3. Proces pielęgnowania, Schematy z Pielęgniarstwo

Pobierz 3. Proces pielęgnowania i więcej Schematy w PDF z Pielęgniarstwo tylko na Docsity! 3. Proces pielęgnowania Elżbieta Kopczyńska, Beata Hornik Wybrane modele i teorie pielęgnowania Czterema podstawowymi pojęciami w procesie pielęgnowania są: człowiek, zdrowie, środo- wisko i pielęgniarstwo, tworzące tzw. metaparadygmat pielęgniarstwa. Metaparadygmat jest szerokim opisem dyscypliny naukowej, określającym jej zakres i obsza- ry zainteresowań, której każda część składowa stanowi wyodrębnioną całość, będąc równocześnie częścią większej całości. • Osoba – to określenie odnoszące się do jednostki, różnych grup ludzi oraz całej ludzkości. • Zdrowie – oznacza dobrostan człowieka, w odniesieniu do którego podejmowane są różne decyzje zarówno przez niego samego, jak i przez pielęgniarkę. • Środowisko – oznacza wszystko to, co otacza człowieka bardzo blisko, ale też to, co znajduje się coraz dalej od niego i wreszcie wszystko to, co obejmuje Wszechświat. • Pielęgniarstwo – to zarówno nauka, jak i sztuka [5]. W rozwoju pielęgniarstwa ważną rolę odgrywały obserwacja, intuicja i doświadczenie osób wykonujących ten zawód oraz tradycja. Współczesne pielęgniarstwo w coraz większym stopniu opie- ra się na wynikach badań naukowych (Pielęgniarstwo oparte na faktach, ang. Evidence Based Nur- sing), które stanowią podstawę teorii pielęgnowania. Model pielęgnowania jest systemem pojęć zawierającym wytyczne dotyczące profesjo- nalnego pielęgnowania. Model − w odróżnieniu od teorii − skupia się nie na ukazaniu związków za- chodzących pomiędzy przedstawianymi zjawiskami, lecz na całościowej konstrukcji. Teoria lub mo- del (jeden lub kilka) mogą być każdorazowo dobierane do potrzeb osoby pielęgnowanej lub specyfiki danego oddziału. Na oddziale chorób wewnętrznych znajdują zastosowanie różne modele i teorie, np. Model Adaptacji Callisty Roy (Adaptation Model), Teoria Deficytu Samoopieki Dorothey Orem (Self-Care Deficit Theory), Model Czynności Życiowych Nancy Roper, Winfried W. Logan i Ali- son J. Tierney (Model of Nursing Care Based upon Activities of Living) oraz inne. Dużą przydatność w praktyce pielęgniarskiej, zwłaszcza w opiece nad człowiekiem przewle- kle chorym, wykazał Model Adaptacji Callisty Roy. Zakłada on holistyczne podejście do człowieka, opierając się na czterech podstawowych pojęciach: osoba, środowisko, zdrowie i pielęgnowanie, które łączy adaptacja, rozumiana jako proces i jako stan. Objawy zaburzeń adaptacji po zadziałaniu stresorów określane są jako problemy pielęgnacyjne. Celem pielęgnowania jest pomoc człowiekowi w osiągnięciu możliwie najwyższego poziomu adaptacji do środowiska, za pomocą odpowiedniego oddziaływania na bodźce: eliminacja, wzmocnie- nie, osłabienie lub zmiana [4−6]. 55 Teoria Deficytu Samoopieki Orem znajduje szerokie zastosowanie: w odniesieniu do cho- rych psychicznie, w rehabilitacji, u pacjentów dializowanych, w pielęgniarstwie środowiskowym, w stosunku do pacjentów w różnych grupach wiekowych i różnych stanach zdrowia oraz w odniesie- niu do rodzin i różnych grup etnicznych. Podobnie jak inne modele łączy ona cztery pojęcia: osoba/człowiek, zdrowie, środowisko i pielęgniarstwo, jednak najwięcej uwagi poświęca osobie i pielęgnowaniu. Według Orem podstawo- wym warunkiem podjęcia przez pielęgniarkę opieki jest rozpoznanie potrzeb pacjenta i jego zdol- ności do samoopieki. Samoopieka to działanie osoby, inicjowane i realizowane samodzielnie w stosunku do siebie i środowiska, a także do osób, które są od niej zależne. Działania pielęgniarki mogą polegać na za- pewnieniu edukacji, pomaganiu w czynnościach, do których dana osoba nie jest zdolna, lub wykony- waniu wszystkich czynności niezbędnych dla życia i zdrowia osoby, całkowicie niezdolnej do samo- opieki [4−6]. Model Czynności Życiowych Roper, Logan i Tierney znajduje zastosowanie w opiece nad człowiekiem w starszym wieku. Podstawowymi pojęciami tego modelu są długość życia, skala zależ- ności – samodzielności oraz czynności życiowe. Istotę modelu stanowi pogląd, że życie przejawia się w 12 podstawowych czynnościach: 1) utrzymywanie bezpiecznego środowiska, 2) porozumiewanie się, 3) oddychanie, 4) jedzenie i picie, 5) wydalanie, 6) higiena osobista i ubieranie się, 7) kontrolowanie temperatury ciała, 8) poruszanie się, 9) praca i zabawa 10) wyrażanie seksualności, 11) sen, 12) umieranie. Ograniczenia tych czynności, określone w rozpoznaniu pielęgniarskim, wyznaczają pro- blemy pielęgnacyjne [1,2,6]. Proces pielęgnowania na oddziale wewnętrznym Wyróżnia się dwie podstawowe metody pielęgnowania: 1) tradycyjną 2) proces pielęgnowania 56 B. Zagrożenie wystąpieniem odleżyn z powodu unieruchomienia i niedożywienia • Problem: zagrożenie wystąpieniem odleżyn • Czynniki ryzyka: unieruchomienie i niedożywienie Diagnoza pielęgniarska stanowi podstawę do określenia celów opieki i ustalenia interwencji pielęgniarskich [5]. Interwencje (akcje) pielęgniarskie to działania podjęte w odpowiedzi na diagnozę, w celu osiągnięcia odpowiedniego wyniku [4]. Wyróżnia się siedem kategorii interwencji: • asertywne, • higieniczne, • rehabilitacyjne, • wspierające, • zapobiegawcze, • obserwacyjne, • edukacyjne. Określenie interwencji pielęgniarskich kończy etap planowania. Efektywność procesu pielęgnowania zależy od profesjonalnej realizacji zaplanowanych in- terwencji i wymaga od pielęgniarki sprawności interpersonalnych, intelektualnych oraz technicznych. Realizowanie planu wymaga także gotowości chorego do współdziałania w zmierzaniu do osiągnięcia określonych celów. W każdej fazie procesu pielęgnowania, a także po jego zakończeniu, należy sys- tematycznie dokonywać oceny działań, opierając się na pięciu krokach: • dokonywanie przeglądu celów lub prognozowanych wyników, • gromadzenie danych o reakcjach chorego w odniesieniu do akcji pielęgniarskich, • porównywanie wyników aktualnych do prognozowanych i podejmowanie decyzji odnośnie celów, • dokumentowanie wyników i ich analiza, • dostosowanie planów pielęgniarskich do osiągnięć chorego (wprowadzanie zmian). Etap oceniania warunkuje efektywność procesu pielęgnacyjnego i służy jego rozwojowi [7]. We współczesnej koncepcji pielęgniarstwa, poza procesem pielęgnowania, duże znaczenie przypisuje się właściwym rozwiązaniom organizacyjnym, na przykład tzw. primary nursing, co moż- na przetłumaczyć jako pielęgnowanie całościowe. Primary nursing to metoda organizacji opieki pielęgniarskiej, w której jedna pielęgniarka (primary nurse) jest odpowiedzialna za rozpoznanie pielęgniarskie, planowanie właściwej opieki i ocenianie uzyskanych wyników przez cały okres pobytu chorego w szpitalu: od przyjęcia do wypisa- nia. Wyznaczona pielęgniarka odpowiada za pielęgnowanie konkretnego pacjenta, podobnie jak lekarz prowadzący jest odpowiedzialny za leczenie. Taka organizacja pracy wyklucza opiekę fragmenta- ryczną i zbiorową odpowiedzialność. Organizacja pracy według primary nursing stała się standardem opieki pielęgniarskiej w wielu krajach, np. Stanach Zjednoczonych i Anglii. 59 Piśmiennictwo 1. Aggleton P., Chalmers H.: Nursing models and nursing practice. Palgrave 2000. 2. Alexander M.F., Fawcett J.N., Runciman P.J.: Nursing practice: hospital and home. Churchill Livingstone, Elsevier 2006. 3. Goode D., Rowe K.: Perceptions and experiences of primary nursing in an ICU: a combined methods ap- proach. Intensive Crit Care Nurs 2001; 17: 294−303. 4. Górajek-Jóźwik J.: Wprowadzenie do diagnozy pielęgniarskiej. PZWL, Warszawa 2007. 5. Górajek-Jóźwik J.: Filozofia i teorie pielęgniarstwa. Czelej, Lublin 2007. 6. Mc Ewen M., Wills E.M.: Theoretical basis for nursing. Lippincott, Williams & Wilkins, Philadelphia 2007. 7. Poznańska S., Płaszewska-Żywko L.: Wybrane modele pielęgnowania. Wyd. UJ, Kraków 2001. 60