Wojna secesyjna, Publikacje z Historia

Pobierz Wojna secesyjna i więcej Publikacje w PDF z Historia tylko na Docsity!

Wojna secesyjna

Wprowadzenie Przeczytaj Mapa interaktywna Film + Sprawdź się Dla nauczyciela

Rozpowszechnione na południu Stanów Zjednoczonych niewolnictwo budziło sprzeciwy natury humanitarnej i religijnej. Siła oddziaływania ruchu abolicjonistycznego, domagającego się jego zniesienia, wzrosła po 1830 r. m.in. dzięki skutecznej propagandzie wykorzystującej zeznania zbiegłych niewolników. Sprawa miała też implikacje polityczne: z obawy przed rozpadem kraju w 1820 i 1850 r. zawierano kompromisy zezwalające na istnienie niewolnictwa na Południu, także w nowych stanach utworzonych po wojnie z Meksykiem. Ostatecznie jednak narastające konflikty między Północą a Południem oraz silny ruch secesyjny na rzecz oddzielenia się Południa od reszty kraju doprowadziły do wybuchu krwawej wojny domowej.

Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Twoje cele

Litografia przedstawiająca moment zabójstwa Lincolna. Od lewej: Henry Rathbone, Clara Harris, Mary Todd Lincoln, Abraham Lincoln i John Wilkes Booth. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Wojna secesyjna

Przeczytaj

Północ kontra Południe

W drugiej połowie XIX w. Północ oraz Południe Stanów Zjednoczonych znacząco się różniły

• zarówno pod względem społecznym, jak i gospodarczym, co było częściowo efektem systemu kolonialnego. Południe stawiało na rolnictwo, uprawę cukru, tytoniu i bawełny (to właśnie ona stanowiła ponad połowę eksportu Stanów Zjednoczonych), natomiast na Północy bardzo dynamicznie rozwijał się przemysł, który potrzebował wciąż nowych pracowników. Tam też przybywało wielu imigrantów z Europy, zachęcanych do tego przez lokalne władze, a niejednokrotnie także zmuszanych sytuacją ekonomiczną lub polityczną panującą w ich ojczyznach. Imigracja wpłynęła na odmienną strukturę społeczną Północy, wśród mieszkańców tej części Stanów więcej było osób o poglądach liberalnych (gdy tymczasem południowcy pozostawali w większości wierni ideom konserwatywnym).

Aby chronić przemysł przed europejską konkurencją, w Stanach Zjednoczonych wprowadzano cła na towary ze Starego Kontynentu. Państwa Europy w odwecie robiły to samo wobec amerykańskiej bawełny, co niekorzystnie wpływało na ekonomię stanów południowych. Północ oczekiwała wzmocnienia kompetencji i silnego, scentralizowanego rządu, który chroniłby gospodarkę i handel, tymczasem Południe było niechętne takim pomysłom, ponieważ upatrywały w nich ingerencji w kompetencje poszczególnych regionów.

W listopadzie 1860 r., głównie dzięki poparciu stanów północnych, wybory prezydenckie wygrał Abraham Lincoln, którego południowcy postrzegali jako liberała i zagrożenie dla niewolnictwa. Bezpośrednią konsekwencją tego wyboru była secesja Karoliny Południowej, Missisipi, Florydy, Alabamy, Georgii i Luizjany – sześciu stanów, w których dominowała gospodarka plantacyjna oparta na pracy niewolników. 4 lutego 1861 r. utworzyły one odrębne państwo: Skonfederowane Stany Ameryki, z własną konstytucją i prezydentem Jeffersonem Davisem. Wkrótce do konfederacji przystąpił również Teksas.

Gdy 12 kwietnia 1861 r. konfederaci ostrzelali wierny Unii Fort Sumter w Karolinie

Abraham Lincoln (1809–1865) – amerykański polityk, prezydent Stanów Zjednoczonych w latach 1861–1865. W 1860 r. wygrał wypory prezydenckie z ramienia pari republikańskiej. Cztery lata później

Południowej, rozpoczęła się wojna secesyjna. Dla Konfederacji była to walka o uznanie jej suwerenności, natomiast dla Unii – o ratowanie jedności państwa, zwłaszcza że opuściły ją kolejne stany: Wirginia, Tennessee, Arkansas i Karolina Północna.

Południe było zdecydowanie słabsze gospodarczo, jego armia mniej liczna, a zapasy broni szczupłe. Jego atut stanowili natomiast dobrze wyszkoleni oficerowie i żołnierze, rekrutujący się z nawykłych do trudów traperów, myśliwych i farmerów. To właśnie sprawiło, że do połowy 1863 r. przewagę miały wojska Południa.

Punkt zwrotny

Jesienią 1862 r. Lincoln ogłosił Proklamację emancypacji – deklarację, która od kolejnego roku znosiła niewolnictwo w całym kraju. Od tego momentu wojna secesyjna stała się również wojną o zniesienie tej formy przymusu i nierówności społecznej.

Kluczowe znaczenie dla losów wojny miała trzydniowa krwawa bitwa pod Gettysburgiem w 1863 r., która zatrzymała marsz konfederatów na Waszyngton. Armia północna, na czele której stali generałowie Ulysses Grant i William Tecumseh Sherman, zaczęła zadawać konfederatom kolejne klęski. Ten drugi brawurowym marszem przeciął terytorium Południa i zdobył Atlantę. W 1865 r. niedaleko Appomattox w Wirginii naczelny dowódca konfederatów, gen. Robert Lee, podpisał kapitulację. Jedność Stanów Zjednoczonych została przywrócona. O zwycięstwie Północy zadecydowały przewaga liczebna, przemysł, którego nie było na Południu, wykorzystanie nowoczesnej techniki (kolei i telegrafu) oraz panowanie na morzu.

został wybrany na drugą kadencję. Nigdy nie skończył żadnej szkoły, był samoukiem. Pracował m.in. na roli, na promie oraz jako buchalter. Karierę polityczną rozpoczął od zasiadania w legislaturze stanu Illinois. Nie udało mu się jednak wygrać wyborów do Senatu. Popularności przysporzyły mu debaty na temat niewolnictwa z senatorem Stephenem Douglasem i kandydatem demokratów na prezydenta. Lincoln zginął w 1865 r. w wyniku zamachu dokonanego przez 26-letniego aktora i zwolennika niewolnictwa Johna Wilkesa Bootha podczas spektaklu Nasz amerykański kuzyn. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Reprodukcja Proklamacji emancypacji – aktu prawnego wydanego 22 września 1862 r. przez prezydenta Abrahama Lincolna, znoszącego niewolnictwo na obszarze Skonfederowanych Stanów Ameryki. Czego symbolem jest orzeł nad głową Abrahama Lincolna? Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Konfederacji, wziął udział również inny oddział złożony z Polaków – 14 Pułk Piechoty Luizjany, zwany Polską Brygadą. Jednym z jego założycieli był pułkownik Walerian Sułakowski. Ogółem w walkach wzięło udział ok. 5 tys. Polaków, z czego 80 proc. po stronie Północy. Warto także dodać, że pierwszym oficerem poległym w amerykańskiej wojnie domowej był unionista Konstanty Błędowski, zastrzelony w Saint Louis.

Słownik

abolicjonizm

(z łac. abolitio – zniesienie) ruch społeczno‐polityczny i ideowy w Europie (przede wszystkim w Wielkiej Brytanii i Francji) oraz w Ameryce (zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych) w XVIII i XIX w., który stawiał sobie za cel zniesienie niewolnictwa i handlu niewolnikami

secesja

(z łac. secessio – oddzielenie się) tu w znaczeniu oderwania się części terytorium od dotychczasowego państwa w celu utworzenia nowego

deklaracja

(z łac. declaratio – ujawnienie, obwieszczenie) akt prawny, oświadczenie lub zobowiązanie mające moc prawną

Konfederacja

ogólne określenie tych amerykańskich stanów południowych (oraz ich wojsk), które wystąpiły z Unii i utworzyły Skonfederowane Stany Ameryki

Unia

stany, które podczas amerykańskiej wojny domowej pozostały w składzie Stanów Zjednoczonych i były przeciwne secesji stanów południowych

front

rejon bezpośrednich działań wojennych; w innym znaczeniu: położenie własnych jednostek wojskowych znajdujących się najbliżej nieprzyjaciela; w czasie II wojny światowej całość lub część sił zbrojnych danego państwa lub bloku państw rozwinięta na określonym teatrze działań wojennych, np. front zachodni, front wschodni

niewolnictwo

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

zjawisko społeczne polegające na tym, że pewna grupa ludzi stanowi własność innych ludzi; niewolnik jest przedmiotem praw rzeczowych innej osoby, może być więc kupowany, użyczany, darowany bądź zastawiany; znaczenie gospodarcze niewolnictwa było różne w różnych kulturach i okresach historycznych, najczęściej sprowadza się do zmuszania niewolnika do nieodpłatnej pracy na rzecz właściciela

telegraf

(z gr. tele – daleko + graphein – pisać) urządzenie do odbioru i przesyłania informacji, przeważnie tekstowych, na odległość za pomocą kodu telegraficznego; pierwszy elektryczny telegraf zbudowali w 1837 r. angielski fizyk i wynalazca Charles Wheatstone oraz wynalazca William Fothergill Cooke; stosowany od lat 30. XIX w.

Słowa kluczowe

wojna secesyjna, konfederacja, Jefferson Davis, Abraham Lincoln, Proklamacja emancypacji, świat w drugiej połowie XIX w., Gettysburg, niewolnictwo, abolicjonizm, świat na początku XX w.

Bibliografia

A.I.P. Smith, Wojna secesyjna, tłum. T. Tesznar, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.

L. Korusiewicz, Przyczyny wojny secesyjnej w Ameryce, Warszawa 1983.

L. Korusiewicz, Wojna secesyjna 1860–1865, Warszawa 1985.

P. Derengowski, Polacy w wojnie secesyjnej 1861–1865, Oświęcim 2015.

Film + Sprawdź się

Polecenie 1

Zapoznaj się z filmami z udziałem prof. Andrzeja Chwalby, a następnie wykonaj dołączone do nich polecenia.

Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DGTGkIJnP

Nagranie filmowe lekcji pod tytułem Wojna secesyjna. Część pierwsza.

Polecenie 2

Scharakteryzuj napięcia społeczne istniejące między mieszkańcami stanów północnych i południowych USA.

Twoja odpowiedź

Polecenie 3

Wyjaśnij, dlaczego niewolnictwo było podstawą gospodarki Południa.

Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DGTGkIJnP

Nagranie filmowe lekcji pod tytułem Wojna secesyjna. Część 2.

Polecenie 4

Opisz przyczyny oderwania się 11 stanów i próby stworzenia niezależnego państwa. Czy wszystkie stany południowe opowiedziały się za Skonfederowanymi Stanami Ameryki?

Twoja odpowiedź

Twoja odpowiedź

Ćwiczenie 2

Zapoznaj się z poniższą karykaturą z okresu wojny secesyjnej, a następnie określ, czyj punkt widzenia na kwesę niewolnictwa przedstawia: Unii czy Konfederacji? Uzasadnij odpowiedź.

Napis na ilustracji: „Krzyżowanie ras”. Źródło: dostępny w internecie: loc.gov, domena publiczna.

Twoja odpowiedź

Ćwiczenie 3

Zapoznaj się z zamieszczoną niżej karykaturą z okresu wojny secesyjnej, a następnie określ, czyją strategię wojenną ilustruje: Północy czy Południa. Uzasadnij odpowiedź.

Napis na ilustracji: „Wielki wąż Scoa”. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Twoja odpowiedź

mapa myśli.

Formy pracy:

praca indywidualna; praca w parach; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda; telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi, aby uczniowie przypomnieli sobie powstanie Stanów Zjednoczonych oraz ich rozwój.
2. Wskazani uczniowie (albo ochotnicy) przygotowują prezentację na temat Stanów Zjednoczonych w połowie XIX w. – różnic społecznych, gospodarczych i politycznych między stanami południowymi a północnymi. Mogą wykorzystać do tego m.in. treść sekcji „Przeczytaj” oraz pierwszy z filmów z sekcji „Film + Sprawdź się”. Mogą także podzielić się zagadnieniami (np. jedna osoba skupia się na części południowej Stanów Zjednoczonych, a druga – na północnej).

Faza wstępna:

1. Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Wyświetla na tablicy temat lekcji.
2. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej? Uczniowie powinni przypomnieć okoliczności powstania Stanów Zjednoczonych, ich ustrój oraz rozwój państwa.

Faza realizacyjna:

1. Prezentacje uczniów. Część właściwa lekcji zaczyna się od prezentacji efektów pracy w domu wybranych uczniów poświęconych dualizmowi społeczno‐gospodarczemu Stanów Zjednoczonych. Nauczyciel weryfikuje poprawność pracy, pozostali uczniowie notują najważniejsze informacje, mogą zadawać pytania prezentującym.

2. Nauczyciel podkreśla, że różnice między stanami oraz kwestia abolicjonizmu były przyczynami wybuchu wojny secesyjnej. Omawia wybór Lincolna na prezydenta oraz secesję stanów południowych.
3. Praca z pierwszym multimedium („Mapa interaktywna”). Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika mapę. Uczniowie odczytują polecenie 2, a następnie wykonują je indywidualnie: wymieniają stany wchodzące w skład do Unii oraz Konfederacji. Wybrana osoba wskazuje je na mapie.
4. Kolejne polecenia uczniowie wykonują w parach. Wyjaśniają, w jaki sposób proklamacja Lincolna o zniesieniu niewolnictwa mogła przyczynić się do zwycięstwa Północy w wojnie secesyjnej oraz jaki wpływ na ostateczny wynik wojny secesyjnej mogły mieć gospodarcze różnice między Północą a Południem. Następnie dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy i wspólnie je omawiają.
5. Praca z drugim multimedium („Film + Sprawdź się”). Nauczyciel odtwarza drugi z filmów, a po jego zakończeniu prosi, aby uczniowie przedstawili konsekwencje wygrania wojny secesyjnej przez siły Unii (polecenie 5). Wskazana osoba lub ochotnik udziela odpowiedzi, pozostali uczniowie mogą ją uzupełniać.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie podsumowują swoją wiedzę z wykorzystaniem mapy myśli. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy do czterech uczniów. Każda grupa na środku kartki A4 wpisuje główne hasło „Wojna secesyjna” i rysuje gałęzie mapy. Powinny rozchodzić się promieniście i rozdzielać na kolejne gałęzie. Słowa, które zostaną umieszczone nad gałęziami, powinny być słowami kluczami, które wyrażają istotę myśli lub zagadnienia. Po wykonaniu pracy nauczyciel prosi o omówienie mapy myśli przedstawicieli wybranych grup.
2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, może ocenić pracę uczniowskich grup.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 1, 2 i 3 z sekcji „Film + Sprawdź się”.
2. (Dla uczniów chętnych) Obejrzyj filmy w sekcji „Film + Sprawdź się” i wykonaj dołączone do nich polecenia.

Materiały pomocnicze:

A.I.P. Smith, Wojna secesyjna, tłum. T. Tesznar, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.

L. Korusiewicz, Przyczyny wojny secesyjnej w Ameryce, Warszawa 1983.

L. Korusiewicz, Wojna secesyjna 1860–1865, Warszawa 1985.

P. Derengowski, Polacy w wojnie secesyjnej 1861–1865, Oświęcim 2015.