Czym jest naród?, Ćwiczenia z Religia

Pobierz Czym jest naród? i więcej Ćwiczenia w PDF z Religia tylko na Docsity! Czym jest naród? Wprowadzenie Przeczytaj Audiobook Sprawdź się Dla nauczyciela Bibliografia: Źródło: Norman Davies, Boże igrzysko. Historia Polski, Kraków 1989, s. 520–521. Źródło: Grzegorz Rzeczkowski, Ks. Lemański o tym, co myślą o Żydach polscy duchowni, 11.10.2011 r., dostępny w internecie: polityka.pl [dostęp 7.05.2020 r.]. Źródło: Pun żałuje, że już nie ma takiego określenia jak „naród radziecki”, 17.08.2012 r., dostępny w internecie: wiadomosci.onet.pl [dostęp 30.03.2020 r.]. Źródło: Karol Wojtyła, Homilia na Błoniach krakowskich, 1979. Źródło: Cyprian Kamil Norwid. Przeczytaj Koncepcje powstania narodu Obecnie wyróżnia się trzy koncepcje narodu: antropologiczną (etniczno–kulturową), politologiczną (polityczną) oraz ekonomiczną (gospodarczą). Ostatnia z nich jest najmniej popularna. Przed ich omówieniem warto wskazać, że współczesna socjologia wyróżnia dwie drogi przekształceń etnicznych, wskutek których powstaje naród. Według pierwszej początkiem powstania narodu było państwo (tak powstał naród Anglików i Francuzów). Według drugiej to naród był początkiem państwa (dotyczy to np. Ukrainy i Białorusi). Te dwie drogi to jednocześnie dwa rodzaje narodów – stare (koncepcja państwowo‐narodowa) i nowe (koncepcja narodowo‐państwowa). Obie przeplatają się ze sobą. Z pewnością naród polski jest stary, gdyż w X wieku powstało państwo, a narodu jeszcze nie było. Niektórzy badacze uważają, że nowoczesny naród polski powstał dopiero w II połowie XIX wieku (po powstaniu styczniowym), ale czy już wiele wieków wcześniej nie miał poczucia tożsamości narodowej? W różnych teoriach podkreśla się bardziej teorię polityczną lub też kulturową. Rezultatem tego bywa zróżnicowanie świadomości narodowej zarówno całych narodów, jak i poszczególnych członków. Świadomość narodowa, oparta na koncepcji politycznej, jest nieodłącznie związana z państwem, natomiast świadomość oparta na koncepcji kulturowej raczej związana jest z narodem. Jak dotąd nikt nie potrafił udowodnić, która z nich jest bliższa rzeczywistości. Charakterystyka koncepcji antropologicznej Charakterystyka koncepcji politologicznej Najważniejsze czynniki powstania narodu to język, religia, zwyczaje, obyczaje, historia, terytorium, czyli czynniki kulturowe. Dążenie do utworzenia własnego państwa jest najważniejszym czynnikiem narodowotwórczym. Te czynniki pozwalają narodowi przetrwać, gdy nie ma on swojego państwa. Państwo jest gwarantem ochrony takich czynników, jak język, obyczaje, zwyczaje, religia przed obcymi wpływami. Jest to określane jako droga od narodu do państwa. Jest to określane jako droga od państwa do narodu. Za twórcę tej koncepcji uważany jest Johann Herder. Twórcą tej koncepcji jest Ernest Gellner. Czynniki narodotwórcze Czynniki narodotwórcze Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. Obecnie istnieją narody, które nie mają odrębnego języka lub własnego państwa, ale to nie znaczy, że nie są odrębnymi narodami. Język ojczysty stanowi najbardziej charakterystyczną i uchwytną (dla każdego) cechę narodową. Kultura to czynnik, który powoduje, że członkowie narodu czują się z nim związani emocjonalnie. Podobnie jest z tradycją narodową, obyczajami i zwyczajami. Świadomość narodowa powoduje, że ogół członków zbiorowości widzi swoją odrębność na tle innych narodów, a bardzo ważnym elementem świadomości jest pamięć historyczna. Powstaje ona w okresie kształtowania tożsamości narodowej na bazie przekazu ustnego, a następnie na podstawie przekazów pisanych. Jest nieodzownie związana ze wspólnotą kulturową. Tożsamość narodowa to wszystko, co mamy wspólne jako członkowie określonego narodu. Bardzo ważnym czynnikiem narodowotwórczym są symbole narodowe: barwy, hymn i godło. Elementy symboli kształtują się przez wiele lat, ale każdy naród – nawet jeśli nie ma własnego państwa – czci swoje symbole. Świadomość narodowa i tożsamość narodowa Świadomość narodowa to poczucie przynależności do danej grupy narodowościowej. Przejawia się ono nie tylko jako względnie jednolity sposób postrzegania własnego narodu przez zbiorowość i poszczególne jednostki, ale również jako podejmowanie wspólnych działań, np. dążenie do osiągnięcia dobra wspólnego lub obrona ojczyzny. Dla kształtowania świadomości narodowej decydujące znaczenie ma tożsamość narodowa, czyli poczucie odrębności w odniesieniu do innych narodów. Przejawia się ona między innymi w przekonaniu o wspólnym pochodzeniu. Często jest ono oparte na legendach, np. o Lechu, Czechu i Rusie. Istotne znaczenie ma stosunek do wspólnych dziejów historycznych. Dla Polaków są to np. chrzest Polski, bitwa pod Grunwaldem, rozbiory, powstania narodowe. Poczucie tożsamości kształtuje się również przez powszechne uznanie niektórych postaci historycznych za bohaterów narodowych (np. Tadeusz Kościuszko, Romuald Traugutt, Józef Piłsudski). Czynnikami wpływającymi na tożsamość narodową są symbole narodowe, wspólne dziedzictwo kulturowe, dokonania wybitnych twórców kultury, którzy są znani na świecie i kojarzeni z naszym narodem, ale także osiągnięcia sportowców na zawodach sportowych, gdzie odtwarzany jest hymn, a flaga narodowa zostaje wciągnięta na maszt. Inne czynniki narodowotwórcze Obiektywne czynniki narodowotwórcze Wspólne pochodzenie etniczne decyduje o takich wartościach, które wyróżniają dany naród, jak język, zwyczaje i obyczaje. W obrębie jednego narodu mogą występować pewne różnice, np. językowe (gwary i dialekty). Różne są też zwyczaje i obyczaje poszczególnych regionów, różne stroje ludowe, ale istnieje przekonanie, że jako naród mamy wspólne pochodzenie etniczne. Wspólne terytorium jest podstawowym warunkiem formowania się narodów, które należy traktować jako wspólnoty terytorialne. Terytorium jest wartością materialną i obiektywną, dlatego też łatwo o ukształtowanie się w stosunku do niego w miarę zbliżonych odniesień emocjonalnych związanych ze świadomością narodową. Np. możemy lubić wypoczynek w Grecji, ale mamy sentyment do naszego Bałtyku. Nie wykąpiemy się w Wiśle, ale jesteśmy dumni, bo to nasza największa rzeka, mówimy też czasem, że jesteśmy „z kraju nad Wisłą”, a mieszkamy np. nad rzeczką Cichą, której nikt nie zna. Wspólna organizacja polityczna bardzo ułatwia przekształcenie się zbiorowości w naród. Tą organizacją polityczną jest państwo, a nie jakaś partia polityczna. Państwo jest też organizacją terytorialną i przymusową, gdyż wyznacza jednolite zasady współżycia i cele. Jednak wspólna organizacja państwowa nie jest warunkiem powstania narodu. Wiele państw ma charakter wielonarodowy, co może, ale nie musi rodzić konflikty na tle etnicznym. Integracja gospodarcza powoduje powiązanie dużej liczby członków społeczeństwa wspólnym interesem ekonomicznym. Wynika to z powstania gospodarki towarowo-pieniężnej i ukształtowania się rynków narodowych (tzw. gospodarka narodowa). Integracja społeczna polega na stopniowym przeobrażeniu się luźnych grup społecznych w dużą zbiorowość zwaną narodem. Kultura narodowa to jeden z najważniejszych czynników obiektywnych. Jest to też element wyróżniający dany naród spośród innych. Największą wartością kultury jest język, ale nośnikami kultury narodowej były zawsze legendy, pieśni, przysłowia, które są „mądrością narodów”, literatura, muzyka, sztuka, nauka oraz tzw. kultura ludowa. Członkowie danego narodu czują się z kulturą związani emocjonalnie. Subiektywne czynniki narodowotwórcze: świadomość narodowa; poczucie odrębności wobec innych narodów kształtowane przez czynniki narodowotwórcze, takie jak: symbole narodowe, język, barwy narodowe, religia, świadomość pochodzenia, historia narodu, świadomość narodowa, więzy krwi, stosunek do dziedzictwa kulturowego, kultura, terytorium, charakter narodowy Audiobook Polecenie 1 Zapoznaj się z audiobookiem i wykonaj ćwiczenia. Audiobook można wysłuchać pod adresem: hps://zpe.gov.pl/b/P1G3jWZgB Jak kochamy Polskę, czyli współczesny patriotyzm Czy patriotyzm jest potrzebny? Czy postawa ta nie zdewaluowała się w zglobalizowanym, wielokulturowym i coraz bardziej homogenicznym świecie? Urlich Beck zauważa, że we współczesnej rzeczywistości towary, kapitał finansowy, informacja, a także ludzie przemieszczają się z coraz większą intensywnością, co może zasadniczo zmieniać tradycyjne rozumienie koncepcji państwa i narodu. A jeśli przyjmiemy, że granice państw stają się iluzoryczne, a suwerenność ulega systematycznej erozji – to czy potrzebny nam będzie patriotyzm? Zapytani o to Polacy nie zdradzają jednak wątpliwości. W badaniu przeprowadzonym przez CBOS w roku 2016, aż 88% respondentów deklaruje, że uważa się za patriotę. Dla 74% przynależność narodowa jest powodem do dumy. Najważniejsze cechy postawy patriotycznej to, zdaniem badanych, wpajanie dzieciom miłości i szacunku do ojczyzny. Profesor doktor habilitowany Krzysztof Wielecki docenia znaczenie tej deklaracji, choć przekornie pyta, co owa miłość znaczy w praktyce. Podczas debaty pod tytułem. „Po co Polakom Polska?”, która zakończyła XVI Festiwal Nauki w Warszawie, profesor Wielecki zwrócił również uwagę na to, jak zmienia się rozumienie patriotyzmu na przestrzeni dziejów. Posłuchajmy fragmentu jego wypowiedzi. „Otóż okazuje się, że chyba dzisiaj być dobrym patriotą to jest trochę co innego, niż być dobrym patriotą podczas zaborów, czy 50 lat temu. Mnie się wydaje, że dziś być dobrym patriotą, to jest rozumieć kontekst, w jakim naród funkcjonuje, i rozumieć, co jest istotą, interesem tego narodu. Otóż dla mnie, niewątpliwie, w dobie tego kryzysu cywilizacyjnego i kryzysu ekonomicznego – przede wszystkim kultura. Kultura to jest punkt wyjścia do tego, żeby mieć porządną gospodarkę, do tego, żeby mieć dobrze skonstruowane społeczeństwo, do tego, żeby nie powracały te wszystkie zboczenia nacjonalizmu, antysemityzmu i te wszystkie zboczenia, które, niestety zresztą, wielu patriotów trapiły – nie tylko zresztą w Polsce. Otóż nie! Kultura nas w ogóle nie interesuje. Czyli nie traktujemy Polski jako wielkiego zbiorowego obowiązku, tylko… Otóż, proszę państwa, dla kogoś [takiego jak ja] – ja mam taką orientację trochę socjologa, który również psychologizuje – no to to jest zupełnie czytelne. Patriotyzm może być również rodzajem narcyzmu zbiorowego, więc czy jest w Polsce rodzajem narcyzmu zbiorowego – a choroba nie jest zdrowiem, co do tego od razu musimy się umówić – czy jest rodzajem zdrowia? Bo jeżeli dopominamy się tego, żeby ratować swoją tożsamość mocniejsi kulturowo, pełniejsi osobowościowo, mądrzejsi, z lepszą nauką, która nie jest naszym zmartwieniem, jak się okazuje, lepiej pracując, co też nas nie trapi jakoś specjalnie, przynajmniej niewielu… tak właśnie ratować tę własną tożsamość, własną kulturę i własną narodowość i ojczyznę, no to by było pięknie, ale zdaje się, że tak jest jednak w mniejszym procencie niż przeciwnie. Rozumiecie państwo, że kiedy nie ma państwa polskiego i my na poziomie takim absolutnie emocjonalnym i symbolicznym uprawiamy swój patriotyzm, hodując swój patriotyzm, to jest wszystko w porządku, nie ma wokół czego się konkretnie ogniskować, prawda? Chociaż w Wielkopolsce pokazywano, że patriotyzm oznacza nie dać się wyprzeć z gospodarki, prawda? Natomiast w sytuacji, w której się ma Polskę, w której idzie wielki kryzys ekonomiczny i już jest wielki kryzys ekonomiczny, przewala się wielki przełom cywilizacyjny przez świat, zadowalać się takim epatowaniem siebie…, właśnie taką czystą miłością, która gdzieś polata pół kilometra nad ziemią, to jest po prostu nierozsądne. Czy być patriotą to jest być kimś nierozsądnym wobec tego? No przecież, na litość, chyba odwrotnie. W tym wszystkim jest kwestia państwa. My nie mamy instynktu państwowego. Nie ma się co dziwić. Widzimy, jak polskie państwo od 20 lat, chociaż mogłoby robić inaczej, umywa ręce od podstawowych funkcji, jakie państwo powinno, przynajmniej moim zdaniem tak jest, jakie państwo powinno sprawować. Mówił pan o artystach polskich, o Chopinie. Tak, Chopin sobie poradził, ale Szymanowski?! Po tak długim czasie, teraz dopiero powoli przebija się do wiedzy europejskiej, a przecież to jest wielka muzyka, która czekała ponad pół wieku na to, żeby ktoś w Europie się zorientował. Dlaczego polskie państwo nie interesowało się forsowaniem polskich artystów? Ale, proszę państwa, przecież – przepraszam bardzo – co to znaczy być polskim patriotą? Baliśmy się tak strasznie Unii Europejskiej, prawda? Słyszałem, że zagrożona jest tożsamość, ale przecież na tę tożsamość Polaka składa się tożsamość naszej kultury. Czy to Unia Europejska mówi taką polszczyzną, jaką słyszymy? Czy to Unia Europejska zna 17 słów po polsku, z czego tylko cztery przyzwoite? Czy to Unia Europejska każe zaledwie 2% Polaków raz w roku być w teatrze? To są badania, co prawda, sprzed wielu lat, nie znam najnowszych, ale nie sprzed tak wielu, żebyśmy nie mieli się czym martwić. Więc kochamy Polskę, tylko nie kochamy polskiej kultury. Kochamy Polskę, tylko nie Ćwiczenie 3 Na podstawie teorii antropologicznej, dotyczącej kształtowania się narodu, uporządkuj chronologicznie elementy, zaczynając od najbardziej pierwotnego. rodzina ród naród lud klan plemię Ćwiczenie 4 Do cytatu charakteryzującego postawę wobec ojczyzny dobierz właściwe pojęcie. „Moją ojczyzną jest cały świat” – Dante Alighieri – „Słodko i zaszczytnie jest umrzeć za ojczyznę” – Horacy – „Polakiem jestem i mam obowiązki polskie” – Roman Dmowski – „Chroń nas, Panie, przed obcymi” – Łukasz Opaliński – rasizm kosmopolityzm patriotyzm szowinizm nacjonalizm ksenofobia       醙 醙 Ćwiczenie 5 Zapoznaj się z tekstem i wykonaj zadanie. Norman Davies Boże igrzysko. Historia Polski Naród polski jest produktem końcowym nowożytnego nacjonalizmu. Jego rozwój przebiegał przez blisko dwa wieki, a ostateczny sukces był rzeczą bardzo niepewną. Ustalenie, kiedy NARÓD zaczął odgrywać istotną rolę w sprawach ziem polskich jest kwesą dyskusyjną. Niektórzy historycy utożsamiają to z datą 1864 r., kiedy to skończyła się manifestacja wszystkich sił społeczeństwa, mówiącego po polsku. Inni są skłonni odsuwać to do roku 1919, gdy manifestacja wszystkich sił społeczeństwa zakończyła się odrodzeniem państwa polskiego, którego w tym roku już NIKT nie kwesonował. Źródło: Norman Davies, Boże igrzysko. Historia Polski, Kraków 1989, s. 520–521. “ Wskaż, do których koncepcji narodu należy przyporządkować daty związane z historią Polski. 1. 1864 r. 2. 1919 r. 難 Ćwiczenie 6 Zapoznaj się z tekstem i wykonaj zadanie. Karol Wojtyła Homilia na Błoniach krakowskich Ojczyzna – kiedy myślę – wówczas wyrażam siebie i zakorzeniam, Mówi mi o tym serce, jakby ukryta granica, Która ze mnie przebiega ku innym, Aby wszystkich ogarnąć w przeszłość dawniejszą niż każdy z nas: Z niej się wyłaniam… Gdy myślę Ojczyzna – By zamknąć ją w sobie jak skarb. Pytam wciąż, jak go pomnożyć, Jak poszerzyć tę przestrzeń, Którą wypełnia. Źródło: Karol Wojtyła, Homilia na Błoniach krakowskich, 1979. “ Wyjaśnij znaczenie słowa ojczyzna według wiersza Karola Wojtyły z 1979 roku. 難 Dla nauczyciela Autor: Jarosław Dyrda Przedmiot: wiedza o społeczeństwie Temat: Czym jest naród? Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony Podstawa programowa: Zakres rozszerzony IV. Aspekty etniczne życia społecznego. Uczeń: 1) przedstawia różne koncepcje narodu (polityczną i etniczno‐kulturową); charakteryzuje czynniki narodotwórcze i sprzyjające zachowaniu tożsamości narodowej. Kształtowane kompetencje kluczowe: kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji; kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje obywatelskie. Cele operacyjne: Uczeń: przedstawia genezę narodu; omawia poszczególne koncepcje narodu; analizuje czynniki narodowotwórcze; charakteryzuje, czym jest tożsamość narodowa, a czym – świadomość narodowa; ocenia postawy względem narodu; definiuje pojęcie mniejszości narodowej i etnicznej w aspekcie narodu. Strategie nauczania: konstruktywizm. Metody i techniki nauczania: burza mózgów; rozmowa nauczająca; praca z audiobookiem. Formy zajęć: praca indywidualna; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego. Środki dydaktyczne: komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda. Przebieg zajęć: Faza wstępna 1. Przedstawienie tematu i celów zajęć. 2. Krótkie wprowadzenie o tym, czym jest naród. Faza realizacyjna 1. Burza mózgów – jak powstaje naród, jakie są koncepcje narodotwórcze. Klasa przedstawia swoje propozycje, które są zapisywane na tablicy. Po weryfikacji przez nauczyciela będzie to część notatki z lekcji, w której pojawią się koncepcje: – antropologiczna; – politologiczna; – ekonomiczna. 2. Omówienie przez nauczyciela w rozmowie nauczającej podstawowych czynników narodotwórczych: – języka narodowego (ojczystego); – kultury narodowej i tradycji narodowych; – terytorium zamieszkania; – świadomości narodowej; – tożsamości narodowej; – cech narodowych; – symboli narodowych; – organizacji państwowej i ekonomicznej; – wspólnego pochodzenia etnicznego. Omówienie także innych czynników, zwanych subiektywnymi i obiektywnymi dla powstania narodu. 3. Przedstawienie znaczenia świadomości narodowej dla istnienia narodu, wskazanie, czym jest tożsamość narodowa. 4. Zespół klasowy zastanawia się nad znaczeniem pojęć mniejszość narodowa i mniejszość etniczna. Uczniowie w grupach z pomocą internetu i urządzeń mobilnych próbują zdefiniować te pojęcia. Na tablicy zostają wypisane wszystkie występujące w Polsce mniejszości narodowe i etniczne. 5. Praca z audiobookiem o rozumieniu patriotyzmu. Następnie klasa rozwiązuje ćwiczenia zamieszczone po medium bazowym. Faza podsumowująca 1. Wykonanie ćwiczeń 1–4 z sekcji „Sprawdź się”. 2. Dokończenie notatki z lekcji. Praca domowa: Wykonanie pozostałych ćwiczeń z modułu „Sprawdź się”. Materiały pomocnicze: Norman Davis, Boże igrzysko. Historia Polski, Kraków 1989. Grzegorz Rzeczkowski, Ks. Lemański o tym, co myślą o Żydach polscy duchowni, polityka.pl. Putin żałuje, że już nie ma takiego określenia jak „naród radziecki”, wiadomosci.onet.pl. Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium: Audiobook może zostać wykorzystany jako inspiracja do stworzenia plakatów o współczesnym rozumieniu patriotyzmu.