Aleksander Fredro (1793-1876) i jego twórczość
Najświetniejszy polski komediopisarz, także poeta i pamiętnikarz. Urodził się i spędził
dzieciństwo na galicyjskiej prowincji niedaleko Lwowa. Odebrał domowe wychowanie, nigdy
nie uczęszczał do szkół publicznych. Od młodzieńczych lat (16) związany ze służbą wojskową -
wpierw w armii Księstwa Warszawskiego, później w wojsku Napoleona. Po latach powróci do
wspomnień młodości opisując doświadczenia wojenne w pamiętniku Trzy po trzy, który
artyzmem nie ustępuje jego najlepszym komediom. W 1812 roku brał udział w kampanii
moskiewskiej (otrzymał Złoty Krzyż Virtuti Militari), następnie - jako oficer ordynansowy w
sztabie cesarza - przebył całą kampanię 1813 - 1814 roku: od bitwy pod Dreznem i Lipskiem
aż do Paryża. W 1814 roku odznaczony został Krzyżem Legii Honorowej. Po abdykacji
Napoleona podał się do dymisji i w 1815 roku powrócił w rodzinne strony, zamieszkując w
majątku Beńkowa Wisznia i we Lwowie. Wstąpił do lubelskiej loży wolnomularskiej. Z Galicją
i zaborem austriackim związane było całe jego dalsze, długie życie: prywatne i publiczne
(szczęśliwe małżeństwo wieńczące dziesięcioletnie starania o rozwód ukochanej z jej
pierwszym mężem, działalność poselska w Sejmie Stanowym, członkowstwo Akademii
Umiejętności w Krakowie). W latach 1850 - 1855 (z niewielkimi przerwami ) przebywał po raz
drugi we Francji (gdzie po powstaniu węgierskim znalazł schronienie jego syn, także
komediopisarz lecz niższego lotu). Był człowiekiem pełnym wewnętrznych sprzeczności:
aktywny i zaangażowany w sprawy publiczne, szukał zarazem samotności i przejawiał
skłonność do mizantropii. Ostatnie lata życia, naznaczone chorobami, spędził z dala od
świata w ścisłym gronie rodzinnym.
Twórczość Fredry, o wyraźnie realistycznym charakterze, rozwijała się niezależnie od
współczesnych mu prądów literackich. Obok obserwacji życia duże znaczenie miało dla jej
kształtu obcowanie Fredry z paryskimi teatrami podczas obu pobytów we Francji, a także ze
sceną lwowską, w repertuarze której obok dramatów Szekspira i Schillera znajdowały się
także sztuki: Moliera, Marivaux, zaś z początkiem lat trzydziestych postoświeceniowe
komedie, opery i wodewile.
Poprzez teatr czerpał Fredro z europejskiego dziedzictwa kulturowego, zarówno z nurtu
klasycznego jak i plebejskiego (komedii dell`arte). Stąd w intrydze scenicznej jego
różnogatunkowych sztuk - komedii, muzycznych wodewili, fars - pojawiają się: przebieranki,
zamiany ról i przywdziewanie masek oraz różnego rodzaju nieporozumienia. Pewne rysy
budowy jego utworów - szczególnie wczesnych (Pan Geldhab 1818, wyst. 1821;
Cudzoziemszczyzna 1822, wyst. 1824), ale w pewnym stopniu dotyczy to też późniejszych
(Zemsta 1832-1833, wyst. 1834; Dożywocie 1835, wyst. 1835) - pozwalają odnosić je do
komedii polskiego Oświecenia, kontynuującej tradycje teatru Molierowskiego. W centrum
tych komedii znajdują się postaci-typy, określone znaczącymi nazwiskami: Raptusiewicz,
Milczek, Birbancki tak, jak u Moliera: Skąpiec czy Świętoszek. W utworach Fredry (nie
romantyka, ale komediopisarza okresu romantyzmu, z jego zainteresowaniem głębią
