Pobierz Legitymacja Procesowa Funkcjonariuszy Celno-Skarbowych w Orzecznictwie SN i więcej Publikacje w PDF z Administracja tylko na Docsity!
UZASADNIENIE
Powódki K. S. i M. B. w pozwie skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa - Izbie Administracji Skarbowej w S. wniosły o zobowiązanie pozwanej do wydania każdej z nich świadectwa służby. Nadto K. S. wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego kwoty 24.948 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 2 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty tytułem odprawy za zwolnienie ze służby w związku z reorganizacją jednostki organizacyjnej Krajowej Administracji Skarbowej (dalej: KAS). Z tego samego tytułu powódka M. B. wniosła o zasądzenie od pozwanego kwoty 29.510, zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 2 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty. Powódki wniosły też o zasądzenie na ich rzecz od pozwanej kosztów procesu.
W uzasadnieniu pozwu powódki podały, że do dnia 28 lutego 2017 r. pełniły służbę stałą w Służbie Celnej, zaś od 1 marca 2017 r. - z uwagi na wejście w życie ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 505 dalej powoływana jako „ustawa o KAS”) oraz ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2016 r., poz. 1948 dalej powoływana jako (...)) - stały się funkcjonariuszkami (...)Skarbowej. W związku z reorganizacją jednostki organizacyjnej KAS zatrudniającej powódki otrzymały one propozycje dalszego zatrudnienia w strukturach KAS na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, co wiązało się z rozwiązaniem dotychczasowego stosunku służbowego. Każda z powódek zaakceptowała otrzymaną propozycją. W rezultacie, ich stosunek służbowy został przekształcony w stosunek pracy. W ocenie powódek, w związku ze zwolnieniem ze służby, pozwany winien niezwłocznie wydać im świadectwo służby, a nadto wypłacić odprawę, o której mowa w art. 250 ust. 1 ustawy o KAS.
Strona pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództw i zasądzenie kosztów procesu. Argumentując swoje stanowisko w pierwszej kolejności pozwany podniósł, że zgłoszone roszczenia są bezzasadne. Odnosząc się do obowiązujących przepisów pozwany wskazał, iż w przypadku powódek nie doszło do zakończenia okresu służby w sposób skutkujący jego definitywnym wygaśnięciem, lecz doszło do jego przekształcenia w stosunek pracy. Powyższe, zdaniem pozwanego, nie było równoznaczne ze zwolnieniem ze służby, a tym samym nie stanowiło podstawy do wydania świadectwa służby i wypłaty odprawy. Podnosząc powyższe pozwany stwierdził, że w stosunku do powódek nie zaistniała żadna z ustawowych przesłanek warunkujących wydanie świadectwa służby, a tym samym brak jest podstawy prawnej do żądania takiego dokumentu. Nadto, z uwagi na brak przesłanki zwolnienia powódek ze służby, nie przysługuje im odprawa określona w art. 250 ust. 4 ustawy KAS. Charakter prawny tej odprawy wskazuje bowiem, że jest ona należna w sytuacji definitywnego zakończenia zatrudnienia, co w sytuacji powódek nie miało miejsca. Pozwany zakwestionował przy tym możliwość zastosowania w sprawie art. 250 ust. 4 ustawy KAS z uwagi na brzmienie przepisów przejściowych zawartych w pwKAS.
Pismem z 13 listopada 2020 r. powódki cofnęły pozwy w zakresie obejmującym żądania wydania świadectw służby, albowiem pozwany spełnił te żądania.
Na rozprawie w dniu 10 grudnia 2020 r. powódki oświadczyły, że częściowe cofnięcie pozwu jest połączone ze zrzeczeniem się roszczeń. Nadto powódka K. S. rozszerzyła żądanie zasądzenia odprawy do kwoty 27.212,82 zł. Zgłosiła też roszczenie odsetkowe od rozszerzonego powództwa.
Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
Powódka K. S. była funkcjonariuszem celnym pełniącym służbę w Urzędzie Celnym w S., a następnie w Izbie Celnej w S., ostatnio na stanowisku specjalisty służby celnej w stopniu rachmistrza celnego.
Powódka M. B. również była funkcjonariuszem celnym pełniącym służbę w Urzędzie Celnym w S., a następnie w Izbie Celnej w S.. Ostatnio zajmowała stanowisko starszego specjalisty służby celnej w stopniu aspiranta celnego.
Od dnia 1 marca 2017 r. powódki pełniły służbę w Izbie Administracji Skarbowej w S. jako funkcjonariuszki służby celno-skarbowej.
W dniu 17 maja 2017 r. Dyrektor I. Administracji Skarbowej w S. przedstawił powódce K. S. propozycję określającą warunki zatrudnienia w ramach korpusu służby cywilnej w Izbie Administracji Skarbowej w S.. Wedle propozycji powódka miała zostać zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony na stanowisku kontrolera skarbowego zaliczanym do grupy stanowisk specjalistycznych w służbie cywilnej. Jej wynagrodzenie zasadnicze miało wynosić krotność 2,076 kwoty bazowej dla członków korpusu służby cywilnej. Miała też otrzymać dodatek za wieloletnią pracę. Proponowane warunki, po ich przyjęciu, miały obowiązywać od 1 czerwca 2017 r. Powódkę pouczono, iż w terminie 14 dni od otrzymania propozycji powinna złożyć pisemne oświadczenie o przyjęciu, albo odmowie przyjęcia propozycji. Niezłożenie oświadczenia w tym terminie miało być równoznaczne z odmową jej przyjęcia. Dalszym skutkiem odmowy miało być wygaśnięcie stosunku służby po upływie trzech miesięcy, licząc od miesiąca następującego po miesiącu, w którym złożono oświadczenie o odmowie, lub upłynął termin do jego złożenia.
Taką też propozycję otrzymała powódka M. B., tyle, że w jej przypadku mnożnik wynagrodzenia miał wynieść 2, kwoty bazowej dla członków korpusu służby cywilnej. Także i ją pouczono o trybie postępowania w przypadku przyjęcia propozycji oraz skutkach ewentualnej odmowy.
Powódka M. B. w dniu 23 maja 2017 r. wyraziła zgodę na zaproponowane jej warunki zatrudnienia. K. S. uczyniła to 31 maja 2017 r.
W dniu 31 maja 2017 r. stosunki służby powódek wygasły. Od następnego dnia stały się one pracownikiem I. Administracji Skarbowej w S. zatrudnionymi w oparciu o bezterminową umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy.
Dowód:
- pisma z 24.02.17 r. k. 67-
- pisma z 17.05.17 r. k. 69-70v
- oświadczenia k. 71-
Pismem z dnia 7 czerwca 2019 r. powódki wezwały Dyrektora I. Administracji Skarbowej w S. do wydania świadectwa służby i wypłaty odpraw z tytułu zwolnienia ze służby. Adresat wezwania odmówił uczynienia zadość żądaniom w nim zawartym
Dowód:
- wezwanie z potwierdzeniem nadania k. 16-
- pismo z 13.06.19 r. k. 36v-
W dniu 30 września 2020 r. pozwany wydał powódkom świadectwa służby.
Dowód:
- świadectwa służby k. 106-109v
Sąd zważył, co następuje:
Stan faktyczny sprawy pozostawał w istocie bezsporny i ustalony został na podstawie dowodów z dokumentów przedstawionych przez strony. Strony nie kwestionowały ich waloru dowodowego. Również Sąd nie dopatrzył się okoliczności, które podważałyby ten walor. Powódki ostatecznie zrezygnowały z przeprowadzenia dowodu z ich przesłuchania, stąd dowodu tego nie przeprowadzono.
stosunku do funkcjonariuszy celnych przez ich zwierzchników służbowych zastosowanie znajdują przepisy prawa administracyjnego - decyzje te są decyzjami administracyjnymi i podlegają zaskarżeniu według reguł właściwych dla decyzji administracyjnych. Dotyczy to w szczególności decyzji o przeniesieniu, powierzeniu pełnienia obowiązków służbowych na innym stanowisku, przeniesieniu na niższe stanowisko bądź zawieszeniu w pełnieniu obowiązków służbowych oraz decyzji o zwolnieniu ze służby. Jednak spory o roszczenia ze stosunku służbowego funkcjonariuszy celnych w sprawach niewymienionych w art. 188 ust. 1 ustawy o Służbie Celnej rozpatruje sąd właściwy w sprawach z zakresu prawa pracy (art. 189 tej ustawy). Co do roszczeń powodów przysługiwała droga sądowa przed sądem powszechnym (sądem właściwym w sprawach z zakresu prawa pracy), a roszczenia te podlegały rozpoznaniu w postępowaniu cywilnym, nie zaś na drodze postępowania administracyjnego, ponieważ żadne z nich nie mieści się w kategorii spraw wymienionych w art. 188 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej, co oznacza, że zastosowanie znajduje do nich art. 189 tej ustawy. Funkcjonariusz celny pełni służbę w jednostce organizacyjnej Służby Celnej, która nie ma osobowości prawnej, ponieważ stanowi (z punktu widzenia prawa cywilnego materialnego) statio fisci Skarbu Państwa. To jednak ta jednostka organizacyjna, a nie jest kierownik (organ), ma zdolność sądową przed sądem pracy.” Brak atrybutu zdolności sądowej i procesowej dyrektorów izb celnych wynika również z orzeczeń Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2013 r., sygn. II PK 168/12, z 8 czerwca 2010 r., sygn. II PZP 5/10, z 5 czerwca 2008 r., sygn. II PZP 9/08, z 12 stycznia 2010 r., sygn. I PK 134/09, z 16 grudnia 2009 r., sygn. II PK 152/09, z 7 lutego 2006 r., sygn. I PK 156/05. Dotyczy to również funkcjonariuszy innych służb mundurowych. Dla przykładu, w uchwale z 22 września 2016 r., sygn. III PZP 7/16, Sąd Najwyższy przyjął, iż że stroną pozwaną w sprawie z odwołania funkcjonariusza Służby Więziennej od orzeczenia oraz postanowienia kończącego postępowanie dyscyplinarne jest Skarb Państwa - jednostka organizacyjna, której kierownik wydał to orzeczenie lub postanowienie.
Stosownie do art. 36 ust. 1 ustawy o KAS jednostkami organizacyjnymi KAS są: komórki organizacyjne urzędu obsługującego ministra, Krajowa Informacja Skarbowa, izby administracji skarbowej, urzędy skarbowe, urzędy celno- skarbowe wraz z podległymi oddziałami celnymi oraz szkoła.
„Skarb Państwa występuje w procesie jako strona w tych sprawach, które wiążą się z działalnością państwowych jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej. Jednostka taka personifikuje w procesie Skarb Państwa i reprezentuje go. W każdej sprawie zachodzi potrzeba ustalenia właściwej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2018 r., V CSK 328/17). Gdy stroną w procesie jest Skarb Państwa, prawidłowe oznaczenie strony pozwanej powinno zawierać określenie „Skarb Państwa” i wskazywać właściwą państwową jednostkę organizacyjną, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie. Obowiązek właściwego oznaczenia strony pozwanej spoczywa na powodzie, jednakże w praktyce za ukształtowany uważany jest pogląd, że sąd orzekający powinien czuwać nad tym, by Skarb Państwa był reprezentowany w procesie przez właściwą jednostkę. Sąd powinien w ramach podstawy faktycznej powództwa wyjaśnić i ustalić powiązanie między strukturą organizacyjną i zakresem działania danej jednostki a dochodzonym roszczeniem. Skarb Państwa, posiadając osobowość prawną (art. 33 k.c. i 64 § 1 k.p.c.), ma zdolność sądową, czyli zdolność do samodzielnego występowania w procesie. Jednakże czynności za niego dokonuje organ właściwej jednostki organizacyjnej. Ustalić w związku z tym trzeba umocowanie organu właściwej jednostki do reprezentowania Skarbu Państwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2001 r., III CKN 295/00).”
Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela przedstawione powyżej argumenty Sądu Najwyższego. W efekcie tego należało uznać, iż stroną legitymowaną biernie w niniejszym postępowaniu był Skarb Państwa reprezentowany przez Izbę Administracji Skarbowej w S.. Dyrektor tej izby, w myśl art. 67 k.p.c., jest uprawniony wyłącznie do podejmowania czynności procesowych w jej imieniu, jako osoba kierująca izbą.
W następnej kolejności należało przejść do merytorycznej oceny zgłoszonych żądań.
Jako pierwsze powódki zgłosiły żądania nakazania pozwanemu wydania świadectw służby. Faktem jest, iż żądania te skutecznie cofnęły w toku postępowania. Jednak ich omówienie wydaje się konieczne z perspektywy żądań zasądzenia odprawy, ale i orzeczenia o kosztach procesu, dlatego też Sąd zdecydował się na dokonanie ich oceny prawnej.
Ich podstawę stanowił przepis art. 188 ust. 1 ustawy o KAS. Stanowi on, iż funkcjonariusz zwolniony ze służby albo którego stosunek służbowy wygasł na podstawie art. 182 pkt 2 ustawy (wygaśnięcie wskutek niezgłoszenia się do służby), albo wydalony ze (...)Skarbowej na podstawie prawomocnego orzeczenia kary dyscyplinarnej, otrzymuje niezwłocznie świadectwo służby.
Strona pozwana swój wniosek o oddalenie powództw w tym zakresie uzasadniała niewystąpieniem przesłanek określonych w w/w przepisie. Według niej nie doszło do zwolnienia powódek ze służby, wygaśnięcia stosunków służby, jak i wydalenia z niej. Ich stosunek służby nie zakończył się definitywnie, a jedynie uległ przekształceniu w stosunek pracy.
Sąd zauważył, iż w dacie 1 czerwca 2017 r. (dacie zmiany podstawy zatrudnienia powódki) przepis art. 188 ust. 1 ustawy o KAS w istocie nie obejmował swoim unormowaniem sytuacji, w której funkcjonariusz celno-skarbowy przyjął propozycję nowych warunków zatrudnienia, o której mowa w art. 165 ust. 7 pwKAS, w następstwie czego jego stosunek służby przekształcił się w stosunek pracy. Prawo do żądania świadectwa służby uzyskał natomiast funkcjonariusz, którego stosunek służby wygasł na podstawie art. 170 ust. 1 pwKAS (wskutek nie otrzymania pisemnej propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia albo pełnienia służby lub złożenia oświadczenia o odmowie przyjęcia propozycji zatrudnienia albo pełnienia służby). Wygaśnięcie stosunku służbowego funkcjonariusza ustawodawca potraktował jak zwolnienie ze służby (art. 170 ust. 3 pwKAS).
Owego zróżnicowania sytuacji prawnej byłych funkcjonariuszy celno-skarbowych nie sposób racjonalnie wyjaśnić. Przekształcenie stosunku służby w stosunek pracy, o którym mowa w art. 171 ust. 1 pwKAS, w istocie jest zakończeniem jednego stosunku prawnego (administracyjno-prawnego) i powołaniem do życia całkowicie nowego stosunku (pracy). Dochodzi przy tym zarówno do zmian przedmiotowych, jak podmiotowych. Funkcjonariusz traci swój status i związane z nim prawa i obowiązki ujęte w ustawie o KAS i aktach prawnych dotyczących służb mundurowych, a odnoszących się np. do uprawnień emerytalnych, urlopów, uposażenia i innych świadczeń pieniężnych, szczególnej ochrony stosunku służby, odpowiedzialności dyscyplinarnej. Nie świadczy już pracy na rzecz państwa, lecz na rzecz konkretnego podmiotu posiadającego status pracodawcy. Nowy stosunek poddany jest całkowicie odmiennej regulacji zawartej w kodeksie pracy i innych aktach regulujących pracowniczy stosunek zatrudnienia. Nie występuje też naturalna ciągłość zatrudnienia i nabytych uprawnień, a co najwyżej ciągłość wynikająca ze specjalnie przyjętych w tym zakresie unormowań (vide: art. 165 pwKAS).
Nad kwestią przekształcenia stosunku służby w stosunek pracy na podstawie art. 171 ust. 1 pwKAS pochylił się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 lutego 2020 r., sygn. III PZP 7/19. Oceniając owe przekształcenie Sąd ten wskazał, że „nie jest to sytuacja taka, jak w zwykłym przekształceniu na podstawie art. 174 ust. 1 ustawy o KAS, gdyż wówczas stosunek służbowy funkcjonariusza, który odmówił przyjęcia propozycji pracy na podstawie umowy o pracę nie ulega zmianie (art. 174 ust. 9 ustawy o KAS; a poprzednio art. 98 ust. 9 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej
- Dz.U. z 2016 r. poz. 1799). W regulacji zawartej w art. 171 ust. 1 pwKAS sytuacja jest inna. Uwarunkowana ona jest przede wszystkim przyjętymi przez ustawodawcę zmianami w administracji celno-skarbowej na podstawie ustaw przyjętych w 2016 r., które objęły całą służbę celną. Funkcjonariusz, któremu przedstawiono propozycję zatrudnienia i który jej nie przyjął nie pozostawał dalej w służbie. Wygasał wówczas jego stosunek służbowy (art. 170 ust. 1 pwKAS). Wygaśnięcie stosunku służbowego funkcjonariusza traktuje się jak zwolnienie ze służby (art. 170 ust. 3 tej ustawy). Regulacja ta określa zatem rozwiązania dla dwóch sytuacji. Pierwsza to propozycja zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, a druga to wygaśnięcie stosunku służbowego w przypadku jej nieprzyjęcia. Warunkiem pierwszej jest wola (zgoda) funkcjonariusza na pracownicze zatrudnienie. Natomiast druga, czyli wygaśnięcie stosunku służbowego, następuje z mocy prawa (ex lege), gdy funkcjonariusz nie przyjmie propozycji zatrudnienia albo nie złoży oświadczenia w wyznaczonym terminie (art. 170 ust. 1 i 2 pwKAS). Oznacza to, że funkcjonariusz ma zasadniczo wpływ tylko na powstanie nowego zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Nie ma natomiast wpływu na ustanie stosunku służbowego, który wygasa, gdy odmówi przyjęcia propozycji zatrudnienia pracowniczego. Uprawnione jest zatem stwierdzenie, że stosunek służbowy nie istnieje dalej, gdy funkcjonariusz przyjmuje propozycję pracowniczego zatrudnienia. W aspekcie dalszego zatrudnienia funkcjonariusz mógł zatem decydować tylko o nawiązaniu stosunku
Już tylko na marginesie Sąd orzekający w niniejszej sprawie zauważa, iż ustawodawca dostrzegł swój błąd legislacyjny nowelizując art. 174 ustawy o KAS poprzez dodanie ust. 10 stanowiącego, iż przekształcenie stosunku służbowego w stosunek pracy traktuje się jak zwolnienie ze służby w rozumieniu ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, (...)Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin. Funkcjonariusz, którego stosunek służbowy uległ przekształceniu w stosunek pracy, otrzymuje niezwłocznie świadectwo służby (ustawa z dnia 11 maja 2017 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz niektórych innych ustaw Dz.U. z 2017 r., poz. 1321).
Nadto w dniu 4 września 2020 r. Minister Finansów wydał rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie świadectwa służby funkcjonariuszy służby celno-skarbowej (Dz.U. z 2020 r., poz. 1585). Na jego mocy w § 5 ust. 1 rozporządzenia zmienianego (rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 lutego 2018 r. w sprawie świadectwa służby funkcjonariuszy (...)Skarbowej Dz.U. z 2018 r., poz. 413) otrzymał brzmienie: „Funkcjonariuszowi zwolnionemu ze służby albo którego stosunek służbowy przekształcił się w stosunek pracy świadectwo służby wydaje się w dniu zwolnienia ze służby albo przekształcenia stosunku służbowego w stosunek pracy”.
W stanie prawnym, jaki zaistniał jeszcze przed wydaniem wyroku w niniejszej sprawie, nie może być już jakichkolwiek wątpliwości co do konieczności wydania świadectwa służby funkcjonariuszom „ucywilnionym” w wyniku reformy administracji celno-skarbowej. Wprowadzone zmiany potwierdzają to, iż w istocie wcześniejsza regulacja prawna zawierała lukę prawną w tym zakresie.
Ostatecznie Sąd przyjął, iż przekształcenie stosunków służby powódek w stosunki pracy było równoznaczne z wygaśnięciem stosunków służbowych. Zatem w dniu 1 czerwca 2017 r. pozwany zobligowany był do wydania powódkom świadectwa służby. W konsekwencji tego Sąd przyjął, iż w dniu złożenia pozwu żądania wydania świadectw służby zasługiwały na udzielenie im ochrony prawnej mimo, iż ustawodawca dopiero w późniejszym terminie wdrożył w życie przepisy, które takie prawo konstytuowały.
Odnosząc się w następnej kolejności do żądań zasądzenia odpraw, to zgodnie z art. 250 ust. 4 ustawy o KAS funkcjonariuszowi służby stałej, zwolnionemu ze służby w związku ze zniesieniem lub reorganizacją jednostki organizacyjnej KAS, przysługuje odprawa na zasadach i w wysokości określonych w ust. 1-3. Ustęp 1 cytowanego przepisu stanowi, iż funkcjonariuszowi zwolnionemu ze służby w związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub orzeczeniem trwałej niezdolności do służby przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości trzymiesięcznego uposażenia. Odprawa ulega zwiększeniu o 20% miesięcznego uposażenia za każdy pełny rok pełnienia służby ponad 5 lat nieprzerwanej służby, nie więcej niż do wysokości sześciomiesięcznego uposażenia. Do okresu służby, o którym mowa w ust. 1, wlicza się poprzednie zakończone okresy służby lub zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (ust. 2). Odprawę oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy, na zasadach określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 173 Kodeksu pracy (ust. 3).
Jednakże w odniesieniu do funkcjonariuszy i pracowników, którzy pełnili służbę lub byli zatrudnieni w zlikwidowanych albo zniesionych jednostkach organizacyjnych w związku z wejściem w życie z dniem 1 marca 2017 r. ustawy o KAS, zastosowanie ma art. 170 ust. 4 pwKAS. Wedle jego treści w przypadku wygaśnięcia stosunku służby na podstawie art. 170 ust. 1 pkt 1 pwKAS, pracownikom oraz funkcjonariuszom przysługują świadczenia należne odpowiednio w związku z likwidacją urzędu albo zniesieniem jednostki organizacyjnej w rozumieniu ustawy uchylanej w art. 159 pkt 3. Przepis ten uchyla ustawę z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej. Ta w art. 163 zawierała regulację analogiczną do zawartej w art. 250 ustawy o KAS. Mianowicie przewidywała, iż funkcjonariuszowi zwolnionemu ze służby w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy przysługiwała jednorazowa odprawa w wysokości trzymiesięcznego uposażenia. Odprawa ulegała zwiększeniu o 20% miesięcznego
uposażenia za każdy pełny rok pełnienia służby ponad 5 lat nieprzerwanej służby, nie więcej niż do wysokości sześciomiesięcznego uposażenia (ust. 1). Do okresu służby wliczało się poprzednie zakończone okresy służby lub zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegały one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależały uprawnienia pracownicze (ust. 2). Odprawę obliczało się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy, na zasadach określonych w przepisach wydanych na podstawie Kodeksu pracy (ust. 3). Funkcjonariuszowi służby stałej, zwolnionemu ze służby w związku ze zniesieniem lub reorganizacją jednostki organizacyjnej, przysługiwała odprawa na zasadach i w wysokości określonych w ust. 1-3 (ust. 4).
Literalna wykładnia art. 170 ust. 1 i 4 pwKAS nie pozostawia złudzeń co do tego, że odprawa z art. 163 ust. 4 ustawy o Służbie Celnej przysługiwać powinna tylko osobom, których stosunki służby i pracy wygasły, ale tylko wskutek braku propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia lub złożenia oświadczenia o odmowie przyjęcia propozycji zatrudnienia albo pełnienia służby.
Skoro zatem powódki otrzymały taką propozycję i ją przyjęły, to opierając się na literalnym brzmieniu art. 170 ust. 1 i 4 pwKAS, nie nabyły prawa do odprawy.
Sąd zdaje sobie sprawę z nadrzędnej roli wykładni w językowej w interpretowaniu norma prawa. Nie mniej jednak dopuszczalne są odstępstwa od jej stosowania, w szczególności gdy:
- nie dostarcza ona rezultatów jednoznacznych,
- jej rezultaty wprawdzie są jednoznaczne, ale stoją w sprzeczności z hierarchią wartości, takich jak np. sprawiedliwość, pewność prawa,
- daje rezultaty absurdalne,
- gdy istnieje luka w prawie.
Jak wynika z rozważań Sądu poczynionych przy ocenie żądania o nakazanie pozwanemu wydania świadectwa służby, przekształcenie stosunku służby w stosunek pracy, o którym mowa w art. 171 ust. 1 pkt 1 pwKAS, w istocie jest zakończeniem jednego stosunku prawnego (administracyjno-prawnego) i powołaniem do życia całkowicie nowego stosunku (pracy). Ustanie w takiej sytuacji stosunku służbowego uzasadnia stwierdzenie, że dochodzi w istocie do zwolnienia z dotychczasowej służby. Zatrudnienie pracownicze jest nowym okresem zatrudnienia, do którego z woli ustawodawcy zalicza się okres poprzedniej służby.
Skoro zatem stosunek służby ustaje zarówno w warunkach określonych w art. 170 ust. 1, jak i w warunkach określonych w art. 171 ust. 1 pkt 1 pwKAS, to rodzi się oczywiste pytanie o przyczyny zróżnicowania sytuacji prawnej byłych funkcjonariuszy w zakresie prawa do odprawy z art. 163 ust. 4 ustawy o Służbie Celnej. Wydaje się, iż ustawodawca miał tu na względzie, iż w jednym przypadku funkcjonariusz przestaje realizować swoje zadania w sposób definitywny, zaś w drugim realizuje je nadal, choć na innej podstawie, w innym zakresie, i na rzecz innego podmiotu.
Zdaniem Sądu w/w przesłanka nie uzasadnia takiej dyferencjacji praw. Zarówno funkcjonariusz, który nie otrzymał propozycji zatrudnienia lub odmówił jej przyjęcia, jak i funkcjonariusz „ucywilniony” znajdują się w podobnej sytuacji: ich stosunki służbowe ustały i utracili status członka służby celno-skarbowej, nie mogą skorzystać ze szczególnej ochrony stosunku służby (art. 179-181 ustawy o KAS), są pozbawieni dostępu do ścieżki awansowej (art. 197 ustawy o KAS), ochrony prawnej (art. 210 ustawy o KAS), dodatkowego urlopu wypoczynkowego (art. 216 ust. 4 ustawy o KAS), płatnego urlopu zdrowotnego (art. 217 ustawy o KAS), wyróżnień (art. 219 ustawy o KAS), dodatków do uposażenia (art. 226 ustawy o KAS), nagród (art. 241-242 ustawy o KAS) i innych uprawnień związanych ze stosunkiem służby. O ile nie osiągnęli jeszcze odpowiedniego stażu w służbie, nie mogą skorzystać z systemu zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych.
Nie można stracić z pola widzenia również tej okoliczności, iż w dacie wszczęcia niniejszego postępowania, po „ucywilnieniu” były już funkcjonariusz tracił prawo do odprawy wynikającej z art. 250 ustawy o KAS. Także w
O kosztach procesu orzeczono w oparciu o przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c. zgodnie z którym strona przegrywająca proces obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Powódki wygrały proces w całości.
Na koszty poniesione przez K. S. składały się opłata od pozwu oraz wynagrodzenie reprezentującego ją pełnomocnika zawodowego łącznie 4.968 zł. Wysokość tego wynagrodzenia ustalono na podstawie § 2 pkt 5 (odprawa) oraz § 9 ust. 1 pkt 3 (świadectwo służby) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).
Podobnie na koszty poniesione przez M. B. składały się: opłata od pozwu oraz wynagrodzenie reprezentującego ją pełnomocnika zawodowego (łącznie 5.196 zł). Ich wysokość ustalono na tej samej podstawie, jak miało to miejsce w przypadku kosztów pierwszej z powódek.
Sąd przyjął, iż w dacie wszczęcia sporu istniały przesłanki, by domagać się od pozwanego wydania świadectw służby. Chociaż postępowanie w tym zakresie umorzono, to stronę pozwaną należało uznać za przegrywającą proces w omawianym zakresie. Skutkowało to uwzględnieniem w kosztach procesu należnych obu powódkom także wynagrodzenia pełnomocnika obliczonego od żądania wydania świadectwa.
ZARZĄDZENIE
