Biblioteka Nauki, Prezentacje z Psychologia

Pobierz Biblioteka Nauki i więcej Prezentacje w PDF z Psychologia tylko na Docsity! Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej NUMER 16/2017 IZABELLA KUCHARCZYK Akademia Pedagogiki Specjalnej, Warszawa Recenzja książki pod redakcją Lidii Cierpiałkowskiej i Heleny Sęk pt. Psychologia kliniczna, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2016, s. 855 Książka ta to pierwsze na polskim rynku wydawniczym tak obszerne opracowanie zagadnień poświęconych psychologii klinicznej, uwzględnia- jące co najmniej kilkanaście różnych problemów. Recenzowana publikacja składa się sześciu części, a każda z nich poświęcona jest innemu zagadnie- niu. Publikacja rozpoczyna się od wstępu, a kończy załącznikami, biblio- grafią, indeksem nazwisk, indeksem rzeczowym i informacjach o autorach, którzy napisali poszczególne rozdziały. Jest to publikacja opracowana w bardzo przejrzysty sposób. Każdy rozdział rozpoczyna się czytelnym spisem treści, a kończy krótkim podsumowaniem oraz spisem podstawo- wych pojęć i literaturą zalecaną. Warto również zaznaczyć, że w każdym rozdziale, oprócz treści podstawowych, zaprezentowano bloki rozszerzają- ce, w których opisywane są interesujące badania i eksperymenty związane z danym tematem. Część pierwsza (rozdziały 1-5.) poświęcona została ogólnym zagad- nieniom psychologii klinicznej. W rozdziale pierwszym, zatytułowanym „Psychologia kliniczna jako dziedzina badań i praktyki” opracowanym przez Lidię Cierpiałkowską oraz Helenę Sęk syntetycznie przedstawiono zarys historyczny powstawania myśli psychologicznej. W kolejnych roz- działach (2-4.; opracowanie: L. Cierpiałkowska, H. Sęk) wydzielono rów- nież psychologię z innych nauk, opisano pojęcie normy, normalności i zdrowia, a także podjęto problem psychologii klinicznej i psychopato- logii. Dokonując prezentacji zaburzeń psychicznych, autorka nie tylko opisuje pojęcie, ale także nawiązuje do Międzynarodowej Klasyfikacji Cho- rób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 oraz odwołuje się do klasyfikacji 268 Recenzja ICD-11. Bardzo przydatne dla czytelnika może być również ujęcie zabu- rzeń psychicznych w klasyfikacji DSM V, a także odniesienie do Między- narodowej Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia. W piątym rozdziale pt. „Etyka postępowania psychologa klinicznego w badaniach naukowych i praktyce” autor (Jerzy Marian Brzeziński) zwra- ca uwagę na bardzo ważki problem, o którym każdy psycholog powinien pamiętać, prowadząc zarówno badania naukowe, jak i terapię, czyli na aspekt etyczny. Treści w całej części pierwszej zostały przedstawione tek- stów, tabel i schematów. Część II pt. „Kierunki i podejścia w psychologii klinicznej” obejmuje takie zagadnienia jak: współczesna psychoanaliza i jej znaczenie dla psycho- logii klinicznej (rozdział 6.), kierunki behawioralne i podejście poznawcze w psychologii klinicznej (rozdział 7.), podejście fenomenologiczne, egzy- stencjalne i humanistyczne w psychologii klinicznej (rozdział 8.) i koncep- cje systemowe i ich znaczenie dla psychologii klinicznej (rozdział 9.). W rozdziale szóstym, pt. „Współczesna psychoanaliza i jej znaczenie dla psychologii klinicznej” L. Cierpiałkowska rozpoczęła rozważania od wyjaśnienia, czym jest psychoanaliza Zygmunta Freuda. Zaprezentowała główne idee psychoanalizy (pojęcie popędu, podział osobowości, mechani- zmy obronne, które zdaniem Freuda człowiek stosuje w swym życiu). Zwróciła też uwagę na powstawanie nerwic i perseweracji seksualnych. W rozdziale tym autorka podejmuje również wątek okresu preedypalnego w teorii relacji z obiektem i psychologii self. Bardzo wartościowym dla czytelnika może być zaprezentowanie wiedzy na temat współczesnej psy- choanalizy i porównanie jej z innymi koncepcjami psychodynamicznymi, a także wyjaśnienie, w jaki sposób powstają zaburzenia osobowości i psy- chozy w oparciu o teorię relacji z obiektem. Trzecim aspektem podjętym w rozdziale 6. jest zagadnienie psychologii defektu i fałszywego self. Następny rozdział (7.; autorki: Dominika Górska, Aleksandra Jasielska) odnosi się do zagadnień związanych z dwoma kierunkami w psychologii, tj. z podejściem behawioralnym i podejściem poznawczym. Autorki wy- chodzą od prezentacji nurtu behawiorystycznego. Prezentują, czym jest warunkowanie klasyczne, instrumentalne, ale też zwracają uwagę na różne sposoby na różne sposoby manipulacji zachowaniem. Dość szeroko opisują m.in. teorię społecznego uczenia się Alberta Bandury, a także techniki be- hawioralne wykorzystywane w procesie pomocy psychologicznej i terapii zaburzeń psychicznych. Kolejny poruszony aspekt to omówienie podejścia poznawczego i jego podstawowych założeń. Oprócz przedstawienia naj- Recenzja 271 sują psychologiczne badania eksperymentalne w schizofrenii, koncepcje wyjaśniające powstawanie tego zaburzenia psychicznego, a także sposób doświadczania zaburzeń schizofrenicznych. Na końcu autorki omówiły, jakie są psychospołeczne konsekwencje schizofrenii z punktu widzenia pacjenta. Rozdział 17. poświęcony został psychologii zaburzeń nastroju (autorka: H. Sęk). Zaburzenia afektywne należą do jednym z częstszych zaburzeń o podłożu społecznym. Cechą typową jest ich zróżnicowana symptomatologia, różnorodny przebieg i różne patomechanizmy powstawania. Najbardziej typowe to manie, hipomanie, depresje. Z zespołami maniakalno-depresyj- nymi mogą być związane zespoły stresu pourazowego (PTSD), które opisa- no w rozdziale 18. (autorka: L. Cierpiałkowska). Omówiono pojęcie trau- my, konsekwencje, ale także mechanizmy powstawania wraz koncepcjami. Uwzględniono również dane dotyczące sposobu terapii osób z PTSD. W XXI w. i dobie problemów dotyczących m.in. negatywnych skutków dopalaczy, alkoholu, substancji narkotycznych rozdział dziewiętnasty poświęcono psychologii uzależnień. Jest to rozdział, w którym czytelnik może zaznajomić się z typami środków uzależniających, zespołami i zabu- rzeniami związanymi ze spożywaniem tychże substancji. W interesujący sposób zaprezentowano skutki zespołów odstawiennych, a także bardzo przejrzyście scharakteryzowano za pomocą rycin modele uzależnienia od środków psychoaktywnych, w tym alkoholu. Warto zapoznać się z zabu- rzeniami związanymi z grami internetowymi przedstawionymi w bloku rozszerzającym. Jako ostatnie zagadnienie omówiono efektywność pro- gramów leczenia w świetle najnowszych badań. Dwa ostatnie rozdziały trzeciej części odnoszą się do chorób cywiliza- cyjnych: zaburzeń odżywiania (rozdział 20.) i zaburzeń seksualnych (roz- dział 21.). Przedostatnia część – V, pt. „Dziedziny zastosowań psychologii kli- nicznej” dotyczy problemów diagnostyczno-terapeutycznych występują- cych w różnych obszarach. Rozdział 22. „Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży” autorstwa Iwony Grzegorzewskiej, Ewy Pisuli i Anety Borkowskiej zawiera treści, które powinien znać każdy psycholog praktyk, zarówno diagnosta, jak i terapeuta. Podrozdział pierwszy ma charakter ogólny i opisuje specyfikę zaburzeń okresu dzieciństwa i adolescencji. Wartościowe np. dla studen- tów czy początkowych diagnostów mogą być zestawienia różnych ogól- nych problemów w formie tabelarycznej i schematycznej. Bardzo szczegó- 272 Recenzja łowo opisano zaburzenia emocjonalne i behawioralne występujące u dzie- ci: sposób ich powstawania, symptomatologię oraz skutki. Uzupełnieniem jest zwrócenie uwagi na problemy dziecka w sytuacji trudnej (w sytuacji rozwodu rodziców, gdy rodzice mają chorobę psychiczną). Wiele miejsca w tym rozdziale poświęcono całościowym zaburzeniom rozwoju. Oprócz podstawowych informacji na temat definicji, klasyfikacji i etiologii, autorki bardzo szczegółowo scharakteryzowały obraz kliniczny tych zaburzeń oraz dokonały prezentacji danych dotyczących diagnozy i terapii autyzmu, krótkiego opisu najnowszych metod wykorzystywanych w diagnozie psy- chologicznej i zasad dobrej interwencji wobec osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Nie zabrakło również informacji na temat problemów, jakie mogą się pojawić w rodzinie dziecka z autyzmem. Należy podkreślić, że monografii na temat neuropsychologii dzieci i młodzieży jest na rynku polskim stosunkowo niewiele. Dlatego też autorki wiele miejsca w tym rozdziale poświęciły na opracowanie zagadnień dotyczących zaburzeń neurorozwojowych. Dokonały porównania między neuropsychologią do- rosłych oraz dzieci i młodzieży, a także opisały najbardziej typowe zabu- rzenia dziecięce jak: ADHD, FASD, zespoły genetyczne, nabyte zmiany strukturalne i funkcjonalne OUN dzieci i młodzieży. Zakończenie tego rozdziału to opis celów i zadań, jakie są stawiane w procesie neuropsycho- logicznej diagnozy dziecka, a także określenie kierunków terapii neurop- sychologicznej dzieci i młodzieży. W rozdziale 23., „Neuropsychologia kliniczna jako dziedzina badań i praktyki”, Anna Herzyk omawia najważniejsze problemy neuropsycho- logii klinicznej. Przedstawia przedmiot i zakres badań, ewolucję poglądów. Niebagatelne jest zaprezentowanie uwarunkowań patologii mózgu, ze zwróceniem uwagi na rodzaje deficytów neuropsychologicznych. Autorka zwraca też uwagę na postępowanie diagnostyczne i podejmowane oddzia- ływania terapeutyczne w neuropsychologii. Rozdział 24. poświęcony został psychologii zdrowia (autorka: Irena Heszen). Autorka rozdziału sporo uwagi poświęca wyjaśnieniu paradyg- matu Lazarusa i Folkmana i pojęciu stresu i podkreśla, że czynniki streso- genne działają na każdą jednostkę, a sposób poradzenia sobie z nimi może determinować pojawienie się różnych chorób. Następny rozdział odnosi się do zagadnień związanych z psychologią niepełnosprawności i rehabilitacji psychologicznej. Stanisław Kowalik nie tylko wyjaśnia, czym jest niepełnosprawność, ale zwraca uwagę na psycho- logiczne konsekwencje niepełnosprawności i rehabilitacji. Recenzja 273 Przedostatni rozdział tej części pt. „Psychologia kliniczna seniorów” (26., autorka: S. Steuden) to rozdział opisujący jedną z subdyscyplin psy- chologii klinicznej. Proces starzenia się i starość jest aktualnie coraz częściej omawiana w literaturze przedmiotu. Coraz więcej naukowców zawraca uwagę na sposób funkcjonowania na tym etapie życia. Niebagatelne jest podjęcie takiego problemu jak doświadczanie starości przez osoby starsze, w tym ich przystosowanie do starości, mądrość życiowa, bilans życiowy, a także postawy wobec własnej starości. Na koniec przedstawione są in- formacje dotyczące roli i zadań osób starszych w rodzinie. Ostatni rozdział (27., autorzy: Beata Pastwa-Wojciechowska, Jarosław Groth) to problematyka psychologii sądowej. Rozdział ten zawiera wiele praktycznych wskazówek dotyczących wykorzystywania klinicznej psy- chologii sądowej. Przenalizowano zadania psychologów jako biegłych, opiniodawstwo sądowo-psychologiczne oraz kryteria wiarygodności eks- pertyzy sądowej, z zaakcentowaniem problemów diagnozy sądowo-psy- chologicznej. Rozdział ten zakończono opisaniem etyczno-zawodowych problemów biegłego i psychologa sądowego. Ostatnia część, VI, pt. „Typy pomocy psychologicznej w rozwiązywa- niu problemów zdrowotny” składa się z siedmiu rozdziałów: „Psychotera- pia indywidualna i grupowa” (rozdział 28.), „Poradnictwo psychologicz- no-zdrowotne” (rozdział 29.), „Promocja zdrowia i prewencja zaburzeń” (rozdział 30.), „Pomoc psychologiczna w różnych typach kryzysu” (roz- dział 31.), „Społeczna rehabilitacja zaburzeń psychicznych. Środowisko- we metody pomocy osobom z doświadczeniem choroby psychicznej” (rozdział 32.), „Grupy samopomocy a społeczność terapeutyczna” (roz- dział 33.), „Efektywność poradnictwa psychologicznego i psychoterapii” (rozdział 34.). Wszystkie te rozdziały dotyczą przede wszystkim pomocy w procesie poradnictwa w szerokim rozumieniu. Publikacja pod redakcją Lidii Cierpiałkowskiej i Heleny Sęk pt. Psycho- logia kliniczna jest jedną z ważniejszych publikacji na rynku wydawniczym. Wartość omawianej monografii polega na tym, że może ona stanowić kompendium wiedzy nie tylko na naukowców, psychologów praktyków – diagnostów i terapeutów, ale także dla studentów różnych kierunków studiów. Uwzględnia najnowsze badania i wiedzę dotyczącą psychologii klinicznej. REVIEW 255 help and treatment of psychiatric disorders. Another aspect elaborated on is the cognitive approach and its underlying assumptions. In addition to discussing the key concepts, the Authors explain how a disorder emerges, what the cognitive models of mental disorders are and what mechanisms support them. Drawing the readers’ attention to new directions dominat- ing the cognitive behavioural approach, i.e. the biosocial theory of border- line personality disorder by Marsha M. Linehan, or the Young’s schema theory, is of great value to the readers. The last but one chapter (Chapter 9) of Part 1 by H. Sęk deals with the phenomenological, existential and humanistic approach in psychology. The Author describes the importance of the three models, presenting all pros and cons of those approaches. Attention is also drawn to the extended concepts characterizing human personality, and the approach to both di- agnosis and therapy. The last chapter of Part 1 (Chapter 10, author: B. Józefik) presents sys- tem concepts in the approach to family and their application in clinical psychology. The Author presents the stages of systematic development, individual principles of family functioning as a system that is constantly changing and evolving, and also, in a very clear way, the family life cycle. The Author also describes various contemporary family models: M. Bowen’s system model, the concept by I. Boszormenyi-Nagy, H. Stierlin’s binding and delegation concept. The presentation of ahistorical concepts explaining the functioning of a family, i.e. the interaction and communication model, strategic model and structural model, additionally supplement the chap- ter’s content. H. Sęk also addresses the problem of narrative approach in family therapy, which has become quite popular in the last two decades. Part III entitled Psychological Clinical Diagnosis (Psychologiczna diagnoza kliniczna) is a very important issue discussed in this publication, as the entire therapeutic process is based on it. This part consists of four chapters. Chapter 10: Clinical Diagnosis Models and Diagnostic Problems (Modele diag- nozy klinicznej a problemy diagnostyczne) by L. Cierpiałkowska, E. Soroko, H. Sęk. is presented in a tabular, schematic way with some broadly extend- ed sections. The Authors made a very interesting presentation of the con- tent comprising the types of diagnosis, such as: holistic, selective, epigenet- ic, developmental, nosological, psychological, structural and functional diagnosis. The presentation of a sequence of diagnostic and therapeutic procedures in the psychotherapeutic process also seems very interesting (Chapter 11, authors: L. Cierpiałkowska, E. Soroko, H. Sęk). 256 REVIEW Another issue related to diagnosis elaborated on in the book in ques- tion are the methods used in psychological clinical diagnosis (Chapter 12 by E. Soroko). The chapter has been presented in such a way that it should become a compulsory article to read for students starting their studies in psychology. The Authors divided the methods into four basic groups. They distinguished: interview and observation, structured interviews, cognitive processes studies and projection methods, very difficult to interpret in clinical practice. The last chapter (Chapter 13, authors: L. Cierpiałkowska, E. Soroko) of Part III is the one dedicated to the clinical diagnosis quality. This chapter is divided into three parts. In the first one, the role of evidence-based diag- nostics is discussed. The second one presents the issues of conditions of the diagnostic process, i.e. factors related to the patient and the diagnostician. The third part deals with the standards that should be met in the diagnostic process in order to prevent errors and occurrence of various artefacts. The Authors have also taken up the problem of goals that should be pursued in the process of educating future clinicians. Part IV of the book is devoted to the psychology of adult psychiatric disorders, and thus the knowledge on individual disorders and dysfunc- tions in the diagnostic process is very important. In Chapter 14, Personality Disorders Psychology (Psychologia zaburzeń osobowości) by L. Cierpiałkowska, D. Górska, the Authors focused on describing personality disorders in descriptive models. The characterization of contemporary approaches, especially psychoanalysis, cognitive, integration, bio-psycho-social and evolutionary approaches to personality disorders, seems to be of significant value to the readers. In the summary of this chapter the attention id drawn to contemporary research on the effectiveness of psychotherapy in the treatment of persons with personality disorders. The next chapter – Chapter 15: Psychology of Anxiety and Dissociative Disorders (Psychologia zaburzeń lękowych i dysocjacyjnych) by L. Cierpiałkow- ska, D. Górska) – describes the disorders that are beginning to appear more and more often in contemporary patients. The Authors start by presenting the diagnostic criteria according to the latest classifications: ICD-10 and DSM-V, and, as in the previous chapter, they show how a patient is diag- nosed and treated following the behavioural, cognitive, and psychoanalytic approach. Chapter 16 deals with a mental disorder which is very difficult to diag- nose and treat, namely schizophrenia (authors: H. Sęk, S. Steuden). The REVIEW 257 Authors begin by presenting the symptomatology of schizophrenia, and then they characterize its individual types. The section dealing with psy- chological experimental research in schizophrenia, concepts that explain the development of this mental disorder, and the way in which schizo- phrenic disorders are experienced, is worth special attention. At the end, the Authors discuss the psychosocial consequences of schizophrenia from the patient’s perspective. Chapter 17 is dedicated to the mood disorders psychology (author: H. Sęk). Affective disorders are one of the more common socially-based disorders. Their typical features include diverse symptomatology, varied course and different pathomechanisms of their formation. The most com- mon are mania, hypomania, or depression. Manic-depressive disorders may be associated with posttraumatic stress disorders (PTSD), which are described in Chapter 18 (author: L. Cierpiałkowska). The notion of trauma, its consequences but also its pathogenetic mechanisms and concepts have been discussed. The data on the treatment of people suffering from PTSD have been also considered. As 21st century is the period of problems related to e.g. the negative ef- fects of legal highs, alcohol, or narcotic substances, Chapter 19 has been dedicated to the psychology of addiction. In this chapter, the reader be- comes acquainted with the types of addictive substances, as well as syn- dromes and disorders associated with their consumption. The effects of withdrawal syndromes are also presented, and the patterns of addiction to psychoactive substances, including alcohol, are clearly characterized by means of drawings. It is worth getting acquainted with the disorders relat- ed to online games, which are outlined in the extended sections. The last issue discussed in this chapter is the effectiveness of treatment pro- grammes in the light of the latest research. The last two chapters of Part III refer to civilization diseases: eating disorders (Chapter 20) and sexual dysfunctions (Chapter 21). The last but one part (Part V) entitled Fields of Clinical Psychology Appli- cation (Dziedziny zastosowań psychologii klinicznej) refers to diagnostic and therapeutic problems occurring in different areas. Chapter 22: Clinical Psychology of Children and Adolescents (Psychologia klin- iczna dzieci i młodzieży) by I. Grzegorzewska, E. Pisula and A. Borkowska contains the information that every practitioner psychologist, both diagnosti- cian and therapist, should be familiar with. The first section of the chapter is more general and describes the specific character of childhood and adoles-