Systemy wyborcze - notatka | Notatki Prawo wyborcze

Istnieją szczegółowe procedury i sposoby obliczania głosów oraz określające sposób

przeprowadzenia wyborów. Jest to system wyborczy. Jego najbardziej istotnymi elementami są:

•wielkość oraz kształt wyborczych okręgów (ale także i związana z nimi możliwość uzyskania

miejsca w parlamencie)

•uprawnienia wyborcy zależne od struktury głosowania

•wyborcze progi, tzw. Klauzule zaporowe

•sposób obliczania i rozdzielania mandatów

•wyborcza formuła

Wielkość wyborczych okręgów jest określana przez liczbę mandatów, które są możliwe do zdobycia.

Mówimy więc o okręgach jednomandatowych, kilkumandatowych oraz wielomandatowych. Im

więcej mandatów do uzyskania tym większa możliwość, że w parlamencie znajdą się przedstawiciele

najmniejszych partii (w systemie proporcjonalnym). Kształt danego wyborczego okręgu pokrywa się z

jednostkami administracyjnymi kraju. Wpływa na niego także liczba mieszkańców oraz wielkość

obszaru. Możliwość uzyskania mandatu, czyli tzw. Koszt jego zdobycia, jest liczbą głosów jakie należy

zdobyć aby uzyskać mandat. Oblicza się go biorąc pod uwagę liczbę ważnie oddanych głosów, liczbę

mandatów przypadających na okręg oraz liczbę partii lub kandydatów, którzy biorą udział w wyborach.

Koszt zdobycia mandatu obniża się z chwilą gdy mamy do czynienia z dużym okręgiem wyborczym

(bądź przy zwiększeniu się liczby kandydatów).

Uprawnienia wyborcy w trakcie głosowania są zależne od przyjętej struktury głosowania. Możemy

mówić o głosowaniu kategorycznym (wyborca wskazuje kandydata bądź kandydatów jednej partii i na

nich oddaje swój głos) oraz o głosowaniu zwykłym (wyborca posiada możliwość oznaczenia kolejności

kandydatów na liście zgodnie ze swoimi wyborczymi preferencjami). Przyznanie tego typu uprawnień

wyborcom wpływa dość istotnie na relacje pomiędzy wyborcami a kandydatami. W przypadku

pierwszego rodzaju uprawnienia wyborcy mają większy wpływ na działania polityków oraz ich

ugrupowań i mogą je modyfikować.

W proporcjonalnych systemach wyborczych stosowane są progi wyborcze, czyli określone poparcie,

które musi uzyskać partią bądź koalicja, aby się znaleźć w parlamencie. W Polsce próg wyborczy dla

partii wynosi 5%, a dla koalicji 8%.

Aby rozdzielić i obliczyć zdobyte mandaty stosuje się wzór arytmetyczny, który służy do przeliczenia

głosów zdobytych w wyborach na mandaty w parlamencie. Jest kilka sposobów ich obliczania. Do

najpopularniejszych należą:

•metoda d’Hondta (sposób obliczania mandatów uprzywilejowuje partie duże)

•metoda nnt-Laguë’a

•metoda Hare’a-Niemeyera (sposób obliczania głosów odzwierciedla rzeczywiste poparcie

uzyskane przez dane ugrupowanie polityczne w wyborach)

Formuła wyborcza daje nam podstawy do przeprowadzenie klasyfikacji systemów wyborczych.

Określa poparcie zdobyte w wyborach na mandaty w parlamencie. Na jej podstawie możemy

wyróżnić:

•system większościowy

•system proporcjonalny

•system mieszany (semiproporcjonalny)

System większościowy występuje m. n. W Wielkiej Brytanii oraz Polsce w wyborach do Senatu. W

tym systemie wyborczym występują jednomandatowe okręgi. Wystarczy uzyskać względną

większość głosów, aby dostać się do parlamentu. System działa głównie na korzyść partii dużych.

Zapewnia działanie na scenie politycznej dwóm silnym partiom. Partie mniejsze nie mają szans

zdobycia miejsc w parlamencie. Wybrany w ten sposób parlament nie jest więc odzwierciedleniem

politycznych nastrojów danego społeczeństwa, ale co może być ważniejsze, jest bardzo sprawnym

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Systemy wyborcze - notatka i więcej Notatki w PDF z Prawo wyborcze tylko na Docsity!

Istnieją szczegółowe procedury i sposoby obliczania głosów oraz określające sposób przeprowadzenia wyborów. Jest to system wyborczy. Jego najbardziej istotnymi elementami są:

wielkość oraz kształt wyborczych okręgów (ale także i związana z nimi możliwość uzyskania miejsca w parlamencie)
uprawnienia wyborcy zależne od struktury głosowania
wyborcze progi, tzw. Klauzule zaporowe
sposób obliczania i rozdzielania mandatów
wyborcza formuła Wielkość wyborczych okręgów jest określana przez liczbę mandatów, które są możliwe do zdobycia. Mówimy więc o okręgach jednomandatowych , kilkumandatowych oraz wielomandatowych. Im więcej mandatów do uzyskania tym większa możliwość, że w parlamencie znajdą się przedstawiciele najmniejszych partii (w systemie proporcjonalnym). Kształt danego wyborczego okręgu pokrywa się z jednostkami administracyjnymi kraju. Wpływa na niego także liczba mieszkańców oraz wielkość obszaru. Możliwość uzyskania mandatu, czyli tzw. Koszt jego zdobycia, jest liczbą głosów jakie należy zdobyć aby uzyskać mandat. Oblicza się go biorąc pod uwagę liczbę ważnie oddanych głosów, liczbę mandatów przypadających na okręg oraz liczbę partii lub kandydatów, którzy biorą udział w wyborach. Koszt zdobycia mandatu obniża się z chwilą gdy mamy do czynienia z dużym okręgiem wyborczym (bądź przy zwiększeniu się liczby kandydatów). Uprawnienia wyborcy w trakcie głosowania są zależne od przyjętej struktury głosowania. Możemy mówić o głosowaniu kategorycznym (wyborca wskazuje kandydata bądź kandydatów jednej partii i na nich oddaje swój głos) oraz o głosowaniu zwykłym (wyborca posiada możliwość oznaczenia kolejności kandydatów na liście zgodnie ze swoimi wyborczymi preferencjami). Przyznanie tego typu uprawnień wyborcom wpływa dość istotnie na relacje pomiędzy wyborcami a kandydatami. W przypadku pierwszego rodzaju uprawnienia wyborcy mają większy wpływ na działania polityków oraz ich ugrupowań i mogą je modyfikować. W proporcjonalnych systemach wyborczych stosowane są progi wyborcze, czyli określone poparcie, które musi uzyskać partią bądź koalicja, aby się znaleźć w parlamencie. W Polsce próg wyborczy dla partii wynosi 5%, a dla koalicji 8%. Aby rozdzielić i obliczyć zdobyte mandaty stosuje się wzór arytmetyczny, który służy do przeliczenia głosów zdobytych w wyborach na mandaty w parlamencie. Jest kilka sposobów ich obliczania. Do najpopularniejszych należą:
metoda d’Hondta (sposób obliczania mandatów uprzywilejowuje partie duże)
metoda nnt-Laguë’a
metoda Hare’a-Niemeyera (sposób obliczania głosów odzwierciedla rzeczywiste poparcie uzyskane przez dane ugrupowanie polityczne w wyborach) Formuła wyborcza daje nam podstawy do przeprowadzenie klasyfikacji systemów wyborczych. Określa poparcie zdobyte w wyborach na mandaty w parlamencie. Na jej podstawie możemy wyróżnić:
system większościowy
system proporcjonalny
system mieszany (semiproporcjonalny) System większościowy występuje m. n. W Wielkiej Brytanii oraz Polsce w wyborach do Senatu. W tym systemie wyborczym występują jednomandatowe okręgi. Wystarczy uzyskać względną większość głosów, aby dostać się do parlamentu. System działa głównie na korzyść partii dużych. Zapewnia działanie na scenie politycznej dwóm silnym partiom. Partie mniejsze nie mają szans zdobycia miejsc w parlamencie. Wybrany w ten sposób parlament nie jest więc odzwierciedleniem politycznych nastrojów danego społeczeństwa, ale co może być ważniejsze, jest bardzo sprawnym

aparatem władzy. Zapobiega bowiem politycznemu rozbiciu parlamentu, a zwycięska partia (bądź koalicja) są w stanie stworzyć stabilny rząd. W systemie proporcjonalnym dana partia uzyskuje tyle mandatów w parlamencie, jaka odpowiada uzyskanemu przez nią w wyborach poparciu. Duże znaczenie ma tu jednak istnienie progów wyborczych oraz sposób przydziału mandatów. Tego typu system występuje m. n. W Holandii oraz w Polsce w wyborach do Sejmu. Taki system sprzyja powstaniu systemu wielopartyjnego. W parlamencie posiadają swoich reprezentantów ugrupowania małe, a wybrany parlament jest odzwierciedleniem politycznych nastrojów społeczeństwa. Żadna z partii nie uzyskuje jednak w wyborach bezwzględnej większości. Powstaje w ten sposób konieczność zawiązania koalicji, aby móc utworzyć rząd. Te są mało stabilne, co sprzyja kolejnym politycznym kryzysom w państwie. System mieszany łączy w sobie elementy systemu większościowego i proporcjonalnego. Tego typu systemy miały w zamierzeniu przeciwdziałać negatywnym skutkom stosowania ordynacji wyborczej jednego typu. Istnieje kilka odmian systemu mieszanego:

system dwóch głosów (występuje w wyborach do Bundestagu; wyborca ma do dyspozycji dwa głosy; pierwszy oddaje na kandydatów, którzy są umieszczeni na imiennej liście danego okręgu, a drugi na listę partii w danym kraju związkowym)
system pojedynczego głosu nieprzechodniego (tzw. System półproporcjonalny; występuje w Japonii)
system list blokowych (występuje we Włoszech)

Pojęcie systemu wyborczego. Pojęcie system wyborczy może być używane na dwa

sposoby. Mówimy o systemie wyborczym w szerokim ( sensu largo) i ścisłym ( sensu stricte)

tego określenia znaczeniu. System wyborczy sensu largo to całokształt reguł określających

sposób przeprowadzenia wyborów. Pojęcie to ma więc szerszy zakres znaczeniowy niż prawo

wyborcze w znaczeniu przedmiotowym. O ile prawo wyborcze w znaczeniu przedmiotowym

obejmuje reguły prawne odnoszące się do sposobu przeprowadzenia wyborów to system

wyborczy sensu largo rozciąga się także na reguły pozaprawne. Z powyższego wynika, że

system wyborczy sensu largo obejmuje swym zakresem prawo wyborcze w znaczeniu

przedmiotowym, ale się na nim nie wyczerpuje. W jego skład wchodzą także inne

(pozaprawne) zasady, zwyczaje i ustalenia, które wpływają na sposób przeprowadzenia

wyborów. Niegdyś reguły tego typu odgrywały dużą rolę, dziś jednak niemal wszystkie

istotne kwestie odnoszące się do przeprowadzania wyborów są rozstrzygane przepisami

prawa. Tak więc zasady, zwyczaje i ustalenia o charakterze pozaprawnym funkcjonują już

dzisiaj na marginesie systemu wyborczego. Jedyna istotną kwestią, która nie poddała się

procesowi jurydyzacji to sposób wyłaniania kandydatów przez ugrupowania polityczne. Jakie

organy partyjne ustalają listę kandydatów, według jakich reguł, jakie wymagania stawia się

kandydatom, kto zajmie jakie miejsce na liście lub w którym okręgu zostanie zgłoszony to

wszystko istotne rozstrzygnięcia wyborcze, które jednak zostały pozostawione niemal

zupełnie uznaniu podmiotów politycznych. Granicę swobody w tym względzie wyznaczają

jedynie ogólne zasady systemu prawnego oraz zasady działalności partii politycznych.

System wyborczy sensu stricte to ogół zasad określających sposób ustalenia

wyników wyborów. Chodzi zatem o metodę według której przelicza się oddane w wyborach

głosy na mandaty przedstawicielskie. Kwestia ta zostanie przedstawiona szczegółowo dalej.

W tym miejscu zauważmy tylko, że określenie systemu wyborczego sensu stricte jest jednym

z najważniejszych rozstrzygnięć systemu wyborczego sensu largo. Współcześnie

rozstrzygnięcie to następuje rzecz jasna w drodze regulacji prawnych, a zatem określenie

systemu wyborczego sensu stricte to element prawa wyborczego w znaczeniu

przedmiotowym.

pytanie czy zasada równości odnosi się też do biernego prawa wyborczego?
każdy kto ma prawo wybieralności, ma równe prawo do tego by zostać kandydatem. Za kandydatami stoją partie polityczne. Uprzywilejowana jest pozycja partii silniejszych. Uzyskują prawo do dotacji z budżetu państwa, każda partia, która uzyskała samodzielnie przynajmniej 3% głosów uzyskuje prawo do subwencji z budżetu państwa ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI
wyborca oddaje swój głos na osobę, która ma zostać wybrana. Wyborca decyduje bezpośrednio o składzie organu przedstawicielskiego
Konstytucja z 1997r. wymaga aby zasada bezpośredniości została zachowana we wszystkich postępowaniach wyborczych
Głosować można tylko osobiście ZASADA TAJNOŚCI GŁOSOWANIA
Zagwarantowanie każdemu wyborcy, że treść jego decyzji wyborczej nie będzie mogła być ustalona i ujawniona
Gwarancje zachowania tajności głosowania:
karty do głosowania muszą być jednakowe
nie mogą być zaopatrzone w znaki czy numery
w każdym lokalu muszą być urządzone kabiny do głosowania, muszą w nich znajdować się przybory do pisania
wyborca musi wejść do kabiny sam
wypełnioną kartę osobiście wrzuca do urny
zakłóceniem zasady tajności są przepisy związane ze zgłaszaniem kandydatów w wyborach. Dla zgłoszenia listy kandydatów konieczne jest przedstawienia podpisów określonej liczby wyborców. Udzielając tego poparcia wyborcy ujawniają swoje preferencje polityczne ZASADA PROPORCJONALNOŚCI
zasada ta odnosi się do sposobu ustalenia wyników głosowania i występuje alternatywnie do zasady większości
wybranym został ten, kto uzyskał największą liczbę głosów
zasada większości względnej- aby zostać wybranym należy uzyskać jak najwięcej głosów
zasada większości bezwzględnej- wymóg uzyskania jak największej liczby głosów, ale określa też odsetek oddanych głosów, który musi być wyższy niż 50% Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska więcej niż 50 % to przeprowadzana jest druga tura głosowania. Pozostają w niej dwaj kandydaci. (zastosowanie w wyborach prezydenckich, wójtów, burmistrzów, prezydentów miast)
istotą zasady proporcjonalności jest dokonywanie rozdziału mandatów w okręgu wyborczym proporcjonalnie do odsetka głosów, który uzyskały poszczególne partie
Sposób rozdzielania mandatów- metody
Hare’a- Niemeyera
Hagenbacha- Bischoffa
St. Lagua- polega na budowie ciągów ilorazów. Jako kolejne dzielniki stosuje się liczby nieparzyste. Polska modyfikacja przyjmuje, że jako dzielnik przyjmuje się 1,
D’ Hondta- polega na tym, że liczby głosów oddanych na poszczególne listy w okręgu wyborczym porządkuje się w ciąg liczb od największej do najmniejszej, a następnie liczby dzieli się przez kolejne liczby całkowite
System proporcjonalny jest czasem uzupełniany instytucja tzw. Listy państwowej – nie wszystkie mandaty obsadza się na poziomie okręgów wyborczych, pewną liczbę mandatów obsadza się w skali kraju.

Progi wyborcze (klauzule zaporowe)- wymóg uzyskania pewnego minimalnego odsetka głosów w skali całego kraju, jeżeli próg 5% nie zostanie osiągnięty głosy przepadają
5% dla uzyskania mandatów z list zgłoszonych przez pojedyncze ugrupowania czy grupy wyborców
8% dla uzyskania mandatów z list zgłoszonych przez komitety koalicyjne Większość względna - w procedurach wyborczych ustalenie, że dla skuteczności wyboru wystarcza, aby liczba głosów oddanych na rzecz kandydata przewyższała liczbę głosów oddanych na rzecz któregokolwiek innego z kandydatów, nie musi ona jednak przekraczać połowy ogólnej liczby głosujących (np. wybory brytyjskiej Izby Gmin albo polskiego Senatu). Głosowanie może odbywać się na dwa sposoby:
- FPTP (też FPP ), ang. first past the post, co dosłownie oznacza pierwszy przekroczył linię mety (bywa też stosowana ang. nazwa winner-takes-all, czyli zwycięzca-bierze-wszystko). Wyborca wybiera wtedy jednego kandydata spośród zgłoszonych. Stosowana w okręgach jednomandatowych lub przy wyborze na pojedyncze stanowisko.
- Block List (ang.) - wyborca wskazuje n kandydatów i n z największą ilością głosów zostanie wybranych. Stosowane w okręgach wielomandatowych (tak właśnie wybierany był do niedawna między innymi polski Senat). Potocznie używane przez wyborców stwierdzenie mam n głosów jest błędne, a co najmniej nieprecyzyjne, ponieważ danego kandydata można wskazać tylko raz.

Systemy wyborcze - notatka, Notatki z Prawo wyborcze

Dokumenty powiązane