie jedli z każdego drzewa rajskiego?î 2 Odpowiedziała mu niewiasta: ÑZ owocu drzew, ktÛre są w raju, pożywamy, 3 ale z owocu drzewa, ktÛre jest w środku raju, rozkazał nam BÛg, abyśmy nie jedli i nie do tykali się go, by- śmy snadź nie pomarli.î 4 I rzekł wąż do niewiasty: ÑŻadną miarą nie umrzecie śmiercią.

5 Bo wie BÛg, iż ktÛregokolwiek dnia będziecie jeść z niego, otworzą się oczy wasze i będziecie jako bogowie, znając dobre i złe.î 6 - Ujrzała tedy niewiasta, że dobre było drzewo ku jedzeniu i piękne dla oczu, i na wejrzenie rozkoszne; i wzięła z owocu jego, i jadła, i dała mężowi swemu, ktÛry jadł. 7 I otworzyły się oczy obojga; a gdy poznali, że byli nagimi, pozszywali liście figowe i poczynili sobie zasłony. 8 - A gdy usłyszeli głos Pana Boga, przechodzącego się po raju w czas wietrzyka po południu, skrył się Adam i żona jego od oblicza Pana Boga między drzewa rajskie. 9 I zawołał Pan BÛg Adama, i rzekł mu: ÑGdzieżeś?î 1 0 On odpowiedział: ÑUsłyszałem twÛj głos w raju i zląkłem się, przeto żem jest nagi, i skryłem się.î 11 Rzekł mu: ÑA ktÛż ci pokazał, żeś jest nagi, jeno żeś jadł z drzewa z ktÛregom ci rozkazał, abyś nie jadł?î 1 2 I rzekł Adam: ÑNiewiasta, ktÛrąś mi dał za towarzyszkę, dała mi z drzewa i jadłem.î 1 3 I rzekł Pan BÛg do niewiasty: ÑCzemuś to uczyniła?î Ona odpowiedziała: ÑWąż mię zwiÛdł i jadłam.î 1 4 - I rzekł Pan BÛg do węża: ÑIżeś to uczynił, przeklętyś jest między wszystkimi bydlętami i zwierzętami po- lnymi; na piersiach twoich czołgać się będziesz i ziemię jeść będziesz po wszystkie dni żywota twego. 1 5 Położę nieprzyjaźń między tobą, a między niewiastą i między potomstwem twoim, a potomstwem jej ; ona zetrze głowę twoją, a ty czyhać będziesz na piętę jej.î 1 6 - Do niewiasty też rzekł: ÑPomnożę nędze twoje i poczęcia twoje; z boleścią rodzić będziesz dziatki i pod mocą będziesz mężową, a on będzie panował nad tobą.î- 1 7 Adamowi zaś rzekł: ÑIżeś usłuchał głosu żony twojej i jadłeś z drzewa, z ktÛregom ci był kazał, abyś nie jadł, przeklęta będzie ziemia w dziele twoim; w pracach jeść z niej będziesz po wszystkie dni żywota twego. 1 8 Ciernie i osty rodzić ci będzie, a ziele ziemi jeść będziesz. 1 9 W pocie oblicza twego będziesz pożywał chleba, aż się wrÛcisz do ziemi z ktÛrejś wzięty; boś jest prochem i w proch się obrÛcisz.î 20 - I nazwał Adam żonę swą imieniem Ewa, gdyż ona była matką wszech żyjących. 21 Uczynił też Pan BÛg Adamowi i żonie jego szaty ze skÛrek i przyoblekł ich. 22 - I rzekł: ÑOto Adam stał się jako jeden z nas, znający dobre i złe; żeby teraz nie ściągnął snadź ręki swej i nie wziął też z drzewa żywota i nie jadł, a był żyw na wieki!î 23 I usunął go Pan BÛg z raju rozkoszy, żeby uprawiał ziemię, z ktÛrej został wzięty ; 24 i wygnał Adama, a przed rajem rozkoszy postawił cherubÛw i miecz płomienisty i obrotny w celu strzeżenia drogi do drzewa żywota. **III. Pierwsi potomkowie Adama i Ewy. (4, 1 - 5,32)

1. KAIN I ABEL (4, 1 - 1 6). Narodzenie Kaina i Abla (4, 1 -2), ich ofiary (3-5a) ; zazdrość Kaina i zamor- dowanie Abla (5b-8). Ukaranie Kaina (9- 1 6). 4** 1 Adam potem poznał żonę swoją Ewę, ktÛra poczęła i porodziła Kaina mÛwiąc: ÑOtrzymałam człowieka przez Boga.î 2 I znowu porodziła brata jego Abla. A był Abel pasterzem owiec, Kain zaś oraczem. 3 I stało się po wielu dniach, iż Kain ofiarował Panu dary z owocÛw ziemi. 4 Abel też ofiarował z pierworodnych trzody swojej i z tłustości ich. 5 I wejrzał Pan na Abla i na dary jego, ale na Kaina i na dary jego nie wejrzał. I rozgniewał się Kain bardzo, i zapadła mu twarz. 6 I rzekł Pan do niego: ÑCzemuś się rozgniewał i czemu zapadła ci twarz? 7 Czyż jeśli dobrze czynić będziesz, nie otrzymasz, a jeśli źle, natychmiast w drzwiach grzech twÛj nie będzie? Lecz pod tobą będzie pożądliwość jego i ty nad nią panować będziesz.î 8 I rzekł Kain do Abla brata swego: ÑWynijdźmy na pole.î A gdy byli na polu, powstał Kain na Abla, brata swego i zabił go. 9 I rzekł Pan do Kaina: ÑGdzie jest Abel, brat twÛj?î A on odpowiedział: ÑNie wiem. Czyż ja jestem strÛżem brata mego?î 1 0 I rzekł do niego: ÑCoś uczynił? głos krwi brata twego woła do mnie z ziemi. 11 Teraz tedy będziesz przeklętym na ziemi, ktÛra otworzyła paszczę swą i przyjęła krew brata twego z ręki twojej. 1 2 Gdy ją uprawiać będziesz, nie da tobie owocÛw swoich; tułaczem i zbiegiem będziesz na ziemi.î 1 3 I rzekł Kain do Pana: ÑWiększa jest nieprawość moja, niżbym miał odpuszczenia być godzien.

28 - Lamech zaś żył sto osiemdziesiąt dwa lata, i zrodził syna. 29 I nazwał imię jego Noe, mÛwiąc: ÑTen nas pocieszy przy pracach i robotach rąk naszych na ziemi, ktÛrą Pan przeklął.î 30 I żył Lamech, potem gdy zrodził Noego, pięćset dziewięćdziesiąt pięć lat i zrodził synÛw i cÛrki. 31 I było wszystkich dni Lamecha siedemset siedemdziesiąt siedem lat, i umarł. 32 Noe zaś, gdy miał pięćset lat, zrodził Sema, Chama i Jafeta. IV. Potop. (6, 1 - 8,22) I. PRZYCZYNY POTOPU I PRZYGOTOWANIA DO NIEGO. NOE (6, 1 - 7,4). Synowie Boży i cÛrki ludzkie ( 1 -3). ÑOlbrzymiî (4). BÛg postanawia ukrÛcić rosnącą złość ludzką (5-7). Noe znajduje łaskę u Boga (8- 1 2), ktÛry zapowiada potop i każe mu zbudować arkę ( 1 3- 1 7) i wejść do niej ze wszystkimi zwie- rzętami po parze (6, 1 8 - 7,4). 6 1 A gdy się ludzie poczęli rozmnażać na ziemi i zrodzili cÛrki, 2 widząc synowie Boży cÛrki ludzkie, iż były piękne, wzięli sobie za żony ze wszystkich, ktÛre obrali. 3 I rzekł BÛg: ÑNie będzie trwał duch mÛj na wieki w człowieku, gdyż jest ciałem; i będą dni jego sto i dwa- dzieścia lat.î- 4 A olbrzymi byli na ziemi w owe dni ; bo gdy weszli synowie Boży do cÛrek ludzkich, a one porodziły: ci są mocarze od wieku, mężowie sławni.- 5 A widząc BÛg, że wiele było złości ludzkiej na ziemi i wszystka myśl serca była napięta ku złemu po wszy- stek czas, 6 żal mu było, że uczynił człowieka na ziemi, i ruszony serdeczną boleścią wewnątrz, rzekł: 7 ÑWygładzę człowieka, ktÛregom stworzył, z oblicza ziemi, od człowieka aż do bydląt, od ziemiopłazu aż do ptactwa powietrznego; bo mi żal, żem je uczynił.î 7 - Noe zaś znalazł łaskę przed Panem. Te są pokolenia Noego. 9 Noe był mężem sprawiedliwym i doskonałym wśrÛd pokoleń swoich, z Bogiem chodził. 1 0 I zrodził trzech synÛw: Sema, Chama i Jafeta. 11 Ale ziemia skaziła się przed Bogiem i napełniła się nieprawością. 1 2 A gdy ujrzał BÛg ziemię skażoną (bo wszelkie ciało skaziło było drogę swą na ziemi) rzekł do Noego: 1 3 ÑKoniec wszelkiemu ciału przyszedł przede mną; napełniona jest ziemia nieprawością od oblicza ich, a ja wytracę ich z ziemią. 1 4 Uczyń sobie korab z drzewa heblowanego; komÛrki w nim poczynisz i namażesz smołą wewnątrz i ze- wnątrz. A uczynisz go tak: 1 5 Trzysta łokci będzie długość korabia, pięćdziesiąt łokci szerokość, a trzydzieści łokci wysokość jego. 1 6 Okno w korabiu uczynisz, a na łokieć od szczytu uczynisz wierzch jego; drzwi w korabiu postawisz z boku ; dolne, śred 1 ˙e i wyższe komÛrki w nim poczynisz. 1 7 Oto ja przywiodę wody potopu na ziemię, aby wytracić wszelkie ciało, w ktÛrym jest duch żywota pod nie- bem. Wszystko, co jest na ziemi, zniszczeje. 1 8 I uczynię przymierze moje z tobą; i wnijdziesz do korabia ty i synowie twoi, żona twoja i żony synÛw two- ich z tobą. 1 9 I ze wszech zwierząt wszelkiego ciała po dwoje wwiedziesz do korabia, aby zostały żywe z tobą: samca i samicę. 20 Z ptactwa według rodzaju jego, i z bydła według rodzaju jego, i ze wszystkiego ziemiopłazu według rodzaju jego: podwojgu z każdego wnijdą z tobą, aby mogły żyć. 21 Przeto weźmiesz z sobą ze wszelkich pokarmÛw, ktÛre jedzone być mogą, i zniesiesz do siebie ; i będą tak tobie jak i im na pokarm.î 22 I uczynił Noe wszystko, co mu BÛg przykazał. 7 1 I rzekł Pan do niego: ÑWnijdź ty i wszystek dom twÛj do korabia, bom ciebie widział sprawiedliwym przed sobą w pokoleniu tym. 2 Ze wszystkich zwierząt czystych weźmiesz po siedmioro, samca i samicę, a ze zwierząt nieczystych po dwo- je, samca i samicę. 3 Ale i z ptactw powietrznych po siedmioro, samca i samicę, aby zachowane było potomstwo na wszystkiej ziemi.

4 Jeszcze bowiem siedem dni, a spuszczę deszcz na ziemię przez czterdzieści dni i czterdzieści nocy, i wygła- dzę z ziemi wszelkie stworzenie, ktÛrem uczynił.î

2. PRZEBIEG POTOPU (7,5 - 8, 1 4). Wejście do arki (7,5- 1 6) ; wzmaganie się wÛd ( 1 7-24) ; ich cofanie się (8, 1 -5); kruk i gołąb (6- 1 2); koniec potopu ( 1 3- 1 4). 5 Uczynił tedy Noe wszystko, co mu Pan kazał. 6 A było mu sześćset lat, gdy wody potopu wylały na ziemię. 7 I wszedł Noe i synowie jego, żona jego i żony synÛw jego z nim do korabia dla wÛd potopu. 8 Ze zwierząt też czystych i nieczystych, i z ptactwa, i ze wszystkiego, co pełza po ziemi, po dwoje weszło do Noego w korab, 9 samiec i samica, jak był przykazał Pan Noemu. 1 0 A gdy minęło siedem dni, wody potopu wylały na ziemię. 11 Roku sześćsetnego żywota Noego, miesiąca wtÛrego, siedemnastego dnia miesiąca, przerwały się wszystkie źrÛdła głębiny wielkiej i upusty niebieskie otworzyły się, 1 2 i padał deszcz na ziemię czterdzieści dni i czterdzieści nocy. 1 3 Tegoż dnia wszedł Noe i Sem, i Cham, i Jafet, synowie jego, żona jego i trzy żony synÛw jego z nimi do ko- rabia, 1 4 oni i wszelki zwierz według rodzaju swego, i wszystko bydło według rodzaju swego, i wszystko co pełza po ziemi, według rodzaju swego, i wszystko latające według rodzaju swego, i wszystkie ptaki, i wszystko, co ma skrzydła, 1 5 weszło do Noego do korabia po dwoje ze wszystkiego ciała, w ktÛrym był dech żywota. 1 6 A ktÛre weszły, samiec i samica ze wszelkiego ciała weszły, jak mu BÛg przykazał; i zamknął go Pan z zewnątrz. 1 7 - I stał się potop przez czterdzieści dni na ziemi ; i wezbrały wody, i podniosły korab wysoko nad ziemię, 1 8 bardzo bowiem były wylały i wszystko napełniły na wierzchu ziemi, korab zaś pływał po wodach. 1 9 I wzmogły się wody bardzo nad ziemią, i okryły się wszystkie gÛry wysokie pod całym niebem. 20 Piętnaście łokci wyższa była woda ponad gÛry, ktÛre była okryła. 21 I zgładzone zostało wszelkie ciało, ktÛre się ruszało na ziemi, ptakÛw, bydła, zwierząt i wszystkich ziemio- płazÛw, ktÛre pełzają po ziemi; 22 wszyscy ludzie, i wszystko, w czym jest dech żywota na ziemi, pomarło. 23 I wygładził BÛg wszystko stworzenie, ktÛre było na ziemi, od człowieka aż do bydlęcia, tak ziemiopłaz jak i ptactwo powietrzne, i wygładzone zostały z ziemi; został zaś sam Noe i ci, ktÛrzy z nim byli w korabiu. 24 I opanowały wody ziemię sto i pięćdziesiąt dni. 8 1 Wspomniawszy potem BÛg na Noego i na wszystkie zwierzęta, i na wszystkie bydlęta, ktÛre były z nim w ko- rabiu, przywiÛdł wiatr na ziemię, i opadły wody. 2 I zawarły się źrÛdła głębiny i upusty niebieskie, i wstrzymane zostały dżdże z nieba. 3 I wrÛciły się wody z ziemi idące i wracające się, i poczęły opadać po stu i pięćdziesięciu dniach. 4 I odpoczął korab miesiąca siÛdmego, dwudzieste go i siÛdmego dnia miesiąca na gÛrach Armeńskich. 5 Lecz wody schodziły i opadały aż do dziesiątego miesiąca; dziesiątego bowiem miesiąca, pierwszego dnia miesiąca ukazały się wierzchy gÛr. 6 - A gdy minęło czterdzieści dni, otworzywszy Noe okno korabia, ktÛre był uczynił, wypuścił kruka, 7 ktÛry wychodził i nie wracał się, aż oschły wody na ziemi. 8 Wypuścił też gołębicę za nim, aby poznać, czy już ustały wody na ziemi. 9 Ona jednak nie znalazłszy, gdzie by odpoczęła jej noga, wrÛciła się do niego do korabia, wody bowiem były po wszystkiej ziemi. I wyciągnął rękę, a uchwyciwszy ją wniÛsł do korabia. 1 0 A poczekawszy jeszcze siedem dni następnych, powtÛre wypuścił gołębicę z korabla. 11 A ona przyleciała do niego pod wieczÛr, niosąc gałązkę oliwy z zielonym liściem w dziÛbie swym; a tak po- znał Noe, że ustały wody na ziemi. 1 2 Poczekał jednak jeszcze siedem dni następnych, i wypuścił gołębicę, ktÛra się nie wrÛciła więcej do niego. 1 3 - A tak sześćsetnego pierwszego roku, pierwszego miesiąca, pierwszego dnia miesiąca opadły wody na zie- mi ; i otworzywszy Noe przykrycie korabia, spojrzał i ujrzał, że osechł wierzch ziemi. 1 4 Miesiąca wtÛrego, dwudziestego siÛdmego dnia miesiąca oschła ziemia. WYJŚCIE Z ARKI I OFIARA NOEGO (8, 1 5-22). 1 5 Rzekł tedy BÛg do Noego mÛwiąc:

27 Niech rozszerzy BÛg Jafeta, i niech mieszka w namiotach Semowych, a Chanaan niech będzie niewolnikiem jego.î 28 I żył Noe po potopie trzysta i pięćdziesiąt lat. 29 I wypełniły się wszystkie dni jego, dziewięćset i pięćdziesiąt lat, i umarł.

TABLICA NAROD”W (10,1-32). Synowie Noego (10,1); potomkowie Jafeta (2-5), Chama (6-20), Sema (21- 31); zakończenie (10,32).

10 1 Te są pokolenia synÛw Noego, Sema, Chama i Jafeta ; a narodzili się im synowie po potopie. 2 - Synowie Jafeta: Gomer i Magog, i Madaj, i Jawan, i Tubal, i Mosoch, i Tyras. 3 Synowie zaś Gomera: Askenez i Ryfat, i Togorma. 4 A synowie Jawana: Elisa i Tarsys, Cettim i Dodanim. Od tych rozdzieliły się wyspy narodÛw w krainach swoich, każdy według języka swego i domÛw swych w narodach swoich. 6 - A synowie Chama: Chus i Mesraim, i Fut, i Chanaan. 7 Synowie Chusa: Saba i Hewila i Sabata, i Regma, i Sabatacha. 8 Synowie Regmy: Saba i Dadan. Zaś Chus zrodził Nemroda; ten począł być możnym na ziemi, a był dużym łowcą przed Panem. 9 Stąd poszło przy słowie: ÑJak Nemrod duży łowiec przed Panem.Ñ 1 0 A początek krÛlestwa jego był Babilon i Arach, i Achad, i Chalanne w ziemi Sennaar. 11 Z owej ziemi wyszedł Assur i zbudował Niniwę i ulice miasta, 1 2 i Chale, Resen też między Niniwą a Chale; jest to miasto wielkie. 1 3 Ale Mesraim zrodził LudytÛw, i AnamitÛw, i LaabitÛw, 1 4 i NeftuitÛw, i PetrusytÛw, i ChasluitÛw, z ktÛrych pochodzą Filistyni, i KaftorytÛw. 1 5 Chanaan zaś zrodził Sydona, pierworodnego swego, i Heta, 1 6 i JebusytÛw, i AmorytÛw, i GergesytÛw, HewitÛw, i AracytÛw, i SynitÛw, 1 7 i AradytÛw, SamarytÛw i AmatytÛw. 1 8 A potem rozsiały się narody ChananejczykÛw. 1 9 Były zaś granice chananejskie od Sydonu w kierunku Gerary, aż do Gazy; w kierunku Sodomy i Gomory, i Adamy, i Seboim, aż do Lezy. 20 Ci są synowie Chama w rodach i w językach, w pokoleniach, ziemiach i narodach swych. 21 - Z Sema też zrodzili się, z ojca wszystkich synÛw Heberowych, starszego brata Jafetowego. 22 Synowie Sema: Elam i Assur, i Arfaksad, i Lud, i Aram. 23 Synowie Arama: Us i Hul, i Geter, i Mes. 24 Arfaksad zaś zrodził Salego, z ktÛrego pochodzi Heber. 25 Heberowi znowu urodzili się dwaj synowie; imię jednego Faleg, gdyż zadni jego rozdzieliła się ziemia ; a imię brata jego Jektan. 26 Tenże Jektan zrodził Elmodada i Salefa, i Asarmota, i Jarego, 27 i Adurama, i Uzala, i Deklę, i Ebala, 28 i Abimaela, Sabę i Ofira, i Hewilę, i Jobaba. 29 Ci wszyscy synowie Jektana. 30 A mieszkanie ich było od Messy idąc aż do Sefary, gÛry na wschÛd słońca. 3 1 Ci są synowie Sema, według domÛw i językÛw i krain w narodach swoich. 32 Te są domy Noego według ludÛw i narodÛw swoich. Od tych rozdzieliły się narody na ziemi po potopie.

4. PRZYCZYNY ROZPROSZENIA NAROD”W I POMIESZANIA JĘZYK”W ; WIEŻA BABEL (11,1-9).

11 1 A ziemia była jednego języka i tej samej mowy. 2 I gdy szli od wschodu słońca, znaleźli rÛwninę w ziemi Sennaar, i zamieszkali na niej. 3 I rzekli jeden do drugiego: ÑPÛjdźcie, naczyńmy cegieł i wypalmy je ogniem.î I mieli cegłę w miejsce kamie- nia, a smołę w miejsce wapna. 4 I rzekli: ÑPÛjdźcie, zbudujmy sobie miasto i wieżę, ktÛrej by wierzch dosięgał nieba, i uczyńmy sławne imię nasze, pierwej niźli się rozproszymy po wszystkich ziemiach.î

5 I zstąpił Pan, aby oglądać miasto i wieżę, ktÛrą budowali synowie Adamowi. 6 I rzekł: ÑOto jeden jest lud i jeden język wszystkich ; a poczęli to czynić i nie zaprzestaną myśli swych, aż je w czyn wprowadzą. 7 Przeto pÛjdźcie, zstąpmy, a pomieszajmy tam język ich, aby nie rozumiał nikt głosu bliźniego swego.î 8 A tak rozproszył ich Pan z owego miejsca po wszystkich ziemiach i przestali budować miasto. 9 I przeto nazwano imię jego Babel, gdyż tam pomieszany został język wszystkiej ziemi i stamtąd rozproszył ich Pan po wszystkich krainach.

5. PRZODKOWIE ABRAHAMA (11,10-32). Potomkowie Sema (11,10-26) ; rodzina Tarego (27-32).

1 0 Te są pokolenia Sema: Semowi było sto lat, kiedy zrodził Arfaksada, w dwa lata po potopie. 11 I żył Sem, zrodziwszy Arfaksada, pięćset lat, i zrodził synÛw i cÛrki. 1 2 Arfaksad zaś żył trzydzieści i pięć lat, i zrodził Salego. 1 3 I żył Arfaksad, zrodziwszy Salego, trzysta i trzy lata, i zrodził synÛw i cÛrki. 1 4 Sale zaś żył trzydzieści lat, i zrodził Hebera. 1 5 I żył Sale, zrodziwszy Hebera, czterysta i trzy lata, i zrodził synÛw i cÛrki. 1 6 A Heber żył trzydzieści i cztery lata, i zrodził Falega. 1 7 I żył Heber, zrodziwszy Falega, czterysta i trzydzieści lat, i zrodził synÛw i cÛrki. 18 Żył też Faleg trzydzieści lat i zrodził Rewa. 1 9 I żył Faleg, zrodziwszy Rewa, dwieście i dziewięć lat, i zrodził synÛw i cÛrki. 20 Rew zaś żył trzydzieści i dwa lata, i zrodził Saruga. 21 I żył Rew, zrodziwszy Saruga, dwieście i siedem lat, i zrodził synÛw i cÛrki. 22 Sarug znowu żył trzydzieści lat, i zrodził Nachora. 23 I żył Sarug, zrodziwszy Nachora, dwieście lat, i zrodził synÛw i cÛrki. 24 Nachor zaś żył dwadzieścia i dziewięć lat, i zrodził Tarego. 25 I żył Nachor, zrodziwszy Tarego, sto i dziewiętnaście lat, i zrodził synÛw i cÛrki. 26 I żył Tare siedemdziesiąt lat, i zrodził Abrama i Nachora, i Arana. 27 - A Tarego pokolenia są te: Tare zrodził Abrama, Nachora i Arana. Aran zaś zrodził Lota. 28 I umarł Aran przed Tarem, ojcem swoim, w ziemi narodzenia swego, w Ur ChaldejczykÛw. 29 I pojęli Abram i Nachor żony; imię żony Abramowej Saraj, a imię żony Nachorowej Melcha, cÛrka Arana, ojca Melchy i ojca Jeschy. 30 A była Saraj niepłodna i nie miała dzieci. 31 Wziął tedy Tare Abrama, syna swego, i Lota, syna Aranowego, wnuka swego, i Saraj, synową swoją, żonę Abrama, syna swego ; i wywiÛdł ich z Ur ChaldejczykÛw, aby iść do ziemi Chananejskiej; i przyszli aż do Ha- ranu, i zamieszkali tam. 32 I było dni Tarego dwieście i pięć lat, i umarł w Haranie.

CZĘŚC II (12,1 - 50,26)

HISTORIA PIERWOTNA IZRAELA ; PATRIARCHOWIE I. Historia Abrahama. (I2,t -25,18) Pierwszy okres życia Abrahama.

1. ABRAM W ZIEMI CHANAAN (I2,1-9). Powołanie Abrama (12,1-3); Abram puszcza się w drogę (4-5); w Sychem, w Betel, na Południu (6-9).

12 1 I rzekł Pan do Abrama: ÑWynijdź z ziemi twojej i od rodziny twojej, i z domu ojca twego, a idź do ziemi, ktÛrą ci wskażę. 2 A uczynię cię narodem wielkim i będę ci błogosławił, i wsławię imię twoje, i będziesz błogosławiony. 3 Będę błogo sławił błogosławiącym tobie, a przeklętych, ktÛrzy cię przeklinają; a w tobie będą błogosławione wszystkie narody ziemi.î 4 - Wyszedł tedy Abram, jak mu Pan przykazał, i poszedł z nim Lot; siedemdziesiąt lat było Abramowi, kiedy wyszedł z Haranu.

1 4 - I rzekł Pan do Abrama, gdy się już był Lot odłączył od niego: ÑPodnieś oczy twoje i spojrzyj z miejsca, na ktÛrym jesteś teraz, na pÛłnoc i na południe, na wschÛd i na zachÛd. 1 5 Wszystką ziemię, ktÛrą widzisz, tobie dam i potomstwu twemu aż na wieki. 1 6 I uczynię potomstwo twoje jak proch ziemi; jeśli kto z ludzi może zliczyć proch ziemi, potomstwo też twoje zliczyć będzie mÛgł. 1 7 Wstań a schodź ziemię wzdłuż i wszerz, bo ją tobie dam.î 1 8 - Zwinąwszy tedy namiot swÛj Abram przyszedł i mieszkał przy dolinie Mambre, ktÛra jest w Hebronie i zbudował tam ołtarz Panu.

4. ZWYCIĘSTWO ABRAHAMA NAD KR”LAMI ZE WSCHODU. MELCHIZEDECH (14,1-24). Bunt krÛlÛw Pentapolu przeciwko krÛlowi Elamu (14,1-4); wyprawa wojenna czterech krÛlÛw wschodnich (5-7) i porażka zbuntowanych (8-11); Lot uprowadzony (12) ; Abraham go uwalnia i odprowadza (13-16). Abraham i Melchi- zedech (17-20); Abraham i krÛl Sodomy (21-24).

l 1 I stało się wonczas, iż Amrafel, krÛl Sennaar, i Arioch, krÛl Pontu, i Chodorlahomor, krÛl ElamitÛw, i Tadal, 2 krÛl ludÛw, wszczęli wojnę przeciw Barowi, krÛlowi Sodomy, i przeciw Bersie, krÛlowi Gomory, i przeciw Senaabowi, krÛlowi Adamy, i przeciw Semeberowi, krÛlowi Seboimu, i przeciw krÛlowi Bali, to jest Segoru. 3 Wszyscy ci zeszli się w dolinę Leśną, ktÛra teraz jest morzem Słonym. 4 Dwanaście bowiem lat służyli Chodorlahomorowi, a trzynastego roku odstąpili od niego. 5 - A tak czternastego roku przyciągnął Chodorlahomor i krÛlowie, ktÛrzy z nim byli, i porazili RafaimÛw w Astarotkarnaim, i ZuzymÛw z nimi, i EminÛw w Sawe Kariataim, 6 i ChorytÛw na gÛrach Seir, aż do pÛl Faranu, co jest na puszczy. 7 I wrÛcili się, i przyszli do źrÛdła Misfat, to jest Kades, i wybili wszystką krainę AmalecytÛw i Amorejczyka, ktÛry mieszkał w Asasontamar. 8 - I wyszli krÛl Sodomy, i krÛl Gomory, i krÛl Adamy, i krÛl Segoru, i uszykowali wojsko przeciwko nim w dolinie Leśnej, 9 to jest przeciw Chodorlahomorowi, krÛlowi ElamitÛw, i Tadalowi, krÛlowi ludÛw, i Amrafelowi, krÛlowi Sennaaru, i Ariochowi, krÛlowi Pontu, czterej krÛlowie przeciw pięciu. 1 0 A dolina Leśna miała wiele studzien smolnych. KrÛl tedy Sodomy i Gomory podali tył i tam upadli, a ci, ktÛrzy zostali, uciekli na gÛrę. 11 I zabrali wszystką majętność Sodomy i Gomory, i wszystko, co do żywności należy, i odeszli ; 1 2 nadto i Lota i majęmość jego, synowca Abramowego, ktÛry mieszkał w Sodomie. 1 3 - A oto jeden, ktÛry był uszedł, oznajmił Abramowi Hebrajczykowi, ktÛry mieszkał w dolinie Mambrego Amorejczyka, brata Eschola i brata Anera, ci bowiem uczynili byli przymierze z Abramem. 1 4 Co usłyszawszy Abram, to jest, iż pojmano Lota, brata jego, zebrał gotowych domowych sług swoich trzystu i osiemnastu, i pogoń uczynił aż do Dan. 1 5 A rozdzieliwszy towarzyszÛw, przypadł na nich w nocy i poraził ich, i gonił ich aż do Hoby, ktÛra jest po lewej stronie Damaszku. 1 6 I przywrÛcił nazad wszystką majętaość i Lota, brata swego, z majętnością jego, i niewiasty, i lud. 1 7 - I wyjechał krÛl Sodomy naprzeciw niego, gdy się wracał od porażki Chodorlahomora i krÛlÛw, ktÛrzy z nim byli w dolinie Sawe, czyli w dolinie KrÛlewskiej. 1 8 Ale Melchizedech, krÛl Salemu, wyniÛsłszy chleb i wino, bo był kapłanem Boga najwyższego, 1 9 błogosławił mu i rzekł: ÑBłogosławiony Abram od Boga wysokiego, ktÛry stworzył niebo i ziemię, 20 i błogosławiony BÛg wysoki, za ktÛrego obroną nieprzyjaciele są w rękach twoich.î I dał mu dziesięciny ze wszystkiego. 21 - I rzekł krÛl Sodomy do Abrama: ÑDaj mi dusze, inne rzeczy zabierz sobie.î 22 A on mu odpowiedział: ÑPodnoszę rękę moją do Pana, Boga wysokiego, dzierżącego niebo i ziemię, 23 że od nici wątkowej aż do rzemyka obuwia nie wezmę nic ze wszystkiego, co twego jest, żebyś nie rzekł: ÑJam ubogacił Abrama,î 24 wyjąwszy to, co strawili młodzieńcy, i działy mężÛw; ktÛrzy jeździli ze mną, Anera, Eschola i Mambrego ; ci wezmą działy swoje.î

Drugi okres życia Abrahama.

1. PRZYMIERZE BOGA Z ABRAHAMEM (15,1-21). Zapowiedź licznego potomstwa (15,1-6) i objęcia przez nie w posiadanie ziemi Chanaan po okresie niewoli w obcym kraju (7-17) ; przymierze Boga z Abrahamem (18-21).

15 1 Po tych wypadkach stało się słowo Pańskie do Abrama w widzeniu, mÛwiąc: ÑNie bÛj się, Abramie, jam jest obrońcą twoim, a zapłata twoja zbytnio wielka.î 2 I rzekł Abram: ÑPanie Boże, cÛż mi dasz? ja zejdę bez dziatek, a synem szafarza domu mego jest ten Damasceńczyk Eliezer.î 3 I przydał Abram: ÑA mnieś nie dał potomka, ale oto domowy sługa mÛj dziedzicem moim będzie.î 4 I wnet słowo Pańskie stało się do niego mÛwiąc: ÑNie będzie ten dziedzicem twoim, ale ktÛry wynijdzie z żywota twego, tego będziesz miał dziedzicem.î 5 I wywiÛdł go z domu, i rzekł mu: ÑWejrzyj na niebo i zlicz gwiazdy, jeśli możesz.î I rzekł mu: ÑTak będzie potomstwo twoje.î 6 Uwierzył Abram Bogu, i poczytano mu to ku sprawiedliwości. 7 - I rzekł do niego: ÑJa Pan, ktÛrym cię wywiÛdł z Ur ChaldejczykÛw, abym ci dał tę ziemię i żebyś ją po- siadł.î 8 A on rzekł: ÑPanie Boże, skąd wiedzieć mogę, że ją posiądę?î 9 A odpowiadając Pan: "Weźmij mi, rzecze, jałowicę trzechletnią i kozę trzechletnią, i barana trzechletniego, synogarlicę też i gołębicę.î 1 0 A on wziąwszy to wszystko, przedzielił je na poły i obie części położył z dwu stron naprzeciw siebie, ale ptakÛw nie rozcinał. 11 I zleciały ptaki na owo mięso, a Abram je odganiał. 1 2 A gdy słońce zachodziło, przypadł twardy sen na Abrama i strach wielki i ciemny przypadł nań. 1 3 I rzeczono do niego: ÑWiędz i znaj naprzÛd, iż gościem będzie potomstwo twoje w ziemi nie swojej i pod- biją je w niewolę, i utrapią je przez czterysta lat. 1 4 Wszakże narÛd, u ktÛrego w niewoli będą, ja sądzić będę ; a potem wynijdą z wielką majętnością. 1 5 Ale ty pÛjdziesz do ojcÛw twoich w pokoju, pogrzebiony w starości dobrej. 1 6 A w czwartym pokoleniu wrÛcą się tu, bo jeszcze nie wypełniły się nieprawości AmorejczykÛw do tego cza- su.î 1 7 A gdy zaszło słońce, nastała gęsta ciemność i ukazał się piec kurzący się i pochodnia ognista przechodząca między owymi przedziały. 1 8 - Owego dnia uczynił Pan przymierze z Abramem, mÛwiąc: ÑPotomstwu twemu dam tę ziemię od rzeki Egipskiej aż do rzeki wielkiej Eufratu, KenijczykÛw i KenezejczykÛw, i KedmonejczykÛw, i HetejczykÛw, i FerezejczykÛw, RafaimÛw też, 21 i AmorejczykÛw, i ChananejczykÛw, i GergezejczykÛw, i JebuzejczykÛw.î

2. NARODZENIE ISMAELA (16,1-16). Za poradą Sary Abraham przybiera za żonę jej sługę Agarę (16,1-3); Agar brzemienna lekceważy Sarę, ta ją dręczy (4-6). Ucieczka Agary, spotkanie anioła, ktÛry przepowiada urodzenie i przyszłość Ismaela (7-14). Narodzenie Ismaela (15-16).

16 1 Saraj tedy, żona Abramowa, nie rodziła dzieci, ale mając niewolnicę Egipcjankę, imieniem Agar, rzekła mę- żowi swemu: 2 ÑOto zamknął mię Pan, abym nie rodziła ; wnijdź do sługi mojej, azali snadź z niej będę miała dziatki.î A gdy on się zgodził na prośbę jej, 3 wzięła Agarę Egipcjankę, sługę swą, po dziesięciu latach, odkąd mieszkać poczęli w ziemi Chananejskiej, i dała ją mężowi swemu za żonę. 4 - On tedy wszedł do niej. Ale ona widząc, że poczęła, wzgardziła panią swoją: 5 I rzekła Saraj do Abrama: ÑNiesprawiedliwie czynisz przeciw mnie! Jam dała na łono twoje sługę, ktÛra widząc, że poczęła, gardzi mną. Niech rozsądzi Pan między mną a tobą!î 6 Odpowiadając jej Abram: ÑOto, rzecze, sługa twoja w ręku twoich jest, czyń z nią, jak ci się podoba.î A gdy ją trapiła Saraj, uciekła. 7 I znalazł ją Anioł Pański u źrÛdła wody w pustyni, ktÛre jest na drodze do Sur na puszczy,

22 A gdy się skończyły słowa mÛwiącego z nim, wzniÛsł się BÛg od Abrahama. 23 I wziął Abraham Ismaela, syna swego, i wszystkich urodzonych w domu swoim, i wszystkich, ktÛrych był kupił, wszystkich mężczyzn ze wszech ludzi domu swego; i obrzezał ciało napletka ich zaraz owego dnia, jak mu był BÛg przykazał. 24 Abrahamowi było dziewięćdziesiąt i dziewięć lat, kiedy obrzezał ciało napletka swego. 25 A Ismael syn miał spełna lat trzynaście czasu obrzezania swego. 26 Tegoż dnia obrzezany został Abraham i Ismael syn jego, 27 i wszyscy mężczyźni domu jego, tak w domu urodzeni jak i kupieni, i cudzoziemcy razem obrzezani zostali.

2. B”G ODWIEDZA ABRAHAMA (18,9-15). Ukazanie się trzech mężÛw, gościnność Abrahama (18,1-8). No- wa zapowiedź narodzenia się Izaaka (9-15).

18 1 I ukazał mu się Pan w dolinie Mambre, siedzącemu we drzwiach namiotu swego w sam upał dnia. 2 Gdy więc podniÛsł oczy swe, ukazali mu się trzej mężowie, stojący blisko niego; ujrzawszy ich wybiegł na- przeciw nich z drzwi namiotu i pokłonił się do ziemi, 3 i rzekł: ÑPanie, jeślim znalazł łaskę w oczach twoich, 4 nie mijaj sługi twego; ale przyniosę troszkę wody, a umyjcie nogi wasze i odpocznijcie pod drzewem. 5 I przyniosę kęs chleba, i posilicie serca wasze, potem pÛjdziecie; dlategoście bowiem zstąpili do sługi swe- go.î A oni rzekli: ÑUczyń, jakoś rzekł.î 6 Pospieszył się Abraham do namiotu do Sary i rzekł jej: ÑSpiesz się, trzy miarki światłej mąki rozczyń i na- piecz podpłomykÛw.î 7 Sam też do bydła pobiegł i wziął stamtąd cielę młodziuchne i wyborne, i dał pacholęciu, ktÛre pospieszyło i uwarzyło je. 8 Wziął też masła i mleka, i cielę, ktÛre był uwarzył, i położył przed nimi, a sam stał przy nich pod drzewem. 9 - A gdy się najedli, rzekli do niego: ÑGdzie jest Sara, żona twoja?î On odpowiedział: ÑOto jest w namiocie.î 1 0 I rzekł mu: ÑWracając się przyjdę do ciebie o tym czasie, da-li BÛg zdrowie, a Sara, żona twoja, będzie miała syna.î Co usłyszawszy Sara, rozśmiała się za drzwiami namiotu. 11 A byli oboje starzy i podeszłego wieku, i już były ustały Sarze niewieście przypadłości. 1 2 I rozśmiała się potajem nie mÛwiąc: ÑGdym się już zestarzała i pan mÛj jest stary, rozkoszy patrzeć będę?î 1 3 I rzekł Pan do Abrahama: ÑCzemu się rozśmiała Sara, mÛwiąc: Czyż prawdziwie porodzę, gdym się zesta- rzała? 1 4 Czy Bogu jest co trudnego? Jak się rzekło, wrÛcę się do ciebie o tymże czasie, da-li BÛg zdrowie; i będzie miała Sara syna.î 1 5 Zaparła się Sara, mÛwiąc: ÑNie śmiałam się,î bojaźnią przestraszona. A Pan: ÑNie jest, rzecze, tak, aleś się śmiała.î

3. W DRODZE DO SODOMY (18,16-33). Pan zapowiada zburzenie Sodomy (18,16-21). Abraham wstawia się za miastem (22-32); Pan odchodzi (33).

1 6 Gdy tedy wstali stamtąd mężowie, obrÛcili oczy ku Sodomie, a Abraham szedł wespÛł, prowadząc ich. 1 7 I rzekł Pan: ÑCzyż mogę zataić przed Abrahamem, co uczynię, 1 8 skoro ma on się rozmnożyć w lud wielki i potężny, i błogosławione być mają w nim wszystkie narody zie- mi? 1 9 Wiem bowiem, iż rozkaże synom swoim i domowi swemu po sobie, aby strzegli drogi Pańskiej i wypełniali sąd i sprawiedliwość, aby przywiÛdł Pan dla Abrahama wszystko, co mÛwił do niego.î 20 Rzekł tedy Pan: ÑKrzyk na Sodomę i Gomorę wzmÛgł się, a grzech ich stał się zbyt ciężki. 21 Zstąpię i obaczę, czy według krzyku, ktÛry mię doszedł, uczynkÛw swych się dopuścili, czy też nie tak jest, abym wiedział.î 22 - I obrÛcili się stamtąd, i poszli do Sodomy, lecz Abraham jeszcze stał przed Panem. 23 I przystąpiwszy rzekł: ÑCzyliż zatracisz sprawiedliwego z niezbożnym? 24 Jeśli będzie pięćdziesięciu sprawiedliwych w mieście, zginąż społem? i nie przepuścisz miejscu owemu dla pięćdziesięciu sprawiedliwych, jeśli będą w nim?

25 Niech to daleko będzie od ciebie, abyś tę rzecz uczynić miał i zabić sprawiedliwego z niezbożnym, i żeby był sprawiedliwy na rÛwni z niezbożnym ; niech to daleko będzie od ciebie! Ty, ktÛry sądzisz wszystką ziemię, żadną miarą nie dokonasz takiego sądu?î 26 I rzekł Pan do niego: ÑJeśli znajdę w Sodomie pięćdziesięciu sprawiedliwych w samym mieście, odpuszczę wszystkiemu miejscu dla nich.î 27 A odpowiadając Abraham rzekł: ÑIżem raz począł, będę mÛwił do Pana mego, aczem proch i popiÛł. 28 A jeśliby sprawiedliwych było pięciu mniej, niż pięćdziesięciu, czy dla czterdziestu pięciu zatracisz wszyst- ko miasto?î I rzekł: "Nie zatracę, jeśli tam znajdę czterdziestu pięciu.î 29 Rzekł jeszcze do niego: ÑA jeśli się tam znajdzie czterdziestu, co uczynisz?î Odpowiedział: ÑNie zatracę dla czterdziestu. 30 Rzekł: ÑNie gniewaj się, Panie, proszę, jeśli przemÛwię. A jeśli się tam znajdzie trzydziestu?î Odpowie- dział: ÑNie uczynię, jeśli tam znajdę trzydziestu.î 31 Rzekł: "Gdyżem raz począł, będę mÛwił do Pana mego. A jeśli się tam znajdzie dwudziestu?î Odpowie- dział: ÑNie zatracę dla dwudziestu.î 32 ÑProszę, rzekł, nie gniewaj się, Panie, jeśli jeszcze raz przemÛwię: A jeśli się tam znajdzie dziesięciu?î Od- powiedział: ÑNie zatracę dla dziesięciu.î 33 I odszedł Pan, gdy przestał mÛwić do Abrahama, a on się też wrÛcił na miejsce swoje.

4. ZBURZENIE MIAST PENTAPOLU (l9,1-29). Dwaj aniołowie w Sodomie, u Lota (19,1-3); mieszkańcy So- domy za lubieżne zamiary zostają porażeni ślepotą (4-11). Aniołowie wyprowadzają Lota wraz z rodziną poza miasto (12-16) ; Lot uprasza sobie pozwolenie na pozostanie w Segorze (17-22). Zniszczenie Sodomy i Gomory (23-29).

19 1 I przyszli dwaj aniołowie do Sodomy w wieczÛr, gdy Lot siedział w bramie miejskiej. Ten ujrzawszy ich, wstał i szedł naprzeciw nich, i pokłonił się twarzą do ziemi, i rzekł: 2 ÑProszę panowie, wstąpcie do domu pacholęcia waszego i zostańcie w nim. Umyjcie nogi swoje, a rano pÛj- dziecie w drogę waszą.î A oni odpowiedzieli: ÑBynajmniej, ale na ulicy zostaniemy.î 3 Przymuszał ich bardzo, aby stanęli u niego; a gdy weszli do jego domu, sprawił ucztę i napiekł chleba prza- śnego, i jedli. 4 - Ale pierwej nim poszli spać, ludzie z miasta obstąpili dom, od chłopięcia do starca, wszystek lud razem. 5 I zawołali Lota, i rzekli mu: ÑGdzie są mężowie, ktÛrzy weszli do ciebie w nocy? Wywiedź ich tu, abyśmy ich poznali!î 6 Wyszedłszy do nich Lot i zamknąwszy drzwi za sobą rzekł: 7 ÑNie czyńcie, proszę, bracia moi, nie czyńcie tej złości. 8 Mam dwie cÛrki, ktÛre jeszcze nie poznały męża; wywiodę je do was i czyńcie z nimi, jak się wam podoba, byleście jeno mężom tym nic złego nie czynili, bo weszli pod cień dachu mego.î 9 A oni rzekli: ÑPÛjdź precz!î i znowu rzekli: ÑPrzyszedłeś tu jako przychodzień; czy po to, abyś sądził? Ciebie tedy samego bardziej niźli ich udręczymy.î I napierali na Lota gwałtownie, i już blisko było, żeby drzwi wyła- mali. 1 0 A oto wyciągnęli rękę mężowie i wwiedli Lota w dom do siebie, i zamknęli drzwi, 11 a tych, ktÛrzy przed domem byli, porazili ślepotą od najmniejszego do największego, tak iż drzwi znaleźć nie mogli. 1 2 - I rzekli do Lota: ÑMasz tu kogo ze swoich? zięcia albo synÛw, albo cÛrki? Wszystkich, ktÛrzy są twoi, wy- prowadź z miasta tego ; 1 3 zgładzimy bowiem to miejsce, przeto iż wzmÛgł się krzyk ich przed Panem, ktÛry nas posłał, abyśmy ich wytracili.î 1 4 Wyszedłszy tedy Lot mÛwił do zięciÛw swoich, ktÛrzy mieli pojąć cÛrki jego, i rzekł: ÑWstańcie, wynijdźcie z miejsca tego, bo Pan zatraci to miasto.î I zdało się im, jakoby żartem mÛwił. 1 5 A gdy było rano, przymuszali go Aniołowie mÛwiąc: ÑWstań, weźmij żonę twoją i dwie cÛrki, ktÛre masz, abyś i ty razem nie zginął dla złości miasta.î 1 6 A gdy on się ociągał, ujęli rękę jego i rękę żony jego i dwu cÛrek jego, przeto iż go chciał Pan oszczędzić.

8 - I natychmiast ze świtaniem wstał Abimelech, wezwał wszystkich sług swoich i opowiedział te wszystkie rzeczy wobec nich; i ulękli się wszyscy mężowie bardzo. 9 Wezwał też Abimelech Abrahama i rzekł mu: ÑCoś nam uczynił? Cośmy zgrzeszyli przeciw tobie, iżeś przywiÛdł na mnie i na krÛlestwo moje grzech wielki? Czegoś był czynić nie powinien, uczyniłeś nam.î 1 0 I powtÛre uskarżając się, rzekł: ÑCÛżeś miał na oku, iżeś to uczynił?î 11 Odpowiedział Abraham: ÑMyślałem sobie, mÛwiąc: Może nie masz bojaźni Bożej na tym miejscu, i zabiją mnie dla żony mojej. 1 2 A też i prawdziwie jest siostrą moją, cÛrką ojca mego, acz nie cÛrką matki mojej, i pojąłem ją za żonę. 1 3 Ale gdy mię BÛg wywiÛdł z domu ojca mego, rzekłem do niej: Uczyń mi to miłosierdzie: na każdym miej- scu, do ktÛrego przyjdziemy, powiesz, żem bratem twoim.î 1 4 - Nabrał tedy Abimelech owiec i wołÛw, i sług, i służebnic, i dał Abrahamowi, i wrÛcił mu Sarę, żonę jego. 1 5 I rzekł: ÑZiemia przed wami jest, gdziekolwiek ci się podoba, mieszkaj.î 1 6 A Sarze powiedział: ÑOto tysiąc srebrnikÛw dałem bratu twemu, to będziesz miała na zasłonę oczu przed wszystkimi, ktÛrzy są z tobą, i gdziekolwiek pÛjdziesz; a pamiętaj, że cię przychwycono.î 1 7 Za modlitwą zaś Abrahama uzdrowił BÛg Abimelecha i żonę, i służebnice jego, i porodziły; zawarł był bo- wiem Pan każdy żywot domu Abimelechowego dla żony Abrahamowej.

7. NARODZENIE IZAAKA (21,1-21). Narodzenie, obrzezanie i odłączenie Izaaka (21,1-8) ; na prośbę Sary Abraham oddala Agarę i Ismaela (9-14) ; Agar na pustyni, zjawienie się anioła Bożego; małżeństwo Ismaela (15-21).

21 1 A Pan nawiedził Sarę, jak był obiecał, i wypełnił co powiedział. 2 I poczęła, i urodziła syna w starości swojej, czasu, ktÛry jej był BÛg przepowiedział. 3 I nazwał Abraham syna swego, ktÛrego mu zrodziła Sara, imieniem Izaak. 4 I obrzezał go dnia Ûsmego, jak mu BÛg przykazał, gdy mu było sto lat ; 5 w tym bowiem wieku ojca narodził się Izaak. 6 I rzekła Sara: ÑŚmiech mi uczynił BÛg; ktokolwiek usłyszy, pomoże mi w śmiechu.î 7 I znowu rzekła: ÑKto by wierzył, że Abraham usłyszy, iż Sara piersiami karmi syna, ktÛrego mu już staremu urodziła?î 8 Rosło tedy dziecię i zostało odłączone, i uczynił Abraham wielką ucztę w dzień odłączenia jego. 9 - A gdy ujrzała Sara syna Agary Egipcjanki, igrającego z Izaakiem, synem swoim, rzekła do Abrahama: 1 0 ÑWyrzuć tę niewolnicę i syna jej, nie będzie bowiem dziedzicem syn niewolnicy z synem moim Izaakiem.î 11 Przykro to przyjął Abraham z powodu syna swego. 1 2 Ale BÛg rzekł do niego: ÑNiech ci się to nie wydaje przykrym z powodu dziecięcia i niewolnicy twojej; we wszystkim, cokolwiek ci rzecze Sara, słuchaj jej głosu, bo po Izaaku będzie ci nazwane potomstwo. 1 3 Ale i syna niewolnicy rozmnożę w narÛd wielki, ponieważ jest potomkiem twoim.î 1 4 Wstał tedy Abraham rano, a wziąwszy chleb i bukłak wody włożył na jej plecy i oddał jej dziecię, i odprawił ją. Ona zaś odszedłszy błądziła w puszczy Bersabee. 1 5 - A gdy nie stało wody w bukłaku, porzuciła dziecię pod jednym z drzew, ktÛre tam były. 1 6 I odeszła, i usiadła naprzeciw niego z daleka, na ile łuk może donieść ; rzekła bowiem: ÑNie będę patrzyła na umierające dziecię.î A siedząc naprzeciwko, podniosła głos swÛj i płakała. 1 7 I wysłuchał BÛg głos dziecięcia. I zawołał Anioł Boży na Agarę z nieba, mÛwiąc: ÑCo czynisz, Agar? Nie bÛj się, wysłuchał bowiem BÛg głos dziecięcia z miejsca, na ktÛrym jest. 1 8 Wstań, weźmij dziecię i ujmij je za rękę jego, bo rozmnożę je w narÛd wielki.î 1 9 I otworzył jej BÛg oczy ; a ujrzawszy studnię wody poszła i napełniła bukłak, i dała pić dziecięciu. 20 I był z nim BÛg, a on urÛsł i mieszkał na puszczy, i stał się od młodości strzelcem. 21 I mieszkał w puszczy Faran, a matka jego wzięła mu żonę z ziemi Egipskiej.

8. PRZYMIERZE ABRAHAMA Z ABIMELECHEM (21,22-34).

22 Tegoż czasu rzekł Abimelech i Fikol, hetman wojska jego, do Abrahama: ÑBÛg jest z tobą we wszystkim, co czynisz.

23 A tak przysięgnij przez Boga, że mi nie będziesz szkodził i potomnym moim, i pokoleniu memu; ale według miłosierdzia, ktÛrem ci uczynił, uczynisz mnie i ziemi, w ktÛrej przebywałeś jako przychodzień.î 24 I rzekł Abraham: ÑJa przysięgnę.î 25 I przymawiał Abimelechowi o studnię wody, ktÛrą gwałtem odjęli byli słudzy jego. 26 Ablmelech odpowiedział: ÑNie wiedziałem, kto by to uczynił, nawet i tyś mi nie oznajmił, i jam nie słyszał o tym, jak dopiero dziś.î 27 Nabrał tedy Abraham owiec i wołÛw, i dał Abimelechowi, i uczynili obaj przymierze. 28 A postawił Abraham siedmioro owiec z trzody osobno. Rzekł mu Abimelech: 29 ÑNa co te siedmioro owiec, ktÛreś postawił osobno?î 30 A on: ÑSiedmioro, rzecze, owiec weźmiesz z ręki mojej, aby mi były na świadectwo, żem ja wykopał tę studnię.î 31 I dlatego nazwano miejsce owo Bersabee, iż tam obaj przysięgli. I weszli w przymierze o studnię przysięgi. 32 I wstał Abimelech i Fikol, hetman wojska jego, i wrÛcili się do ziemi palestyńskiej. A Abraham zasadził gaj w Bersabee i wzywał tam imienia Pana, Boga wiecznego. 34 I był przychodniem w ziemi palestyńskiej przez wiele czasÛw.

Czwarty okres życia Abrahama.

1. OFIARA IZAAKA (22,1-19). BÛg żąda od Abrahama, by mu ofiarował swego syna (22,1-2). Abraham speł- nia posłusznie rozkaz (3-8); przygotowania do ofiary (9-10); podsunięcie barana (11-14). Nowe obietnice (15- 19).

22 1 Po tych wypadkach kusił BÛg Abrahama i rzekł do niego: ÑAbrahamie, Abrahamie!î A on odpowiedział: ÑOto jestem!î 2 Rzekł mu: "Weźmij syna twego jednorodzonego, ktÛrego miłujesz, Izaaka, a idź do ziemi widzenia i tam go ofiarujesz na całopalenie na jednej gÛrze, ktÛrą tobie ukażę.î 3 - Abraham tedy wstawszy ze świtem, osiodłał osła swego i wziął z sobą dwu młodzieńcÛw i Izaaka, syna swego; a narąbawszy drew do całopalenia szedł na miejsce, na ktÛre mu BÛg rozkazał. 4 A dnia trzeciego, podniÛsłszy oczy, ujrzał miejsce z daleka i rzekł do sług swoich: 5 ÑPoczekajcie tu z osłem, a ja z dziecięciem tam pospieszymy, skoro zaś uczynimy pokłon, wrÛcimy do was.î 6 Nabrał też drew całopalenia i włożył na Izaaka, syna swego, a sam niÛsł w rękach ogień i miecz. 7 A gdy obaj szli razem, rzekł Izaak ojcu swemu: ÑOjcze mÛj!î A on odpowiedział: ÑCzego chcesz, synu?î ÑOto, rzecze, ogień i drwa, a gdzież ofiara całopalenia?î 8 A Abraham rzekł: ÑBÛg upatrzy sobie ofiarę całopalenia, synu mÛj.î 9 Szli tedy razem. - I przyszli na miejsce, ktÛre mu ukazał BÛg; tam zbudował ołtarz i ułożył na nim drwa, a związawszy Izaaka, syna swego, włożył go na ołtarz na stos drew. 1 0 I wyciągnął rękę, i porwał miecz, aby ofiarować syna swego. 11 - A oto Anioł Pański z nieba zawołał mÛwiąc: ÑAbrahamie, Abrahamie!î 1 2 A on odpowiedział: ÑOto jestem!î I rzekł mu: ÑNie ściągaj ręki twej na dziecię ani mu nic nie czyń! Tera- zem poznał, że się boisz Boga i nie przepuściłeś jedynemu synowi twemu dla mnie.î 1 3 PodniÛsł Abraham oczy swoje i ujrzał za sobą barana, ktÛry uwiązł za rogi w cierniu ; wziął go tedy i ofia- rował na całopalenie zamiast syna. 1 4 I nazwał imię miejsca owego: ÑPan widzi.î Stąd aż po dziś dzień mÛwią: ÑNa gÛrze Pan ujrzy.î 1 5 - I zawołał Anioł Pański Abrahama powtÛre z nieba, mÛwiąc: 1 6 ÑPrzez siebie samego przysiągłem, mÛwi Pan: ponieważeś uczynił tę rzecz, a nie przepuściłeś synowi twemu jednorodzonemu dla mnie, 1 7 błogosławić ci będę i rozmnożę potomstwo twoje jak gwiazdy niebieskie i jak piasek, ktÛry jest na brzegu morskim; posiądzie potomstwo twoje bramy nieprzyjaciÛł swoich. 1 8 I błogosławione będą w potomstwie twoim wszystkie narody ziemi, gdyż byłeś posłuszny głosowi memu.î 1 9 I wrÛcił się Abraham do sług swoich, i poszli razem do Bersabee, i mieszkał tam.

2. POTOMKOWIE NACHORA (22,20-24).

20 Po tych wypadkach dano znać Abrahamowi, że Melcha też urodziła synÛw Nachorowi, bratu jego: